به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، دال خط به گونه‌ای از روسازی خطوط ریلی گفته می‌شود که در آن تراورس‌ها به جای آنکه روی بستری از خرده‌سنگ‌ها قرار بگیرد، روی سازه‌ای بتنی مسلح قرار داده می‌شود. خط آهن به تعمیر و نگهداری کمتری نیاز دارد و قادر به تحمل بارهای وارده بیشتری است.

روش‌های مختلفی برای مقابله با معضل ماسه‌های روان در راه‌آهن‌های کویری به کار گرفته شده که هریک به شکلی به حل مشکلات کمک می‌کند. اما هیچ یک از روش‌های موجود به‌صورت کامل مشکل را حل نکرده است. این راهکارها در حالت کلی به دو دسته سنتی و مدرن و در مجموع به شش دسته کلی تقسیم می‌شوند. این روش‌ها شامل روش‌های زیست‌بومی، تثبیت شیمیایی، طراحی نوی، احداث واریانت جدید و استفاده از ماشین‌آلات مکانیزه شن‌روب می‌شوند. در عین حال یکی از راه‌حل‌های نوین پایدار توسعه‌یافته در این زمینه، روسازی دال خط کوهان‌دار است.

بر اساس خبر رسیده از دانشگاه صنعتی امیرکبیر، محمد محسن کبیری نصراباد از اعضای تیم تحقیق و دانش آموخته دانشکده مهندسی عمران و محیط زیست دانشگاه، گفت: طرح بهینه سازی پارامترهای موثر رفتارروسازی دال خط کوهان‌دار در مناطق کویری با راهبری و همکاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی انجام شد و با همکاری شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران در حال اجرایی شدن است.

دال خط به گونه‌ای از روسازی خطوط ریلی گفته می‌شود که در آن تراورس‌ها به جای آنکه روی بستری از خرده‌سنگ‌ها قرار بگیرد، روی سازه‌ای بتنی مسلح قرار داده می‌شود. خط آهن به تعمیر و نگهداری کمتری نیاز دارد و قادر به تحمل بارهای وارده بیشتری است.

روش‌های مختلفی برای مقابله با معضل ماسه‌های روان در راه‌آهن‌های کویری به کار گرفته شده که هریک به شکلی به حل مشکلات کمک می‌کند. اما هیچ یک از روش‌های موجود به‌صورت کامل به حل مشکل نپرداخته است. این راهکارها در حالت کلی به دو دسته سنتی و مدرن و در مجموع به شش دسته کلی تقسیم می‌شوند. این روش‌ها شامل روش‌های زیست‌بومی، تثبیت شیمیایی، طراحی نوی، احداث واریانت جدید و استفاده از ماشین‌آلات مکانیزه شن‌روب می‌شوند. در عین حال یکی از راه‌حل‌های نوین پایدار توسعه‌یافته در این زمینه، روسازی دال خط کوهان‌دار است.

امروزه عبور از مناطق کویری در پروژه‌های تکمیل شبکه خطوط ریلی، امری اجتناب ناپذیر است به گونه‌ای که شاهدیم زیرساخت‌های ریلی بسیاری از کشورها از جمله آمریکا، چین، هند، مصر و ایران از مناطق کویری عبور می‌کند.

کبیری هزینه‌های بالای نگهداری و تعمیر زیرساخت‌های ریلی و مشکلات مختلف فنی، اقتصادی و ایمنی در راه آهن‌های مناطق کویری از چالش‌های توسعه خطوط ریلی در مناطق کویری دانست و یادآور شد: این معضلات ناشی از حرکت ماسه‌های روان و در نتیجه انسدادهای متعدد و صلب شدن لایه‌های ماسه‌ای می‌شود و این چالش هر ساله گریبان گیر راه آهن ایران است.

عضو تیم تحقیق امیرکبیر با بیان اینکه در نتیجه آلودگی و پرشدگی خطوط ریلی با ماسه‌های روان، کاهش سرعت بهره برداری و عملیات سنگین نگهداری و تعمیر را به دنبال دارد، یادآور شد: این پیشامد علاوه بر مشکلات سازه‌ای که می‌تواند برای خطوط ریلی ایجاد کند مشکلات ایمنی را نیز در پی دارد و موارد متعدد خروج از خط را ناشی از این موضوع شاهد بوده‌ایم. یکی از روش‌های اخیری که برای رفع و تخفیف مشکلات زیرساخت‌های ریلی کویری پیشنهاد شده است، روش دال خط کوهان‌دار است.

وی با بیان اینکه این تحقیق با هدف بهینه سازی هندسی و سازه‌ای یک سیستم نوین روسازی راه آهن انجام پذیرفته ادامه داد: این تحقیق مرزهای دانش کنونی را شکسته است و گام مهمی در زمینه گسترش راهکاری با قابلیت اطمینان بالا در راه آهن‌های کویری ارائه می‌دهد. همچنین مراحل تجاری سازی طرح با انعقاد قراردادی ما بین مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و شرکت راه اهن جمهوری اسلامی ایران به منظور تهیه اسناد مناقصه احداث ۳ تا ۵ کیلومتر از این سیستم در منطقه جنوب شرق ایران، در دست پیگیری است.

کبیری با بیان اینکه این تحقیق شامل دو بخش اصلی است، اظهار کرد: در ابتدا شبیه سازی و مطالعه پارامتری بر روی حرکت ماسه‌های روان به وسیله نرم افزار فلوئنت/ Fluent با هدف بهینه سازی هندسه کوهان و بخش دوم به ارائه طرح بهینه سازه‌ای این سیستم می‌پردازد و ضمن جمع بندی الزامات و ضوابط مورد نیاز برای طرح سازه‌ای این سیستم به ویژه از منظر ایمنی، کنترل‌های لازم بتن و آرماتورهای مورد نیاز برای دال خط کوهان‌دار را به منظور جلوگیری از خوردگی‌های متصور در شرایط بحرانی این منطقه ارائه می‌کند. در نهایت از طریق انجام ازمایش تونل باد نتایج نرم افزاری صحت سنجی شده است.

این دانش آموخته دانشگاه صنعتی امیرکبیر، کاهش آثار منفی ماسه‌های روان در مناطق کویری با توجه به بهینه سازی انجام شده از منظر هندسی و سازه ای را از مزایای این روش در کاهش مشکلات خطوط ریلی کویری نام برد و تاکید کرد: اجرای این روش موجب کاهش ۵ تا ۳۰ درصدی هزینه‌های تعمیر و نگهداری در مناطق کویری خواهد شد.

وی دستاورد اصلی پایان نامه خود را که در قالب طرح مذکور تدوین شده است، ساخت و احداث دال خط کوهاندار برای رفع معضل حرکت ماسه‌های روان در مناطق کویری ذکر کرد.

این طرح با راهبری و هدایت مسعود فتحعلی به عنوان مجری و صاحب امتیاز طرح، از اعضای هیات علمی و رئیس بخش حمل و نقل ریلی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و نیز هدایت دکتر فریدون مقدس نژاد، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر پیگیری شده است.