به گزارش ایکنا، نشست «منظومه اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)» امروز شنبه 12 خردادماه از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.  

 

علی اکبری‌معلم؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در این نشست به سخنرانی پرداخت و بیان کرد: اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) که مبنای تاسیس نظام جمهوری اسلامی است شاخصی برای ارزیابی عملکرد نظام است در نتیجه اگر بخواهیم با شاخص اندیشه سیاسی امام(ره) عملکرد نظام برآمده از این اندیشه را بررسی کنیم شایسته است به افکار و سیره ایشان توجه کنیم اما سوال این است که اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) دارای چه ابعادی است و با چه نشانه‌هایی شناخته می‌شود. برای پاسخ به این سوال، ما اندیشه سیاسی را به سه بعد فلسفه سیاسی، اخلاق سیاسی و فقه سیاسی تقسیم کرده‌ایم که اجزایی به هم پیوسته هستند. اندیشه سیاسی به معنای مجموعه‌ای از آرا و عقاید در حوزه سیاسی است که برای سامان‌دهی به زندگی اجتماعی تنظیم شده است. فلسفه سیاسی هم به مباحثی اشاره دارد که درصدد پاسخگویی به پرسش‌های سیاسی در زمینه امامت و ولایت و نیازهای ثابت انسان است بنابراین این مقوله هم به زندگی سیاسی مردم ارتباط پیدا می‌کند. در فقه سیاسی هم به مجموعه‌ای از رفتار مکلفان پرداخته می‌شود که به مسائل سیاسی جامعه مربوط است.

 

 

وی افزود: اخلاق سیاسی هم ارزش‌ها، قواعد و معیارهای اخلاقی هستند که در بُعد فضایل و رذایل تعریف می‌شوند. منظومه اندیشه سیاسی هم مجموعه‌ای از اجزا و عناصر به هم پیوسته و مرتبط با یکدیگر هستند که کلیتی را برای تحقق هدفی معین شکل می‌دهد و به مثابه یک سیستم، دستگاه و مجموعه تلقی می‌شود. در واقع همانند سیستم یک ماشین و مجموعه‌ای از عوامل است که باعث حرکت صحیح یک دستگاه می‌‌شود لذا برای حرکت صحیح سیستم سیاسی کشور به فلسفه سیاسی، فقه سیاسی و اخلاق سیاسی نیاز داریم تا جامعه بدون انحراف حرکت کرده و به رشد و کمال برسد.

 

اکبری‌معلم تصریح کرد: مبنای تقسیم اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) به این سه بعد، الگوی تقسیم سه بعدی اسلام است که امام(ره) و سایر اندیشمندان اسلامی به این نکته توجه داشته‌اند. از منظر امام خمینی(ره)، اسلام مجموعه‌ای از اعتقادات، اخلاق و رفتار است و توجه به یک قسم بدون توجه به اقسام دیگر منجر به انحراف می‌شود. در بخش مربوط به مبانی فلسفه سیاسی حضرت امام(ره) باید گفت که ایشان نگاه جامعی به خدا، جهان و انسان دارد. در آثار ایشان به این نکته توجه شده که اصل توحید، محور هستی‌شناسی است. از نظر ایشان این اصل، آزادی بشر را نشان می‌دهد و برابر با این اصل، هیچ کسی حق ندارد آزادی انسان را محدود کند.

 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی یادآور شد: در نگاه حضرت امام خمینی(ره)، باور انسان، اساس همه امور است یعنی خود انسان اساس پیروزی، شکست، رستگاری، شقاوت و سعادت است. از نظر اسلام در وجود انسان هم جنود رحمانی و هم شیطانی وجود دارد بنابراین انسان تربیت‌پذیر است و اگر جنود رحمانی بر جنود شیطانی غلبه پیدا کند انسان موفق می‌شود. در مبادی فلسفه سیاسی امام(ره)، مفاهیمی همانند آزادی، مشرعیت، مردم‌سالاری و امثالهم مورد توجه قرار گرفته است. از نظر ایشان، انسان دارای آزادی مطلق است مگر اینکه آزادی او مفسده‌ای برای جامعه در پی داشته باشد. همچنین روابط با دنیا امری ضروری است مگر اینکه این تعامل برای استقلال کشور ضرری در پی داشته باشد. در زمینه عدالت نیز حد وسط بین افراط و تفریط را در نظر دارند. 

 

 

وی در ادامه گفت: حضرت امام(ره) سیاست را به عنوان تدبیر امور مملکت، بر اساس عقل، عدل و انصاف تعریف می‌کنند. در مسائل فلسفه سیاسی هم لزوم تشکیل حکومت اسلامی، هدف‌های حکومت اسلامی، حاکم بودن ولی فقیه، واجب بودن تشکیل حکومت بر فقهای جامع الشرایط و پیوستگی دین و سیاست از نکاتی هستند که مورد توجه قرار گرفته‌اند. همه این موارد از نظر عقلی واجب هستند چراکه اگر تشکیل حکومت ندهیم جامعه اسلامی را هرج و مرج فرا می‌گیرد. همچنین از نظر امام خمینی(ره) اقامه عدل از هدف‌های عالی حکومت اسلامی تلقی می‌شود و ولی فقیه، سرپرستی جامعه اسلامی را در عصر غیبت امام زمان(عج) بر عهده دارد و شایسته است که مردم از این فرد که آگاه به احکام الهی است و برای اجرای احکام الهی قیام کرده است تبعیت کنند و بر فقهای جامع الشرایط نیز واجب است که برای اجرای احکام الهی در جامعه، تشکیل حکومت دهند.

 

اکبری‌معلم تأکید کرد: از نظر امام خمینی(ره) فقهای عادل، وارث انبیا و دارای همه شئون نبوت و امامت هستند و ایفای این نقش که فقها، دژ استوار اسلام باشند جز با تشکیل حکومت اسلامی محقق نخواهد شد بنابراین تشکیل حکومت، بخشی از ولایتی است که فقها از آن برخوردار هستند. شاید همین اعتقاد حضرت امام(ره) و فهم ایشان از اسلام ناب محمدی موجب شده با تشخیص ضرورت‌ها، یک نظام حقه را بر پایه اصول اسلامی پایه‌گذاری کرده و جمهوری اسلامی ایران را تاسیس کنند تا از این طریق به اجرای احکام الهی و تحقق عدالت اجتماعی بپردازند. از نظر حضرت امام خمینی(ره) قرآن کریم و تعالیم و آموزه‌های اسلام برای اجرا آمده‌اند و معنای همین امر نیز سیاست و حکومت است و قرآن برای قرار گرفتن در طاقچه‌ها نیست. 

 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی یادآور شد: حضرت امام خمینی(ره) در حوزه فقه سیاسی به طرز تشکیل حکومت، شرایط و اختیارات و وظایف ولی فقیه اشاره کرده‌اند. تشکیل حکومت تابع مقتضیات زمانی و مکانی است؛ مثلا لازم نیست نوع حکومت حتما جمهوری باشد بلکه در یک منطقه یا شرایط زمانی ممکن است چنین چیزی اقضا کند یا نکند اما مسئله مهم، اجرای احکام الهی است. از این منظر حکومت مد نظر امام(ره) چند ویژگی خاص دارد از جمله اینکه محور عملکرد حکومت باید اجرای احکام الهی باشد و رفتار زمامداران باید مبتنی بر عدالت باشد. 

 

 

شریف لکزایی؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به عنوان ناقد در این نشست گفت: به نظرم تامل و گفت‌وگو در باب آثار و اندیشه سیاسی حضرت امام(ره) اهمیت زیادی دارد و اگر بخواهیم تداوم انقلاب اسلامی را بر مبنای اندیشه سیاسی ایشان شاهد باشیم باید گفت‌وگوهای عمیق و علمی در این زمینه شکل بگیرد. حضرت امام(ره) اگرچه در ابتدای دوره جوانی و میانسالی خودشان، به مباحث فلسفی و عقلی گرایش داشتند اما با اشراف کامل به این مباحث پرداخته‌اند ولی از دهه چهل به بعد، مشی ایشان بیشتر بر اساس فقه بوده است و مباحث وی عمدتا از منظر فقهی ارائه می‌شود.

 

وی بیان کرد: تصور بر این است که گسستی بیان نظریات حضرت امام(ره) در دوران جوانی و دهه‌های بعدی وجود دارد. حضرت امام(ره) در دوران تبعید در نجف اشرف نیز بیشتر مباحث فقهی و روایی را مد نظر دارند و معتقدند باید وارد جامعه شد لذا به صورت عقلی، روایی و فقهی، در مباحث ولایت فقیه اظهار نظر کرده‌اند و ضرورت عقلی دولت را به خوبی مورد توجه قرار داده‌اند هرچند که غالب این اثر فقهی و روایی است.