حج یک مناسک است؛ اعمالی مشخص و به صورت دقیق از پیش تعیین شده که همه مسلمانان حاضر در این مراسم باید به صورت دقیق آن را انجام دهند. اما آیا منظر و مقصود خداوند از قرار دادن حج به عنوان یکی از فروع دین اسلام انجام ظاهری همین اعمال است؟

مطالعه احادیث حضرت رسول(ص) و ائمه اطهار(ع) و نیز کتاب‌های بزرگان دین در خصوص حج حکایت از وجود اسراری ژرف در پس هر عملی در این مناسک دارد. اسراری که مطالعه و آشنایی با آنها موجب به کمال مطلوب رساندن عمل عظیم حج می‌شود. 

خبرگزاری ایکنا ضمن آرزوی حجی مقبول برای همه زائران بیت‌الله الحرام، درس گفتارهای اسرار حج را با تدریس حجت‌الاسلام عبدالحسن افتخاری، استاد حوزه و دانشگاه و روحانی کاروان‌های حج تهیه کرده است تا گامی در جهت آشنا کردن هرچه بیشتر زائران با اسرار حج برداشته شود. 

اولین بخش از این مجموعه با موضوع «حج معانی» را با هم می‌بینیم و می‌خوانیم. 

به آنچه ما در ظاهر از اعمال حج می‌دانیم مناسک گفته می‌شود. «نسک» یعنی عبادت و مناسک یعنی مجموعه عبادات و رفتارهای عبادی که یک مؤمن انجام می‌دهد تا در مسیر دیانت، اعتقادات و ایمان خود به مقصودهایی دست پیدا کند.

آن‌چیزی که مناسک نامیده می‌شود در ظاهر مجموعه اعمالی است که ممکن است ما دلایل بسیاری از این اعمال را ندانیم اما قطعاً راز و رمزها و معانی دارند؛ ممکن است کسی در سفر حج صرفاً حج مناسک را انجام دهد یعنی اعمالی را انجام دهد؛ ولی کسی هم باشد که به دنبال معانی باشد و حج معانی را انجام دهد یعنی هم ظاهر را رعایت کند و هم معانی را بفهمد.

برای اینکه منظورم را از معانی و اسرار و رموز عبادات متوجه شوید مثالی را از «وضو» خدمت شما تقدیم می‌کنم که می‌تواند باب را باز کند تا بقیه مطالب را با هم مرور کنیم.

در مورد وضو روایت شده است که فردی یهودی خدمت نبی مکرم اسلام آمد و پرسید که این وضو و شستن دست و صورت و ... چرا اینطور و به این ترتیب انجام می‌شود؟ آیا بهتر نیست که اول دست‌ها را تا آرنج بشویید و بعد صورتتان را و معنی مسح کردن چیست؟ نبی مکرم فرمودند این عمل اشاره به معانی دارد. وقتی که خداوند آدم را خلق کرد، آدم مجذوب انوار الهی و در ارتباط با حضرت حق بود. این ارتباط او را از همه چیز غافل کرده بود. در این میان شیطان وسوسه کرد و فریب داد و آدم روی از خداوند برگرداند و به بخش دیگری از عالم هستی توجه کرد که عالم دنیا و کثرت است.

با این توجه و توجه به آنچه دنیا نامیده می‌شود از دنیا چشید و از درخت دنیا خورد و تمامی نورانیت و مقام از او گرفته شد؛ آدم دست حسرت بر سر گذاشت و با پای ندامت از آن مقام تنزل پیدا کرد.

نبی مکرم فرمودند: مرد یهودی! وقتی که ما وضو می‌گیریم چهره‌ای که از خدا برگشت را پاک می‌کنیم و می‌شوییم و دستی که آدم را به سمت دنیا برد را می‌شوییم و حسرت از سر پاک می‌کنیم و پای ندامت و پشیمانی را پاک می‌کنیم و یکبار دیگر باز می‌گردیم و روبه‌روی خداوند متعال با گفتن الله اکبر ارتباطی را که قطع شده بود را برقرار می‌کنیم.

اسرار و رموز عبادت یعنی این؛ در مورد حج نیز چنین اسراری وجود دارد که آنها را تشریح می‌کنیم.