به گزارش شفا آنلاین یکی از چالش‌های مهم تحولات جمعیتی بحث ناباروری است و چیزی حدود ۲۰درصد جمعیت کشور با ناباروری دست و پنجه نرم می‌کنند. بعد از پیمایش ملی که در سال ۱۳۹۸ در کل کشور انجام شد، مشخص شد شیوع ناباروری کلی در زوج‌های ایرانی ۳/۲۰ درصد است، یعنی حدود ۳میلیون‌و ۲۶۰هزار زوج نابارور در کشور وجود دارد که این آمار، بالاتر از میانگین جهانی است و پیش‌بینی می‌شود سالانه حدود ۸۸هزار زوج نیز به آمار ناباروری اضافه شود. از منظر پزشکی دلایل متعددی موجب رشد آمار ناباروری می‌شوند که افزایش سن ازدواج و سن تصمیم‌گیری برای بارداری، سبک زندگی شامل چاقی، بی‌تحرکی، الگوی خواب افراد و نوع رژیم‌های غذایی از عوامل مهم و قابل حل در زمینه ناباروری هستند. در این میان مصرف دخانیات هم یکی از عواملی است که می‌تواند ناباروری را به خصوص در میان مردان تشدید کند، به خصوص اینکه به روایت آمار با رشدی قابل تأمل در حوزه مصرف دخانیات هم مواجهیم و این مسئله در کنار عوارض متعددی که برای سلامت دارد، می‌تواند روی مسئله باروری و جمعیت هم تأثیر منفی داشته باشد. گفته می‌شود تبعات منفی مصرف سیگار و دخانیات بر آقایان نسبت به خانم‌ها بیشتر است.
سیگار و ناباروری در آیینه تحقیقات علمی
سموم موجود در سیگار نه تنها روی ریه‌ها بلکه به سلامتی کل بدن نیز آسیب می‌رساند و این شامل سیستم تولید‌مثل نیز می‌شود. در آوریل۲۰۱۶، ارولوژی اروپا متاآنالیز را در مورد تأثیر سیگار بر سلامت باروری مردان منتشر کرد. این تجزیه و تحلیل شامل ۲۰مطالعه و روی بیش از ۵ هزار مرد در سراسر اروپا بود. این مطالعه نشان داد استعمال دخانیات با کاهش تعداد اسپرم، کاهش تحرک اسپرم و مورفولوژی ضعیف اسپرم (نحوه شکل اسپرم) همراه است.
سیگار کشیدن مردان را در معرض مقادیر بالای کادمیوم و سرب قرار می‌دهد؛ فلزاتی که با کاهش باروری در ارتباط هستند. در مقایسه با افراد سیگاری بارور و نابارور، میزان سرب در افراد سیگاری نابارور به طور قابل توجهی بالاتر است.
تحقیقات نشان داده است زنانی که بیش از ۱۰۰نخ سیگار مصرف کرده‌اند، ۱۴۴درصد بیشتر در معرض نابارورشدن هستند، اما تنها مصرف سیگار نیست که این تأثیر را می‌گذارد بلکه حضور در محیطی که در آن یک فرد سیگاری در حال مصرف سیگار باشد هم می‌تواند روی باروری زنان تأثیرگذار باشد. زنانی که بیش از ۱۰سال با یک فرد سیگاری هم‌خانه بوده‌اند ۱۸درصد بیشتر از زنانی که در معرض دود سیگار نبوده‌اند با مشکلات ناباروری مواجه شده‌اند. سیگار همین تأثیرات را روی مردانی که سیگار می‌کشند یا در معرض دود سیگار هستند، دارد. به عنوان مثال آسیب در کروموزوم Y در مردان سیگاری مشاهده شده است.
تحقیقات نشان داده است زنان سیگاری تقریباً دو سال زودتر از زنانی که هرگز سیگار نکشیده‌اند یائسه می‌شوند. همچنین زنانی که به شکلی در معرض تنفس دود سیگار قرار گرفته‌اند به طور متوسط ۱۳ماه زودتر از سایر زنانی که دود سیگار را در محیط زندگی‌شان استنشاق نکرده‌اند، یائسه می‌شوند.
سموم موجود در تنباکو، در مسیر تولید هورمون‌های مرتبط با چرخه باروری مداخله می‌کنند و می‌توانند به اختلال در تخمک‌گذاری منجر شوند. این سموم همچنین می‌توانند پیش از لانه‌گزینی جنین در دیواره رحم به او آسیب بزنند و روی فرایند‌های آماده‌سازی رحم برای بارداری اثر بگذارند. همچنین به نظر می‌رسد توکسین‌های (سموم) تنباکو سن طبیعی یائسگی را از طریق کاهش استروژن درگردش، کاهش می‌دهند.
ترک سیگار و دخانیات هم در زنان و هم در مردان می‌تواند قدرت باروری و شانس بارداری را افزایش دهد.
ترک استعمال دخانیات در زنی که تصمیم به بارداری دارد، باعث افزایش کیفیت تخمدان‌ها و پیشگیری از کاهش ذخیره تخمدانی می‌شود. ترک استعمال دخانیات در مردی که قصد پدر شدن دارد نیز کیفیت اسپرم‌ها و هورمون‌های مردانه را به حالت طبیعی برمی‌گرداند و زودتر می‌تواند پدرشدن را تجربه کند، به همین خاطر اگر زوجی سیگاری هستند و قصد دارند فرزند داشته باشند، باید هر چه زودتر برای ترک دخانیات اقدام کنند تا از عوارض در خصوص احتمال افزایش ناباروری و همچنین عوارضی که برای مادر و جنین بر جای می‌گذارد در امان بمانند، بنابراین پزشکان توصیه می‌کنند اگر خانمی سیگاری قصد حامله‌شدن دارد، باید سه تا شش ماه سیگار را به صورت کامل ترک کند، ضمن آنکه باید توجه داشت هشدار درباره تأثیرات منفی مصرف دخانیات بر بارداری و جنین شامل همه انواع دخانیات و حتی نسل‌های جدید‌تر این مواد، یعنی سیگار‌های الکترونیک هم می‌شود و زنانی که قصد بارداری دارند، حتی از سیگار‌های الکترونیکی هم نباید استفاده کنند چراکه این سیگار‌ها در بیشتر مواقع ضرر بیشتری نسبت به سیگار معمولی دارند و ممکن است اثرات جبران‌ناپذیری را روی زنان باقی بگذارند. به بیان دیگر منظور از ترک استعمال دخانیات صرفاً سیگارکشیدن نیست بلکه هرگونه مصرف نیکوتین چه به صورت سیگار، آدامس، سیگار الکترونیکی و قلیان باید قطع شود تا وضعیت سلامت به حالت طبیعی برگردد.
در این صورت شانس بارداری سالم هم افزایش می‌یابد و خانواده‌ها بدون دغدغه‌هایی که در خصوص بروز ناباروری در افراد سیگاری و قلیانی یا عوارض آن برای سلامت جنین وجود دارد، می‌توانند مادرشدن و پدرشدن را همراه با فرزندی سلامت تجربه کنند.
سیگار باروری را کم می‌کند
دکتر علی صادقی‌تبار، مدیر درمان مرکز ناباروری ابن‌سینا با بیان این توضیح که ناباروری یکی از مشکلات شایع در سطح جهان است و میزان ناباروری هم از حدود ۱۵ تا ۲۵درصد در کشور‌های مختلف بسته به شرایط آسیب‌زا، مشکلات و بیماری‌ها متفاوت است، در پاسخ به سؤال «جوان» در رابطه با تأثیر مصرف دخانیات روی قدرت باروری و ایجاد ناباروری اینگونه می‌گوید: «مصرف مواد دخانی می‌تواند روی ناباروری اثر نامطلوب بگذارد و این مسئله در مردان بالاتر است و رفرنس علمی هم برای آن وجود دارد، اما اینکه بگوییم یک فرد بارور به صرف مصرف دخانیات نابارور می‌شود، اینگونه نیست.»
طبق تأکید این متخصص درمان ناباروری، سیگار و دخانیات روی ناباروری اثر سوء دارد و می‌تواند یکی از عواملی باشد که روی ناباروری تأثیر منفی دارد.
صادقی‌تبار با اشاره به اینکه در حال حاضر ۳میلیون‌و۵۰۰هزار زوج نابارور در کشور وجود دارد، تأکید می‌کند: «بر اساس مطالعات انجام‌شده در دنیا، ۴۰درصد مشکل ناباروری مربوط به آقایان و ۴۰درصد هم مربوط به بانوان است و ۲۰درصد هم یا به هر دو نفر ارتباط دارد یا اینکه علت آن ناشناخته است.»
به گفته وی، تبعات مصرف دخانیات روی قدرت باروری هم یکی از دلایل ناباروری است که هم در خانم‌ها و هم در آقایان اثرگذار است، اما شدت و سرعت اثرگذاری این مؤلفه بر قدرت باروری آقایان به طور قابل ملاحظه‌ای بیشتر است چراکه سلول‌های جنسی آقایان به سرعت تکثیر می‌شود و مصرف دخانیات سلامت این سلول‌ها را دچار اشکال می‌کند.
ریسک بارداری خارج از رحم و سقط جنین
دکتر ناهید لرزاده، متخصص زنان و زایمان و نازایی در گفتگو با «جوان» در رابطه با نقش دخانیات در ناباروری می‌گوید: «دخانیات بیشتر روی اسپرم مرد اثر می‌گذارد، اما در خانم‌ها هم می‌تواند روی کیفیت باروری تأثیر منفی داشته باشد.»
وی درباره مکانیسم اثرگذاری دخانیات بر باروری اینگونه توضیح می‌دهد: «مصرف دخانیات در خانم‌ها باعث کاهش حرکات لوله تخمدان می‌شود، این مسئله موجب می‌شود در صورت بارداری شانس بارداری خارج از رحم افزایش یابد و جنین وارد رحم نشود و در لوله‌ها باقی بماند. علاوه بر این کاهش حرکات لوله رحم می‌تواند در مواردی به مسدودشدن لوله و آسیب‌دیدن آن منجر شود.» لرزاده تأکید می‌کند: «سیگارکشیدن می‌تواند شانس سقط جنین را هم بالا ببرد. علاوه بر این‌ها سیگارکشیدن در مادران می‌تواند باعث کاهش رشد جنین و تولد نوزادانی با وزن کمتر شود.»
به گفته این متخصص، سیگارکشیدن آقایان موجب می‌شود حرکات اسپرم در آن‌ها کم و علاوه بر این شکل اسپرم‌ها غیرطبیعی شود و این مسئله موجب بروز ناباروری می‌شود، بنابراین سیگارکشیدن در آقایان با ناباروری و در خانم‌ها با عوارض بارداری همراه است.
لرزاده خطاب به زوج‌هایی که می‌خواهند صاحب فرزند شوند، می‌گوید: «ما توصیه می‌کنیم خانم‌هایی که می‌خواهند باردار شوند، هر گونه دودی را از زندگی خود حذف کنند چراکه سیگار می‌تواند موجب افزایش ریسک سقط جنین، بارداری‌های خارج از رحم و کاهش رشد جنین و تولد نوزادان کم‌وزن شود. این مسئله در آقایان هم مهم‌تر است و باید بدانند برای بچه‌دارشدن باید از هر گونه دودی پرهیز کنند چراکه سیگار می‌تواند روی کیفیت اسپرم‌ها و در نهایت باروری آن‌ها تأثیر منفی بر جای بگذارد و موجب بروز ناباروری شود.»
کاهش سرعت و کیفیت باروری در سیگاری‌ها
آتنا بهفروز، متخصص زنان و زایمان با هشدار نسبت به آثار منفی استعمال دخانیات بر قدرت باروری زنان و مردان، افزایش احتمال سقط جنین، افزایش احتمال مرگ ناگهانی نوزاد و بی‌قراری و استرس نوزاد را از دیگر عوارض استعمال دخانیات از سوی والدین عنوان می‌کند و می‌افزاید: «مصرف نیکوتین به صورت استنشاقی یا سیگار بسیار مرسوم است، اما به اشکال دیگری نظیر آدامس، سیگار الکترونیک یا قلیان نیز استفاده می‌شود که آثار سوء و عوارض زیانبار همه این اشکال در خصوص باروری، بارداری و جنین یکسان است.»
به گفته وی، مصرف حتی یک نخ سیگار در روز نیز عارضه ایجاد می‌کند و هر چه میزان مصرف روزانه بیشتر باشد، قطعاً عوارض ناشی از آن نیز افزایش می‌یابد.
بهفروز با اشاره به اثر استعمال دخانیات در کاهش نرخ باروری می‌افزاید: «وضعیت باروری در زنان و مردانی که دخانیات مصرف می‌کنند، نسبت به افراد غیرسیگاری کاهش پیدا می‌کند و این افراد دچار کاهش نرخ باروری می‌شوند.»
وی با اشاره به افزایش زمان انتظار برای توفیق در بارداری در سیگاری‌ها می‌گوید: «اگر زمان مورد انتظار برای دستیابی به بارداری یک زوج سالم حدود یک سال تلاش بدون استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری باشد، شکست دستیابی به بارداری در استعمال‌کنندگان دخانیات در این مدت زمان محتمل است.» به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، استعمال دخانیات باعث کاهش کیفیت تخمک‌گذاری در زنان و کیفیت اسپرم در مردان می‌شود، همچنین بر هورمون‌های مردانه اثر می‌گذارد و موجب کاهش نسبی سطح تستوسترون سیگاری‌ها می‌شود.
وی استعمال دخانیات را باعث ایجاد فرسودگی (پدیده aging) تخمدان زنان برشمرد، به نحوی که برای مثال کیفیت تخمدان‌های یک زن سیگاری ۳۰ساله همانند یک زن ۴۰ساله می‌شود، ذخیره تخمدان‌های وی نیز کاهش می‌یابد و مشکلات ناباروری برای آنان ایجاد می‌شود./جوان
∎
نظر شما