به گزارش همشهری آنلاین، سالانه ۵۰ هزار ایرانی بر اثر مصرف محصولات دخانی از جمله سیگار جان خود را از دست می‌دهند. به رغم همه عوارض و با وجود هشدارهایی که از سوی نهادها و رسانه‌های مختلف مطرح می‌شود، مصرف دخانیات در ایران بالاست به طوری که طبق آمارها فقط سالانه حدود ۸۰ میلیارد نخ سیگار در کشور تولید و مصرف می‌شود.

تولید سیگار در ایران به عنوان یکی از محصولات دخانی پرمصرف در انحصار ۳ شرکت است: شرکت ژاپنی جی‌تی‌آی (پارس) (Japan Tobaco International)، شرکت انگلیسی-آمریکایی بی‌ای‌تی (British American Tobaco)‌ و شرکت دخانیات ایران.

شرکت‌های چندملیتی خارجی تولیدکننده سیگار در ایران تا پیش از خصوصی‌سازی در صنعت دخانیات، مجموعاً با ۸ محصول ۳۰ درصد از بازار مصرف داخل را در دست داشتند، اما امروز با توسعه فعالیت‌های خود و ایجاد انحصار در بازار مصرف، با بیش از ۵۲ محصول ۸۰ درصد سهم بازار را در اختیار دارند. این در حالی است که سهم شرکت‌های داخلی بین ۱۰ تا ۱۲ درصد برآورد می‌شود.

وضعیت دشوار تولیدکنندگان داخلی

در حالی شرکت‌های خارجی با حمایت و پشتیبانی کامل شرکت‌های اصلی خود بدون هیچ محدودیتی مشغول تولید سیگار در ایران هستند که اطلاعات چندانی از آنها در دست نیست. این در حالی است که وضع تولیدکنندگان داخلی مناسب نیست و می‌گویند در تخصیص ارز و تامین مواد اولیه با مشکل مواجه هستند. چندی پیش، مصطفی کربلایی، دبیر انجمن واردکنندگان و صادرکنندگان محصولات دخانی با اشاره به مشکلات تولیدکنندگان در سال ۱۴۰۲ گفت: سال گذشته برای واحدهای تولیدی سال سختی بود چرا که در مقاطع زیادی با مشکل تخصیص ارز و تامین مواد اولیه مواجه بودند و حتی در مواردی تولید واحدها به دلیل این مشکل متوقف شد.

دور زدن قوانین مالیاتی

برای کنترل و کاهش میزان مصرف دخانیات، بسیاری از کشورهای دنیا نرخ مالیات بر دخانیات بالایی دارند و مالیات محصولات دخانی را صرف امور سلامت مردم می‌کنند اما گفته می‌شود ایران پایین‌ترین نرخ مالیات بر دخانیات را نسبت به نرم جهانی دارد. این در حالی است که قوانین مالیاتی موجود در کشور به نفع کمپانی‌های خارجی تولید سیگار است و ابهامات و اشکالات نحوه اخذ مالیات در صنعت دخانیات باعث شده است نفوذ این شرکت‌ها در بازار بیشتر شود.

بر اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۴۰۰ تعرفه مالیات سیگارهای تولید داخلی با برند بین‌المللی ۵۵ درصد (مالیات هر نخ ۱۲۵ تومان) و مالیات انواع سیگار تولید داخل با برند ایرانی ۴۰ درصد (مالیات هر نخ ۵۷ تومان) تعیین شده است. همچنین، مالیات سیگارهای وارداتی ۸۰ درصد تعیین شده اما فعلا واردات رسمی صورت نمی‌گیرد و ممنوع است.

تعرفه‌های مالیاتی در حوزه دخانیات در حالی وضع شده است که متناسب با سهم شرکت‌ها و درآمد کسب شده از بازار مصرف نیست بر همین اساس هم بیشتر به سود شرکت‌های خارجی و به ضرر تولیدکنندگان داخلی است. این در حالی است که با اعمال نرخ ریالی مالیات و به دلیل تفاوت قیمتی محصولات تولیدی این شرکت‌ها با سایر تولیدات شرکت‌های ایرانی، شرکت‌های خارجی از حاشیه سود بالاتری برخوردار هستند و علاوه بر آن ناچیز بودن مالیات پرداختی از سوی آنها سبب ارزان‌تر بودن محصولات تولیدی این شرکت‌ها می‌شود و بدین ترتیب همچنان سهم عمده بازار سیگار ایران در اختیار آنها می‌ماند ضمن آنکه، آنها از این راه سهمی را که به واسطه مالیات گزاف در بسیاری از نقاط جهان از دست داده‌اند، در ایران جبران می‌کنند.

این در حالی است که گزارش‌ها حاکی از آن است که شرکت‌های خارجی قانون ارزش افزوده را دور می‌زنند و برند خود را به اسم یک شرکت صوری ایرانی ثبت کرده و به این ترتیب عوارض و مالیاتی مشابه شرکت‌های ایرانی پرداخت می‌کنند که با این شرایط هم دولت از درآمدهای مالیاتی خود محروم می‌شود و هم قدرت رقابت‌پذیری شرکت‌های ایرانی کاهش می‌یابد.

گردش مالی ۹۰ هزار میلیارد تومانی

برآورد می‌شود گردش مالی سالانه صنعت دخانیات در ایران ۹۰ هزار میلیارد تومان باشد اما همانطور که مطرح شد بیشتر این درآمد نجومی به جیب کمپانی‌های خارجی حاضر در ایران می‌رود و عدم شفافیت در مورد این شرکت‌ها باعث می‌شود دولت و مردم از این گردش مالی هنگفت بهره‌مند نشوند.