به گزارش ایرنا،امروزه دخانیات که از آن به عنوان دروازه اعتیاد نیز یاد می شود به معضل و موضوع اساسی در جوامع مختلف تبدیل شده است که دست اندرکاران و متولیان امر می کوشند با برنامه ریزی و اقدامات مختلف در راستای آگاهسازی جامعه هدف بکوشند.

میزان موفقیت برنامه ها و اقدامات عملیاتی تابع عوامل متعددی است از همین رو در کشور ما طی سال های گذشته بر موضوع دخانیات و آگاه سازی نسبت به آن تمرکز شده و برنامه ریزی در این زمینه در دستور کار قرار گرفته است.

به همین بهانه هفته ملی بدون دخانیات در کشور نامگذاری شده که هدف آن اجرای برنامه های مختلف و آگاهی بخشی به گروه های هدف است.

این هفته از پنجم تا یازدهم خردادماه با تاکید بر حفاظت از کودکان در برابر مداخلات صنعت دخانیات با شعار "حفاظت از کودکان و نوجوانان در برابر دخانیات، حق و مسئولیت همگانی" نامگذاری شده است.

روز جهانی بدون دخانیات نیز در تاریخ ۳۱ ماه می مصادف با ۱۱ خرداد است که اقدامات هماهنگ و گسترده ای در سراسر جهان، پیرامون شعار هفته بدون دخانیات ۱۴۰۳ با هدف ارتقای سطح آگاهی جامعه جهانی در مورد مضرات و اثرات زیانبار مصرف محصولات دخانی، مواجهه با دود و پیشگیری از مصرف دخانیات انجام گرفت.

حفاظت از کودکان و نوجوانان در برابر دخانیات نیازمند عزم ملی است

معاون اجرایی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان زنجان گفت: طبق گزارش‌ سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۲، بیش از ۳۸ میلیون جوان ۱۳ تا ۱۵ ساله در جهان از نوعی ماده دخانی استفاده می‌کنند.

دکتر داوود رحمانی افزود:این آمار در ایران در سال ۱۳۹۵ نشان داد که ۱۰.۶ درصد از نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ سال‌ (شامل ۱۳.۶ درصد پسران و ۷.۹ درصد دختران) مصرف‌کننده انواع محصولات دخانی بودند.

به گفته وی، مصرف سیگار در این گروه سنی ۳.۴ درصد (۴.۸ درصد پسران و ۲.۱ درصد دختران) و مصرف قلیان در این گروه سنی ۵.۷ درصد (۷.۳ درصد پسران و ۴.۳ درصد دختران) گزارش شد.

این مسوول با بیان اینکه صنعت دخانیات برای توسعه بازار مصرف خود و جلب مشتریان جدید، می خواهد شرایطی ایجاد کند که محصولات خود را میان نسل‌های جدید ترویج دهد، گفت: تضعیف مقررات برای پایین نگه داشتن قیمت و دسترسی بیشتر به محصولات دخانی از جمله این اقدامات است.

وی گفت: این صنعت همچنین محصولات و تاکتیک‌های تبلیغاتی خود را توسعه می‌دهد تا برای کودکان و نوجوان جذاب باشد و از طریق شرکت‌ها و عوامل توزیع خود از فضای مجازی و پلتفرم‌های پخش استفاده می کند تا جوانان به محصولات آن دسترسی پیدا کنند.

رحمانی افزود: تاکتیک‌های هدفمند صنعت دخانیات در قبال نوجوانان و جوانان شامل بازاریابی محصولات جدید مانند سیگارهای الکترونیکی، تنباکوهای بدون دود، کیسه‌های نیکوتین‌دار، تنباکوهای جویدنی و مکیدنی با استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال برای دور زدن محدودیت‌های تبلیغاتی است.

حفاظت از کودکان و نوجوانان در برابر دخانیات نیازمند عزم ملی و یک تلاش جامع و هماهنگ از سوی عموم جامعه، خانواده‌ها، مدارس، سازمان‌های دولتی و مردم نهاد است.وی اظهار داشت: مضرات مستقیم و غیرمستقیم مصرف دخانیات و نیکوتین و قرار گرفتن در معرض دود دخانیات به خوبی مستند شده و نیاز به اقدام فوری برای محافظت از کودکان دارد که حتی قبل از تولد ممکن است با قرار گرفتن در معرض دخانیات از طریق مادر، آسیب ببینند.

این مسول اضافه کرد: در کل، حفاظت از کودکان و نوجوانان در برابر دخانیات نیازمند عزم ملی و یک تلاش جامع و هماهنگ از سوی عموم جامعه، خانواده‌ها، مدارس، سازمان‌های دولتی و مردم نهاد است.

وضعیت زنجان در زمینه دخانیات چگونه است؟

وی به برنامه پیمایش کشوری عوامل خطر بیماری های غیر واگیر در کشور اشاره کرد و گفت: این برنامه بنا به توصیه سازمان بهداشت جهانی انجام می شود تا یک کشور، عواملی را که موجب بروز و شیوع بیماریهای غیر واگیر می شود اندازه گیری کند.

این مسوول با بیان اینکه اطلاعات این کار به سه طریق پرسشنامه، اندازه گیری قد و وزن و آزمایش تهیه می شود، گفت: اطلاعات مورد نیاز در خصوص موضوع "دخانیات، قلیان و سیگار " از طریق پرسشنامه جمع آوری می شود.

معاون اجرایی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با بیان اینکه این پرسشنامه ها با آمار سال های گذشته کشور مقایسه و سپس نتیجه گیری می شود، گفت: هشت مورد پیمایش از سال ۸۳ تاکنون در کشور انجام شده که آخرین آن به دوران کرونایی در سال ۱۴۰۰ باز می گردد.

وی با بیان اینکه در آمار کلی، درصد مصرف دخانیات" شامل سیگار، قلیان و پیپ" تاکنون در استان ۱۶.۱۷ درصد ثبت شده است، اضافه کرد: این میزان در سطح کشوری حدود ۲۰ درصد است که زنجان پایین‌تر از آن قرار دارد.

رحمانی با بیان اینکه درصد استعمال سیگار در این استان بر مبنای همین پایش، ۱۴.۵ درصد و این میزان در سطح کشور ۱۲.۳۱ درصد بوده است، افزود: طبق این آمار، بیشتر افرادی که تجربه استفاده از مواد دخانی را داشته اند، اغلب سیگاری بوده اند و به عبارتی درصد استعمال سیگار در استان نسبت به کشور حدود ۲ درصد بالاتر بوده است.

درصد مصرف قلیان در استان ۲.۶۴ دهم درصد بوده که این میزان در سطح کشور ۸.۱۳ صدم درصد اعلام شده است.وی با بیان اینکه درصد مصرف قلیان در استان نیز ۲.۶۴ دهم درصد بوده که این میزان در سطح کشور ۸.۱۳ صدم درصد اعلام شده است، گفت: این موضوع نکته بسیار خوبی محسوب می شود که حفظ آن نتیجه خوبی را به دنبال دارد.

این مسوول با تاکید بر اینکه مصرف و عوارض قلیان شدیدتر از استعمال سیگار است، خاطر نشان کرد: در شاخص های مواجهه با دود در خانواده های غیر سیگاری، این میزان در استان زنجان ۱۹.۹۸ درصد و در سطح کشور ۲۱.۲ درصد اعلام شده است.

به گفته وی، در شاخص مواجهه با دود در افراد شاغل غیر سیگاری نیز این درصد در زنجان ۱۶.۱۷ درصد و در کشور ۱۹.۴۴ درصد بوده است.

والدین با کودکان و نوجوانان صمیمی باشند

متخصص مدیریت، پیشگیری و کنترل اعتیاد در زنجان به والدین توصیه کرد: برای حفاظت از کودکان و نوجوانان خود در مقابل گرایش به سیگار و دخانیات تا حد امکان به آنها نزدیک شوند و رابطه‌ صمیمانه‌ای با فرزندان خود داشته باشند.

سید رضا موسوی زاده افزود:اگر فاصله‌ و خلا بین والدین و فرزندان وجود داشته باشد، تهدیدهای بزرگی این خلا و فاصله را پر می‌کند که کم‌خطرترین آنها، سیگار است.

وی الگوبرداری را یکی از ویژگی‌های ذاتی کودکان و نوجوانان عنوان کرد و گفت: این گروه سنی همچون آینه‌ای هستند که هرآنچه ببینند را بازتاب می‌دهند و از همین رو اگر پدر و مادر، خانواده، اطرافیان، هنرمندان مورد علاقه، فیلم‌ها و تصاویری که در دسترس آنان قرار دارد، نشانه‌هایی از سیگار داشته باشد، به سرعت الگوی آنان قرار می‌گیرد.

موسوی‌زاده با بیان اینکه لازم است تا حد امکان الگوهای درستی به کودکان و نوجوانان نشان داده شود، خاطرنشان کرد: متاسفانه بیشترین آمار گرایش به سیگار در کودکان و نوجوانانی است که عضوی از خانواده‌ آنها سیگار مصرف می‌کند.

تاثیر دوستان عامل دیگری در گرایش نوجوانان به سیگار است، نوجوانان تمایل زیادی به دیده شدن دارند و اگر خانواده، زمینه‌ لازم را برای ابراز وجود آنان فراهم نکند و نقشی به آنان محول نکنند از محیط بیرون خانواده، نقش‌پذیری و الگوبرداری خواهند کرد و ممکن است تحت فشار گروه، سیگار را برای خودنمایی انتخاب کنند.وی فشار گروه و به بیان دیگر، تاثیر دوستان را عامل دیگری در گرایش نوجوانان به سیگار عنوان کرد و گفت: نوجوانان تمایل زیادی به دیده شدن دارند و اگر خانواده، زمینه‌ لازم را برای ابراز وجود آنان فراهم نکند و نقشی به آنان محول نکند از محیط بیرون خانواده، نقش‌پذیری و الگوبرداری خواهند کرد و ممکن است تحت فشار گروه، سیگار را برای خودنمایی انتخاب کنند.

مسئول فنی درمانگاه اعتیاد مرکز آموزشی، درمانی شهید بهشتی با تاکید بر لزوم محول کردن نقش‌های مثبت به نوجوانان در خانواده، اظهار داشت : اگر نوجوانی سیگار در دست می‌گیرد، می‌خواهد این پیام را به اطرافیان القا کند که من بزرگ شده‌ام و پتانسیلی برای خانواده و جامعه دارم ولی کسی از بزرگی و پتانسیل‌های من استفاده نمی‌کند.

وی اظهار داشت:اگر نوجوان با نقش‌های مثبتی که خانواده به او محول می‌کند، بزرگی خودش را نشان دهد به طور حتم ارضا خواهد شد و نقش‌های منفی بیرون از خانواده را دنبال نخواهد کرد.

موسوی زاده با بیان اینکه ۲ طیف از کودکان و نوجوانان بیشتر در معرض خطر سیگاری شدن قرار دارند، گفت: افراد ساکت و کم‌حرف و همچنین بیش‌فعال و شلوغ، ۲ طیفی هستند که بیشتر از دیگران در معرض اعتیاد به مواد مختلف از جمله سیگار قرار دارند.

این مسوول خاطر نشان کرد:از همین رو خانواده‌ها باید با دقیق شدن در رفتارهای کودک و نوجوان خود، غربالگری سلامت را در داخل خانواده انجام دهند.

دود دست دوم برای کودکان خطرناک است

مدیر گروه بهداشت محیط استان زنجان نیز ادامه داد:پیشگیری از مواجهه کودکان و نوجوانان با دود دخانیات و افزایش قیمت محصولات دخانی برای کاهش شروع مصرف دخانیات در کودکان و نوجوانان لازم است.

جلیل نصیری افزود: مطالعات نشان می‌دهد که نوجوانان و جوانان ۲ تا سه برابر بیشتر از بزرگسالان نسبت به قیمت‌های بالاتر حساس هستند.

وی با بیان اینکه جلوگیری از فروش محصولات دخانی به صورت برخط یا از دستگاه‌های خودکار، افزایش سن مجاز برای خرید محصولات دخانی به ۲۱ سال، آموزش و افزایش آگاهی کودکان و نوجوانان در مورد خطرات استفاده از دخانیات باید در دستور کار باشد، گفت: این آموزش‌ها می‌تواند در مدارس، به وسیله کارکنان بهداشت و توسط والدین انجام شود.

این مسوول ادامه داد:خودداری از مصرف دخانیات اعم از سیگار و قلیان در حضور کودکان و نوجوانان به خصوص در دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه به دلیل الگوسازی رفتار نامناسب و خطرات ناشی از دود دست دوم که آنها را تهدید می‌کند (دود دست دوم، دود حاصل از مصرف دخانیات اطرافیان است) نیز توصیه می‌شود.

وی با بیان اینکه از سپردن خرید دخانیات و یا تهیه قلیان به کودکان و نوجوانان که موجب عادی‌سازی خرید این محصولات آسیب‌رسان می‌شود نیز باید به جد پرهیز شود، اظهار داشت: طبق ماده ۱۲ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات و ماده ۱۱ آیین‌نامه اجرایی قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات، فروش محصولات دخانی به افراد زیر ۱۸ سال منع قانونی دارد.

دود دست سوم، بقایای سمی دود دست دوم است که روی سطوح می‌نشیند و تا مدت‌ها باقی می‌ماند و برای کودکانی که در آن محیط حضور دارند آسیب‌رسان است.نصیری خاطر نشان کرد:پرهیز از کشیدن دخانیات و قلیان در منزل حتی زمانی که کودکان حضور ندارند به دلیل خطرات ناشی از دود دست سوم مورد تاکید است.

وی یادآور شد:دود دست سوم، بقایای سمی دود دست دوم است که روی سطوح می‌نشیند و تا مدت‌ها باقی می‌ماند و برای کودکانی که در آن محیط حضور دارند آسیب‌رسان است.

برآیند:

امروزه بنا به دلایل مختلف، گرایش نوجوانان و جوانان به مواد دخانی افزایش یافته که یک زنگ خطر جدی برای سلامت نسل جوان است و باید دستگاه های فرهنگی و اجرایی متولی با برنامه ریزی برای انجام اقدامات موثر از آسیب های آن به گروه های هدف پیشگیری کنند.