جوان آنلاین: پدیده تغییرات اقلیمی باعثشده، خسارتهای کشاورزی به امری رایج در تمامی نقاط جهان از جمله ایران تبدیل شود. کافیست اخبار مرتبط با بحث کشاورزی در ایران را پیگیری کنیم تا به راحتی متوجه شویم؛ خسارت به محصولات و تولیدات کشاورزان به امری عادی تبدیل شده و به کرات اتفاق میافتد. از بارشهای بهاره و سیلابها و تگرگ گرفته تا گرما، خشکسالی، آفت، برف، سرمازدگی و حوادث غیر مترقبه دیگر که هر کدام میتواند دسترنج یک ساله کشاورزان را هدر داده و خسارات بیشماری را جای سود و ثمر فعالان این عرصه کند. پوششهای بیمهای هم برای محصولات کشاورزی و هم برای خود کشاورزان، امری ضروری است و بررسیها نشان میدهد در استانهای ایران هر دو مورد مشکلات زیادی دارند و برای رسیدن به نقطه مطلوب هنوز جای کار و توسعه زیادی وجود دارد. بخشی از این مشکلات باید با همکاری دولت و برخی دیگر با همکاری بیمهگران برطرف شود. در سالهای اخیر روند بیمه اراضی باغی و زراعی کاهشی بوده و این موضوع یکی از چالشهای اساسی بخش کشاورزی به شمار میرود.
هر بار که خسارتی به محصولات کشاورزی وارد میشود؛ شرکتهای بیمه به میدان میآیند و ادعا میکنند که اجازه ندادهاند کشاورزان متضرر شوند. چندی پیش یکی از خبرگزاریها اعلام کرد بیش از ۳۲۱میلیارد ریال غرامت به بیمهشدگان تحت پوشش بخشهای کشاورزی سیستانوبلوچستان پرداخت شدهاست. قبلتر هم خبر پرداخت ۶۰ میلیارد تومانی به کشاورزان خسارتدیده لرستان منتشر شده بود و از این دست خبرها کم نیست. این خبرها میخواهند نشان دهند که بیمهها چتر خود را بر سر محصولات کشاورزی گشودهاند و تلاش دارند رنجهای کشاورزان را در این شرایط وخیم اقلیمی، کاهش دهند. اما در عمل شرایط چیز دیگری است و کشاورزان حرف دیگری میزنند.
دردهای کرمان و محصولاتش
کرمان از جمله استانهایی است که هر سال با سرما، گرما، خشکسالی، سیل و... دست و پنجه نرم میکند و تغییرات اقلیمی و شیوع آفات کشاورزی خسارتهای سنگینی را به کشاورزان این منطقه وارد میکند. اما برای جبران این خسارتها چالشهای جدی در بخش بیمه محصولات وجود دارد. ازنظر سطح زیر کشت، باغات کرمان ۱۷درصد باغات کشور را به خود اختصاص داده است. این استان به لحاظ میزان سطح زیر کشت و تولید پسته با سطح ۳۰۲هزارو۵۳۴ هکتار و تولید ۱۴۸هزارو۲۱۴ تن، معادل ۷۵درصد باغات استان کرمان و ۵/۷۷ درصد باغات با وجود نقش اساسی تولید و برداشت محصولات زراعی و باغی در معیشت قشر زیادی از مردم استان کرمان، کشاورزان این استان به دلیل خسارات عوامل مختلف طبیعی و بالا رفتن هزینههای تولید و برداشت با مشکلات مالی متعددی مواجه هستند. این مشکلات مالی باعث شده کشاورزان کرمانی به دریافت تسهیلات بانکی اقدام کنند.
تسهیلاتی که به دلیل سود بالا و جریمه دیرکرد آنها، منجر شده که کشاورزان در پرداخت اقساط وام دریافتی ناتوان و کمر آنها زیر بار مشکلات مالی بخش کشاورزی شکسته شود. از سوی دیگر اخطار مکرر بانکها برای پرداخت تسهیلات و تهدید به اجرای وثیقه ضمانت وامها بر نگرانی کشاورزان افزوده است. اصلیترین راه جبران، پرداخت خسارات بیمه به باغات و مزارع کشاورزی است؛ اما اینکه بیمه محصولات، چه میزان از خسارات وارده را جبران و به تعهدات خود در کوتاهترین زمان و به صورت کامل عمل میکند مورد انتقاد کشاورزان است. کشاورزان یا اصلاً اعتقادی به بیمه کردن محصول زراعی و باغی خود ندارند یا این که پایین بودن میزان خسارت پرداختی از سوی صندوق بیمه محصولات کشاورزی در سالهای گذشته به آنها باعث شده است تا کمتر تمایلی به بیمه نمودن دوباره باغات و مزارع خود داشته باشند. همچنین تأخیر در پرداخت خسارت از سوی صندوق بیمه محصولات کشاورزی از دیگر مشکلات میباشد. به گفته یکی از پستهکاران، سال گذشته به دلیل سرمازدگی باغ پستهاش، محصولی را برداشت نکرده و اکنون توانایی پرداخت اصل وام دریافتی و سود بالای آن را ندارد.
بی اعتمادی به بیمهها
اواخر سال گذشته بود که رئیس اتاق اصناف کشاورزی آذربایجان شرقی، بر ضرورت حل مشکلات بیمهای کشاورزان استان تأکید کرد و گفت: «صندوق بیمه کشاورزی عملاً ورشکسته است و دردی از مشکلات را دوا نمیکند.» هادی فرجیآزاد، با اشاره به این که کشاورزان برای تولید ارزاق عمومی سالم و امنیت غذایی جامعه با تهدیدات متعددی از جمله حوادث طبیعی و آفات روبهرو هستند؛ اظهار کرد: «بر همین اساس دولتها در همه جای دنیا از این بخش حمایت میکنند و بحث بیمه کشاورزی در مقابل بلایای طبیعی و غیرطبیعی نیز در کشور ما با همین رویکرد پیگیری میشود و صندوق بیمه کشاورزی با شخصیت حقوقی و طبق قانون شرکتهای دولتی ایجاد شده است.» وی در خصوص وضعیت بیمه محصولات زراعی آذربایجانشرقی در سال زراعی ۱۴۰۲ و ۱۴۰۱ گفت: «در این استان ۲۱۰ هزار هکتار مزارع آبی و ۶۰۰ هزار هکتار، اراضی طرح جهش تولید داریم که از مجموع ۶۲۵ هزار و ۸۶۷ هکتار سطح ابلاغی بیمه محصولات زراعی و طرح جهش تولید در سال زراعی قبل ۲۶۲ هزار و ۲۴۷ هکتار عقد قرارداد بیمه با کشاورزان صورت گرفته است.»
رئیس اتاق اصناف کشاورزی استان، این میزان را معلول ۴۰درصد اراضی مذکور اعلام و تصریح کرد: «این عدد برای سال زراعی ۱۴۰۲ تنها ۲۰درصد است و علت کاهش هم این است که کل غرامت استان در سال گذشته ۱۷۰میلیارد تومان بوده که از این مبلغ تنها ۵۶میلیاردتومان به کشاورزان خسارت دیده پرداخت شده که ۳۷میلیارد تومان نقدی و ۱۹میلیارد بهصورت تهاتر صورت گرفته است.»