همشهری آنلاین - مریم سرخوش: دوره رزیدنتی با پدیده عجیبی مواجه شده؛ کتمان‌درمانی! تمامی مشکلاتش را نادیده گرفته شده و برای حفظ آنچه باقی مانده، آنقدر قوانین سختگیرانه لحاظ شده که نشاط را در دستیاران پزشکی از بین برده است. فشار کاری زیاد و پایین بودن حقوق، طلب ضامن و وثیقه‌های سنگین به عنوان شرط ورود به دوره رزیدنتی، امان پزشکان عمومی که می‌خواهند دوره‌های تخصصی را سپری کنند، بریده است.
البته که این دوره از همان ابتدا هم سختی‌های خودش را داشت اما شرایط معیشتی و کاری به اندازه امروز پرفشار و پرتنش نبود. مدت‌هاست که روایت‌های تلخی از مصائب دوره رزیدنتی به گوش می‌رسد، از خودکشی پزشکان جوانان تا افزایش اضطراب و استرس در آنها و... عواملی که به گفته دکتر محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی کشور به همشهری به راحتی قابل رفع است اما تلاشی برای حل آنها صورت نمی‌گیرد. این در حالی است که رزیدنت‌ها با وجود ارائه خدمات درمانی به بیماران از مزایای قانون کار هم بهره‌مند نیستند.
البته اوایل اردیبهشت امسال وزیر بهداشت از تصویب آیین‌نامه دستیاری خبر داد و گفت: تعیین و تعدیل علمی میزان کشیک شب برای همه دستیاران مدنظر قرار گرفته و ارائه تسهیلات، بیمه پایه و تکمیلی در خصوص دستیاران تقویت شده است. اما پیگیری‌های همشهری نشان می‌دهد که حتی ترمیم حقوق این گروه از اواخر سال گذشته که قرار بود از 9 میلیون و 10 میلیون تومان به 12 تا 15 میلیون تومان افزایش پیدا کند هم هنوز در همه دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور لحاظ نشده و همچنان دریافتی‌ها جوابگوی نیازهای معیشتی این گروه نیست.
چرا دوره رزیدنتی مهم است؟
مهم‌ترین افتخار حوزه سلامت در بیش از 4 دهه گذشته خودکفایی در تامین درمان تخصصی به دلیل موفقیت در تربیت متخصص باکیفیت و توانمند در کشور است. دستاوردش هم این بوده که سال‌هاست برای درمان تخصصی و فوق‌تخصصی هیچ بیمار ایرانی به خارج از کشور اعزام نمی‌شود و برعکس بیماران خارجی به ایران سفر می‌کنند.
این متخصصان باکیفیت در دوره دستیاری تربیت شده‌اند و نکته مهم این که گلوگاه رسیدن به این خودکفایی و بالندگی از مسیر دوره رزیدنتی عبور می‌کند و دلیل اهمیت زیاد آن است.
خودکفا شده‌ایم
رئیس سازمان نظام پزشکی از افزایش رشته‌های تخصصی و فوق‌تخصصی هم طی چند دهه اخیر خبر می‌دهد و می‌گوید: در حال حاضر از دو مرکز جراحی اعصاب برای تربیت پزشک در اوایل انقلاب به 35 مرکز رسیده‌ایم. آن زمان هیچ مرکزی برای تربیت فوق تخصص عروق در کشور وجود نداشت و اکنون 7 مرکز داریم. این یعنی علاوه بر گسترش رشته‌های تخصصی و فوق تخصصی، آنهایی را هم که در کشور نداشتیم، ایجاد کردیم.
بر اساس سیاست‌های جدید وزارت بهداشت، هزینه انصراف متناسب با تورم افزایش پیدا کرده و به رقمی حدود 300 تا 500 میلیون تومان رسیده است
او ادامه می‌دهد: سامانه رزیدنتی هم علاوه بر گسترش کمی، به لحاظ کیفی توانمند و دوره دستیاری بسیار قوی شد، به همین دلیل فارغ‌التحصیلان بسیار توانمند خروجی این سامانه بودند که حتی قابل مقایسه با سایر کشورهای دنیا هم نبودند، هم از نظر تعداد بیماران و هم از نظر کار بالینی و رعایت استانداردهای آموزشی.
فشار کاری چندین برابر شده
دوره‌های رزیدنتی از همان ابتدا هم دشواری داشت اما به گفته رئیس‌زاده در گذشته این سختی‌ها قابل تحمل بود چون امید به آینده وجود داشت، یعنی هم وضعیت معیشتی رزیدنت‌ها خوب بود و هم دوره پرتنش و پرفشار تحصیلی با شرایط کاری و معیشتی مناسب پس از فارغ‌التحصیلی جبران می‌شد. به همین دلیل تمایل به ورود به دوره‌های رزیدنتی و تحمل سختی‌ها نسبت به امروز بیشتر بود.
او ادامه می‌دهد: اکنون همان انتظار از رزیدنت‌ها وجود دارد، این که دوره پرفشار 4 ساله را سپری و به متخصص توانمند بدل شوند، اما اولین تفاوت با گذشته این که بار کاری به دلیل اف زایش مراجعات چندین برابر شده و به همان نسبت ظرفیت دستیاری در مراکز مختلف افزایش پیدا نکرده،البته که قابل افزایش هم نیست. به عنوان مثال بیمارستان شهدای تجریش، 20 سال قبل 4، 5 دستیار جراحی می‌گرفت و حجم بیمارانش هزار نفر بود اما اکنون 7 رزیدنت سال اول دارد و حجم بیمارانش 5 برابر شده.
رئیس‌زاده درباره این که چرا تعداد رزیدنت‌ها افزایش پیدا نمی‌کند، می‌گوید: باید استانداردهای آموزشی را رعایت کرد و علاوه بر این محدودیت‌هایی از جمله ظرفیت اتاق عمل، تعداد جراحی‌ها، اعضای هیئت علمی و... وجود دارد.
چرا رزیدنت‌ها نمی‌توانند انصراف دهند؟
قوانین ورود به دوره رزیدنتی بسیار سختگیرانه‌تر از گذشته شده است. بر اساس سیاست‌های جدید وزارت بهداشت، هزینه انصراف متناسب با تورم افزایش پیدا کرده و به رقمی حدود 300 تا 500 میلیون تومان رسیده است. از سوی دیگر مشکلی به نام دشوار شدن رفتن به طرح به دلیل مشکلات معیشتی و نبود جاذبه هم باعث شد که ضمانت‌ها و وثائق سنگین‌تر از این افراد گرفته شود. این در حالی است که در گذشته خود فرد در دفترخانه ضمانت می‌داد اما اکنون باید دو فرد بالای 18 سال غیرفامیل، کسی که مایل به ثبت‌نام در دوره رزیدنتی است را ضمانت کنند و در صورت عدم رفتن به دوره طرح، جریمه‌های سنگین از ضامن‌ها دریافت خواهد شد.
پیگیری‌های همشهری نشان می‌دهد که در صورت عدم تمکین رزیدنت‌ها برای رفتن به طرح، ضامن‌ها باید جرائمی از حدود 100 میلیون تومان پرداخت کنند.
چند روز پیش هم محمدمیرخانی پزشک و عضو هیئت مدیره نظام پزشکی، با واکنش به این مساله در شبکه اجتماعی ایکس نوشته بود: شاید برای خیلی از افراد سؤال پیش بیاید که اگر دوران رزیدنتی یا همان دستیاری و بعد از آن دوران خدمت طرح سخت و طاقت‌فرسا است چرا پزشکان از آن خروج نمی‌کنند؟ پاسخ همینجاست. تضمین‌های سخت و فشار به ضامن‌ها خیلی از همین افراد را وادار به تمکین با بدترین شرایط می‌کند.
رئیس‌سازمان نظام پزشکی هم این مساله را تایید می‌کند و در توضیح بیشتر می‌گوید: مساله مهم این است که تمایل برای ورود به دوره رزیدنتی کاهش پیدا کرده و راهکار را در این دیده‌اند که اجازه انصراف به کسی ندهند. جاذبه رفتن به دوره رزیدنتی و طرح روزبه‌روز در حال کاهش و سختی‌هایش در حال افزایش است، اما با تعهدات قرون وسطایی، اردوگاه کار اجباری، ضمانت‌های سنگینی این افراد را مجبور به گذراندن دوره می‌کنیم و این تدبیر نیست!»
نشاط در دوره رزیدنتی کم شده
انتظارها تغییر نکرده، شرایط کاری سخت‌تر شده و وضعیت معیشتی هم به یک دوم تا یک سوم تنزل پیدا کرده است. این نکته دیگری است که رئیس‌زاده به آن اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: حقوق رزیدنت در سال 80 با شرایط تورم فعلی تقریبا دو برابر چیزی است که اکنون به رزیدنت‌ها پرداخت می‌شود. حقوق رزیدنتی به شکل معناداری کم است، این افراد تا سال گذشته کمتر از 10 میلیون تومان دریافتی داشتند و اکنون با کمی افزایش به 12 تا 15 میلیون تومان رسیده است.
در صورت عدم تمکین رزیدنت‌ها برای رفتن به طرح، ضامن‌ها باید جرائمی از حدود 100 میلیون تومان پرداخت کنند
او ادامه می‌دهد: 4 سال دوره رزیدنتی و 2 سال طرح، یک فشار وحشتناک به این افراد وارد می‌کند و این در حالی است که هیچ امیدی هم به آینده و پایان دوران طرح هم ندارند. دلیلش آن است که طی سال‌های گذشته تاکنون تعرفه‌ها فریز شده‌اند و به شکل دستوری تعیین می‌شوند به همین دلیل معیشت جامعه پزشکی سخت شده است. باید دوره رزیدنتی به نسبت همین مشکلات سهل‌تر شود چون یکی از عوامل مهم کاهش تمایل به ورود برای دوره‌های دستیاری است.
این مسئول معتقد است شرایط سخت باعث کاهش نشاط بچه‌ها در دوره رزیدنتی شده اما تاکید می‌کند: به دنبال ایجاد جو ناامیدانه نیستم اما معتقدم اگر مسئولان وزارت بهداشت و سایر نهادها به طور جدی و نه رفع تکلیف، به این قصه ورود کنند، به راحتی قابل حل شدن است. حتی در کشورهای دیگر هم شرایط تحصیل در دوره‌های دستیاری همین است اما میزان دریافتی آنها در مقایسه با کشور ما اختلاف قابل توجهی دارد. البته که به دنبال مقایسه نیستیم و با توجه به منابع خودمان به دنبال تسهیل دوره رزیدنتی هستیم و قابل حل هم هست، اما به شرطی که مسئولان به دنبال رفع مشکل باشند.
گلوگاه تربیت متخصص، لنگ هزار میلیارد تومان
رئیس‌زاده به پیگیری از نهادهای مختلف برای حل این مشکل اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: اواخر سال گذشته ملاقاتی با رئیس مجلس داشتیم و مشکلات رزیدنت‌ها را به طور کامل برای او توضیح دادیم. به او گفتیم که یکی از راهکارها افزایش حقوق رزیدنت‌ها در حد 20 تا 30 میلیون تومان است. دکتر قالیباف درباره بودجه آن سؤال کرد و گفتیم برای 16 هزار رزیدنت در حال تحصیل در کشور چیزی حدود هزار میلیارد تومان. همان‌جا طی تماس تلفنی، خواستار رسیدگی به این موضوع شدند و ما هم درخواست‌مان را به دوستان دادیم، اما هنوز هیچ اقدامی انجام نشده است.
او تاکید می‌کند: با وجود اهمیت این موضوع، سؤال من این است که دوره رزیدنتی به عنوان گلوگاه تربیت متخصص پزشکی در کشور آیا ارزش یک همت بودجه برای تسهیل شدن شرایط را ندارد؟
خودکشی‌ها را دست کم نگیریم
رئیس سازمان نظام پزشکی درباره آمار خودکشی رزیدنت‌ها در کشور بیان می‌کند: خودکشی، مساله چند عاملی است و نمی‌توان یک عامل برای آن لحاظ کرد، اما نباید فشار دوران رزیدنتی را هم در آن بی‌تاثیر دانست. این فشارها طی چند سال اخیر تشدید شده و به عنوان یک عامل مهم در کنار سایر عوامل شخصی مطرح است.
او معتقد است در مساله خودکشی رزیدنت‌ها، کتمان‌درمانی رخ داده و در این شرایط پدیده بسیار خطرناکی است، به همین دلیل مسئولان نظام سلامت باید فاکتور مرتبط با خودشان را مهم‌ترین عامل در نظر بگیرند و نباید بی‌توجهی داشته یا آن را دستکم بگیرند.
چه باید کرد؟
رئیس سازمان نظام پزشکی راهکار عبور از مصائب دوران دستیاری پزشکی را اصلاح، شفاف‌سازی، بروزرسانی و هوشمندسازی سامانه طرح رزیدنتی می‌داند و می‌گوید: مشکل اینجاست که اکنون رزیدنت‌ها دانشجو در نظر گرفته می‌شوند که کار هم می‌کنند و یک حق‌الزحمه کم هم می‌گیرند. اما با وجود فعالیت‌های درمانی سنگین مشمول قانون کار نیستند و مزایایی ندارند. باید چنین نگاهی به صورت بنیادین تغییر کند. رزیدنت‌ها باید کارمندی در نظر گرفته شوند که کار آموزشی و درمانی را به صورت همزمان انجام می‌دهند و مزایای بیمه‌ای، حقوقی، اضافه‌کار و حق تعطیلی هم برای آنها در نظر گرفته شود.
نظر شما