دانشگاه‌ها به عنوان محل اجماع جوانان به ویژه جوانان نخبه و خلاق، در تمام ادوار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و قشر دانشجو در رقم زدن رویداد‌های تاریخی، فعالیت‌های فرهنگی و حتی مدیریت دولتی نقش به سزایی می‌تواند داشته باشد. از همین رو دانشگاه و دانشجویان در اکثر موافع مورد تاکید و توجه بنیانگذار انقلاب اسلامی، امام خمینی رحمت الله علیه بوده‌اند.

همانطور که اشاره شد، با بررسی رهنمود‌های حضرت امام (ره) در زمینه شناخت دیدگاه ایشان در خصوص دانشگاه و نقش دانشگاهیان در تحولات اجتماعی نیز این نتیجه حاصل می‌شود که از دید امام خمینی (س) دانشگاهیان قشر آگاهی هستند که می‌توانند در اجتماع نقش مؤثری ایفا کنند. به دنبال همین موضوع، بسیاری از بیانات امام راحل نیز پیرامون دانشجویان و دانشگاهیان بوده است، که در ادامه برخی از آنان را مرور و بررسی میکنیم.

نقش دانشگاه در استقلال و جدایی از غرب

حضرت امام خمینی (س) هدف دانشگاه را به استقلال رساندن کشور می‌دانستند: «معنی اسلامی شدن دانشگاه این است که استقلال پیدا کند و خودش را از غرب جدا کند و خودش را از وابستگی به شرق جدا کند و یک مملکت مستقل، یک دانشگاه مستقل، یک فرهنگ مستقل داشته باشیم» (صحیفه امام، ج ۱۲، ص ۲۵۱ ـ ۲۵۲).

تاثیر دانشگاه در جامعه

 دانشگاه از دیدگاه امام خمینی (س) آن قدر اهمیت دارد که اگر نقش واقعی خود را نداشته باشد، همه چیز مملکت از دست خواهد رفت. ایشان در جمله‌ای این اهمیت را گوشزد کرده اند: «اگر دانشگاه را ما سست بگیریم و از دست ما برود، همه چیزمان از دستمان رفته است» (صحیفه امام، ج ۸، ص ۱۴۱).

بنا بر این فرموده حضرت امام خمینیمی توان گفت دانشگاه هم می‌تواند محل فساد و هم اصلاح باشد و ثمره نحوه رویکرد اساتید، دانشجویان و به طور کل دانشگاه، در جامعه نمایان و تاثیرگذار خواهد شد.

امام خمینی (ره) بیانات متعددی درباره نقش سیاسی و اجتماعی دانشگاه در تحولات جامعه نیز داشته‌اند، من جمله اینکه: «دانشگاه، مبدأ همه تحولات است» (صحیفه امام، ج ۸، ص ۶۴).

 ایشان همچنین با اشاره به سرنوشت ساز و در رأس بودن دانشگاه‌ها فرموده اند: «مقدرات این مملکت، دست این دانشگاهی‌ها است» (همان، ج ۳، ص ۲۴۹)، «از دانشگاه [است که]باید سرنوشت یک ملت تعیین بشود.» (همان، ج ۸، ص ۶۱) و «دانشگاه که در رأس امور است و تقدیرات یک کشوری، مقدرات یک کشوری بسته به وجود آن‌ها است، باید جدیّت بکنند که روی خودشان را از غرب و شرق برگردانند.» (همان، ج ۱۷، ص ۲۴۱).

از آنجا که امام خمینی دانشگاه را پایه و اساس آینده کشور می‌دانستندآ آن را محلی برای دغدغه های اجتماعی اندیشمندان به منظور درک دردهای اقشار جامعه عنوان می‌کردند.

قرض گرفتن علوم در راستای خودکفایی

نکته مهم دیگری که امام راحل به آن اشاره کرده‌اند و در تمام ادوار لازم است مورد توجه قرار بگیرد، قرض گرفتن علوم و استفاده درست از آن است، به طوری که وابسته نشویم و در راستای خودکفایی از آن بهره ببریم.

امام خمینی در این باره می‌فرمایند: «نباید اگر صنعتی از آنها می‌گیریم انگلیسی یا روسی یا آمریکایی بشویم؛ بلکه باید مسلمان بود. البته استفاده از علوم و گرفتن آن از دیگران مانعی ندارد ولی باید توجه داشت که از جایی علوم را بگیریم که نخواهند ما را منحرف کنند که در سابق اگر مقداری از علوم و تخصص‌ها را به ما می‌دادند می‌خواستند ما را از همه چیزمان منحرف نموده و مصرفی بار بیاورند» (صحیفه امام، ج ۱۸، ص ۲۱۹).  

 یکی از نکات قابل توجه که امروزه نیز می‌تواند هدایت کننده باشد این است که بنیانگذار انقلاب به وحدت و نزدیکی دانشجویان دانشگاه‌ها و طلاب حوزه‌ها نیز تاکید داشته و فرموده‌اند: «طلاب علوم دینی و دانشجویان با هم روابط دوستانه و فعالانه داشته باشند و بر اساس به دست آمدن استقلال و آزادی و خلع ید غاصبان از حقوق ملت در تمام ابعادش، به سایر طبقات ملت بپیوندند...» (صحیفه امام، ج ۳، ص ۴۸۶).

گفتنی است امام خمینی (س) پس از پیروزی انقلاب، دانشجویان را مسئول نگهبانی از انقلاب اسلامی می‌دانستند و همواره به دانشجویان سفارش می‌کردند باید بتوانند در قلب نهضت قرار داشته باشند و عامل حرکت نهضت باشند. همچنین در سال ۱۳۶۴ نیز فرمودند: «بر شما جوانان روشنفکر است که از پا ننشینید تا خواب رفته‌ها را از این خواب مرگبار برانگیزانید و با فاش کردن خیانت‌ها و جنایت‌های استعمارگران و پیروان و بی فرهنگ آنها، غفلت زده‌ها را آگاه نمایید...» (همان، ج ۲، ص ۱۴۲) (دژاکام، ۱۳۸۷)