به گزارش خبرآنلاین، در گزارشی با اشاره به نافرجام ماندن مذاکرات صلح میان روسیه و اوکراین در اولین هفته‌های جنگ، مطرح شده که اسناد مرتبط با این مذاکرات نشان می‌دهد که چگونه مذاکرات جدید نیز با موانع عمده‌ای روبه‌رو خواهد شد.

روزنامه نیویورک تایمز مدعی است اسنادی مرتبط با این مذاکرات را رویت و بررسی کرده که موارد اختلاف در این مذاکرات را آشکار می‌سازد.

طبق ادعای نیویورک تایمز، این اسناد پیش‌نویس یک توافق صلح در بازه زمانی ۱۷ مارس تا ۱۵ آوریل ۲۰۲۲ است که در آن به مقایسه پیشنهادها و موارد توافقی طرفین، همچنین مذاکرات مستقیم طرفین جنگ در استانبول در ۲۹ مارس اشاره شده است.

به گزارش ایسنا، این روزنامه آمریکایی نوشت: این اسناد از جلسات مذاکراتی حاصل شده است که در هفته‌های آغازین جنگ و از فوریه تا آوریل ۲۰۲۲ ادامه داشت. فقط در این مدت بود که مقامات روس و اوکراینی مذاکرات مستقیم داشتند.

این مذاکرات با پیشروی طرفین در میان جنگ شکست خورد اما پیش از آن، مذاکره‌کنندگان چند پیش‌نویس یک توافق را آماده کرده بودند که تضمین کننده امنیت آینده اوکراین بود و به موجب آن، به برخی درخواست‌های «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه نیز عمل می‌شد.

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: هر دو طرف می‌توانند زمانی، دوباره پای میز مذاکره بیایند، سناریویی که احتمال می‌رود در کنفرانس صلح درباره اوکراین در سوئیس(۱۵ تا ۱۶ ژوئن) درباره آن بحث شود، اگرچه روسیه به آن دعوت نشده است. اگر اوکراین و روسیه مذاکرات مستقیم را ازسر بگیرند، مسائلی که در این اسناد و در آغاز جنگ مطرح شده، از جمله وضعیت بخش‌هایی که روسیه تصرف کرده و تضمین‌های امنیتی اوکراین حائز اهمیت خواهد بود.

روسیه در ابتدا خواسته بود که «اوکراین جمهوری کریمه و شهر سواستوپول» را بخش یک‌پارچه از فدراسیون روسیه بداند و باید در این رابطه، تغییرات جامعی در قوانین ملی خود ایجاد کند.»

تا ۱۵ آوریل، دو طرف توافق کرده بودند که موضوع کریمه را از توافق خود حذف کنند و بدون آن که اوکراین آن را به رسمت بشناسد، تحت تصرف روسیه بماند.

طبق این اسناد که نیویورک تایمز آن را رویت کرده، «پاراگراف اول از بند دوم و بند ۴،۵ و ۱۱ این توافق نباید به کریمه و سواستوپول اختصاص داشته باشد.»

بررسی این اسناد نشان می‌دهد که دو طرف بر سر مسائلی از جمله سطح تسلیحاتی، عضویت احتمالی اوکراین در اتحادیه اروپا و برخی قوانین اوکراین در زمینه زبان و فرهنگ که روسیه قصد لغو کردن آن را داشت، درگیر بوده‌اند. مذاکره‌کنندگان اوکراینی پیشنهاد کردند که از عضویت در ناتو چشم‌پوشی کنند و تصرف بخش‌هایی از خاک خود توسط روسیه را بپذیرند اما حاضر نشدند حاکمیت روسیه بر کشور خود را به رسمیت بشناسند.

نیویورک تایمز می‌نویسد، در بخشی از این اسناد آمده است: اوکراین عضو هیچ‌گونه ائتلاف نظامی نمی‌شود و اجازه استقرار هیچ گونه نیروی خارجی در خاک خود را نمی‌دهد.

در ادامه با اشاره به درخواست روسیه درباره قوانین مرتبط با زبان و فرهنگ اوکراینی آمده است: اوکراین باید طبق پیوست ۲، ظرف مدت ۳۰ روز پس از امضای این توافق، تمامی محدودیت‌ها در زمینه استفاده از زبان روسی در تمامی مناطق لغو کند.

در این مطلب آمده است: روسیه که از مقاومت سرسختانه اوکراین بهت‌زده شده بود، به نظر می‌آمد که پذیرای چنین توافقی باشد. اما در نهایت، به دلیل یکی از بخش‌های مهم آن خودداری کرد، یعنی مقرراتی که دیگر کشورها را ملزم به کمک به دفاع اوکراین در صورت حمله دوباره به آن می‌کرد.

«اولکساندر چالیی» یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده اوکراین درباره این مذاکرات گفت، «ما توانسته بودیم به یک مصالحه واقعی برسیم؛ در اواسط آوریل بسیار نزدیک شده بودیم. تا اواخر آوریل به پایان دادن به جنگمان با یک سازوکار صلح نزدیک شده بودیم.»

آغاز مذاکرات

دستیاران رئیس‌جمهور لهستان در ۲۸ فوریه ۲۰۲۲ با گروهی از مقامات بلندپایه اوکراینی در مرزها دیدار کرده و آن‌ها را با یک بالگرد به یک پایگاه نظامی در نزدیکی بلاروس منتقل کردند. سپس، اوکراینی‌ها خودشان وارد بلاروس شده و با هیاتی روس به ریاست «ولادیمیر مدینسکی» یکی از مشاوران پوتین دیدارکردند.

برخی از مذاکره‌کنندگان اوکراینی به نیویورک‌تایمز گفتند که فکذ می‌کنند پوتین خیلی زود پای میز مذاکره آمده بود، چراکه هرگز انتظار نداشت ارتش او تا آن اندازه دچار لغزش شود. اما تا جایی که بر این مقامات اوکراینی معلوم بود، روس‌هایی که طرف دیگر میز مقابلشان نشسته بودند، تصور درستی از عملکرد بد نظامیانشان نداشتند.

وقتی «اولکسی رزینکوف» وزیر دفاع وقت اوکراین گفت که کشورش شمار سربازان کشته‌شده روس را سه هزار نفر برآورد کرده‌ است، مدینسکی بهت‌زده شده و نگاهی با مقام نظامی بلندپایه روس حاضر پشت میز رد و بدل کرد.

رزینکوف به یاد می‌آورد که «الکساند فومین» این مقام بلندپایه نظامی روس در آن لحظه گفته بود، «نه ماه فقط ۸۰ سرباز(کشته‌شده) داریم.»

مذاکره‌کنندگان اوکراینی گفتند که بعد، حاضران با مقامات اوکراینی از دفتر ریاست‌جمهور اوکراین و چند بار هم از یک پناهگاه زیرزمینی تماسی ویدیویی برقرار کردند.

اوکراین امتیازچشمگیری داد؛ حاضر بود «به طور دائمی به کشوری بی‌طرف تبدیل شود» که هیچ گاه عضو ناتو نشود یا اجازه مستقر شدن به نیروهای نظامی خارجی را ندهد. این پیشنهاد به عمق نارضایتی پوتین اشاره داشت؛ طبق روایت کرملین، غرب در تلاش بود از اوکراین برای نابود کردن روسیه استفاده کند.

پیش‌نویس اولیه

اگرچه دو طرف، پس از نشست در بلاورس، به طور منظم جلسات ویدیویی برگزار می‌کردند، اما پیش‌نویسی به تاریخ ۱۷ مارس نشان‌دهنده عمق اختلافات آن‌ها است. نیویورک تایمز یک نسخه انگلیسی‌زبان این پیش‌نویس را بررسی کرده است که اوکراین آن را در اختیار دولت‌های غربی قرار داده بود.

اوکراین به دنبال رضایت روسیه با «تضمین‌های امنیتی» بین‌المللی بود که دیگر کشورها، از جمله متحدان اوکراین نیز آن را امضا می‌کردند و به موجب آن، در صورت حمله دوباره به اوکراین، برای دفاع به کمک آن می‌آمدند. اوکراین با وجود آن که نظامیان روس هنوز در تلاش بودند کنترل کی‌یف را نیز در دست بگیرند، می‌خواست که این توافق صلح دربرگیرنده «مرزهای بین‌المللی اوکراین» نیز باشد.

درخواست تیم روسیه این بود که اوکراین و دیگر امضاکنندگان توافق، تحریم‌ها علیه مسکو را لغو کنند که از سال ۲۰۱۴ اعمال شده بود و علنا، از کشورهای دیگر نیز بخواهند که همین کار را انجام دهند. اوکراین نیز قرار بود کل منطقه دونباس را واگذار کرده و کریمه را به عنوان بخشی از قلمرو روسیه به رسمیت بشناسد. در این میان، یک فهرست هفت موردی هویت ملی اوکراین را هدف قرار داده بود، از جمله ممنوعیت نام‌گذاری اماکن به نام مبارزان اوکراینی در راه استقلال این کشور.

در این اسناد آمده است: اوکراین استقلال جمهوری خلق دونتسک و جمهوری خلق لوهانسک را در چارچوب مرزبندی‌های حکومتی پیشین مناطق دونتسک و لوهانسک را به رسمیت می‌شناسد و در این زمینه، باید تغییرات جامعی را در قوانین ملی ایجاد کند.

خواسته دیگر نیز بیانگر منطق پوتین برای آغاز این جنگ بود؛ او اوکراین را کشوری جعلی دانسته بود که باید بخشی از روسیه در نظر گرفته شود.

همچنین در این اسناد از اوکراین خواسته شده است که تمامی اشکال «نازیسم و نئونازیسم» را در هرگونه فعالیت سازمانی و فرهنگی را ممنوع کند.

این پیش‌نویس همچنین شامل اعمال محدودیت‌هایی بر شمار نیروهای مسلح اوکراین و تانک‌ها، آتش‎بارهای توپخانه، رزم‌ناوها و هواپیماهای جنگنده‌ در زرادخانه‌های آن بود. اوکراینی‌ها آماده پذیرفتن این شروط بودند اما به دنبال محدودیت‌های بزرگ‌تری بودند.

یک مقام بلندپایه پیشین آمریکایی که در جریان این مذاکرات بوده، با اشاره به این که چگونه با نیروهای روس در مرزهای شمالی مقابله می‌شد، گفت که پوتین به شدت مشتاق این توافق بود.

آمریکا نگران مفاد این توافق بود. این مقام آمریکایی می‌گوید: «ما در دیدارها با همتایان اوکرینی خود به آن‌ها می‌گفتیم، می‌دانید که این یک جور خلع‌سلاح یک‌طرفه است؟»

یک دیپلمات اروپایی نیز گفت که مقامات لهستان، حامی دیرینه و سرسخت اوکراین نگران این بود که آلمان و فرانسه کی‌یف را راضی کند که شروط روسیه را بپذیرد و به دنبال جلوگیری از آن بودند.

به گفته این دیپلمات، «آندژی دودا» رئیس‌جمهور لهستان به همین منظور در دیدار با رهبران ناتو در ۲۴ مارس در بروکسلاین متن را به همراه خود داشت و از همتایان خود پرسیده بود، «کدامتان حاضر است این را امضا کند؟» اما هیچ یک از رهبران ناتو پاسخی نداده بودند.

گشایشی در استانبول

چند روز بعد، در ۲۹ مارس، نمایندگان روسیه در بوسپوروس دیدار کردند. برای برخی، این مذاکرات مانند گشایشی بود که بر اثر کشمکش‌های روسیه در میدان جنگ ایجاد شده بود.

یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده اوکراین گفت که پوتین پس از هر عقب‌نشینی، «خواسته‌هایش را کاهش می‌داد.»

در استانبول، به نظر می‌رسید که روس‌ها طرح بی‌طرفی و تضمین‌های امنیتی اوکراین را تایید می‌کنند و تاکید کمتری بر در زمینه درخواست‌های خود در زمینه سرزمین‌های اوکراین دارد. مدینسکی، مذاکره‌کننده ارشد روسیه گفت که پس از آن، پیشنهاد بی‌طرفی اوکراین به معنای آن بود که «آماده عملی‌کردن خواسته‌های اصلی است که روسیه در سال‌های گذشته بر آن پافشاری کرده است.»

اوکراین توافق پیشنهادی را در سندی ۲ صفحه‌ای خلاصه کرده و آن را «بیانیه استانبول» نامیده بود، البته هیچ گاه آن را منتشر نکرد. طبق این سند، قرار شده بود که درباره وضعیت کریمه، طی بازه‌ای ۱۰ تا ۱۵ ساله تصمیم‌گیری شود، در شرایطی که اوکراین وعده داده بود که تلاش نکند دوباره کنترل این شبه‌جزیره را با اعمال قدرت به دست بگیرد. قرار بود «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین و پوتین در دیداری یک توافق صلح را نهایی کرده و بر سر این که چه اندازه از خاک اوکراین در تصرف روسیه بماند، به توافق برسند.

در بیانیه استانبول که از سوی یک مذاکره‌کننده اوکراینی در اختیار نیویورک‌تایمز قرار گرفت، سازوکاری برای مداخله نظامی دیگر کشورها در صورت حمله دوباره به اوکراین تعریف شده بود. طبق این سند، کشورهای ضامن احتمالی شامل انگلیس، چین، روسیه، آمریکا، فرانسه، ترکیه، آلمان، کانادا، ایتالیا، لهستان و رژیم صهیونیستی بود. موارد نام‌برده قرار بود در صورت حمله دوباره به اوکراین به عنوان یک کشور بی‌‎طرف دائمی به آن برای دفاع از خود کمک کنند.

اما به گفته مذاکره‌کنندگان، مقامات روس سیگنال‌های علنی گمراه‌کننده‌ای درباره قصد جدی کرملین برای امضای این توافق می‌‎‌فرستاند. از آن پس، روس‌ها و اوکراینی‌ها به مذاکرات از طریق تماس‌های ویدیویی چند ساعته پرداختند و از طریق شبکه اجتماعی واتس‌اپ، پیش‌نویس‌ها را با یک‌دیگر به اشتراک می‌گذاشتند.

رئیس

در اوایل آوریل، پس از خروج روسیه از حومه کی‌یف، تصاویر کشتار نظامیان در حومه بوچا که دست‌های برخی از آن‌ها با پارچه سفید بسته شده بود، جهان را در بهت فرو برد. برای بسیار از اوکراینی‌ها، ایده مصالحه کشورشان با روسیه، بیش از پیش بعید به نظر می‌رسید.

اما زلنسکی که در چهارم آوریل از بوچا بازدید می‌کرد، گفت که مذاکرات ادامه خواهد داشت، اگرچه روسیه رخ‌دادهای بوچا را «تحریکات» صحنه‌سازی‌شده تلقی کرده بود.

در این میان، «داوید آروخومیا» مذاکره‌کننده اصلی اوکراین در ۱۰ آوریل در پیامی در واتس‌اپ به تیم اوکراینی گفته بود، «همکاران، با ر.الف. صحبت کرده‌ام. او دیروز یک ساعت‌ونیم با رئیسش صحبت کرده است.»

ر.الف. به «رومن آبراموویچ» میلیاردر روس اشاره داشت که در پشت پرده این مذاکرات بود. آراخامیان نوشته بود،‌ رئیس او، «پوتین» از مذاکره‌کنندگان خواسته است که روی مسائل اصلی تمرکز و فورا، آن‌ها را حل‌وفصل کنند.(یکی از اعضای این گروه در واتس‌اش این پیام و پیام‌های دیگر را به خبرنگاران نیویورک‌تایمز نشان داده بود.)

به طور کلی، پیام آراخامیا این بود که پوتین نه‌تنها در حال کنترل جزء به جزء حمله روسیه، بلکه مذاکرات صلح بود.

مشارکت پوتین و مقاصد او در مذاکرات ۲۰۲۲، این که آیا او واقعا تمایلی به یک توافق صلح داشت یا فقط تلاش می‌کرد اوکراین را در حالی که نیروهایش در حال تجدید قوا بودند، متوقف کند، در کی‌یف و واشنگتن محل بحث بود.

موانع بازدارنده

پیش‌نویس ۱۵ آوریل نیز مانند نمونه ماه پیشتر از آن دربرگیرنه اختلاف‌نظرهای زیادی است.

مذاکره‌کنندگان توافق کردند که اوکراین اعلام بی‌طرفی دائمی کند، اگرچه اجازه داشت که به اتحادیه اروپا ملحق شود.

طبق پیش‌نویس ماه آوریل، بخش عمده توافق اشاره‌ای به کریمه و دیگر بخش‌های اوکراین نداشت که قرار بود درباره آن تصمیم‌گیری شود. این یعنی، کی‌یف می‌پذیرفت که بخش‌هایی از خاک آن تحت تصرف روسیه باشد اما حاکمیت روسیه بر خود را به رسمیت نمی‌شناخت.

اما موانع اصلی پابرجا بود؛ روسیه می‌خواست برد موشک‌های اوکراین به ۲۵ مایل برسد، در حالی که اوکراین برد ۱۷۴ مایلی را مد نظر داشت، اندازه‌ای که برای حمله به اهدافی در کریمه کافی است. روسیه هنوز هم خواستار لغو قوانین اوکراین در زمینه زبان و هویت ملی آن و عقب‌نشینی نیروهای اوکراین به عنوان بخشی از یک آتش‌بس است.

طبق این اسناد، پیشنهاد روسیه برای آتش‌بس این بود که اوکراین نیروهایش را از خاک خود خارج کرده و آن را «به محل‌های استقرار دائمی یا محل‌های مورد توافق با فدراسیون روسیه منتقل کند.»

اما بزرگ‌ترین مشکل مربوط به بند پنج و تضمین‌های امنیتی بین‌المللی برای اوکراین بود که روسیه در آن بندی تعیین کرده و گفته بود تمامی کشورهای تضمین‌کننده، از جمله روسیه باید پاسخ به حمله به اوکراین و کمک به آن برای دفاع از خود را تایید کنند. در واقع، مسکو می‌توانست دوباره به اوکراین حمله کند و هرگونه مداخله نظامی از سوی اوکراین را وتو کند. این بند شرط عجیبی بود که کی‌‎یف آن را اختلاف نظری تلقی کردند که مذاکرات میان طرفین را بر هم زد.

یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده اوکراین گفت که با این تغییر، «ما دیگر هیچ تمایلی به تداوم مذاکرات نداشتیم.»

شرایط فعلی

رئیس‌جمهور روسیه، روز گذشته(جمعه) با اتخاذ مواضع‌ تندتری تاکید کرد، تنها در صورت خروج اوکراین از چهار منطقه تصرف‌‎شده توسط روسیه و صرف‌نظر از عضویت در ناتو دستور آتش‌بس در جنگ را خواهد داد.

حتی پیش از آخرین درخواست پوتین نیز کارشناشان گفته بودند که بازگشت به توافق مورد

حالا بحث در سال ۲۰۲۴ دشوار است. اوکراین بیش از پیش مشتاق عضویت در ناتو است.

310310