روایات زیادی در باره ثواب زیارت قبر مطهر امام رضا علیه السلام و همچنین آثار و برکات آن وارد شده ‌که علمای شیعه آنها را جمع‌آوری و تحلیل کرده‌اند. از جمله شیخ صدوق در کتاب عیون اخبار الرضا (ع) حدود ۴۰ حدیث در ثواب زیارت امام رضا (ع) و آثار و برکات آن بیان کرده است. از حضرت امام صادق (علیه السلام) روایت شده:«نواده من در زمین خراسان، در شهری که به آن طوس گفته می شود، کشته خواهد شد، هر که او را در طوس زیارت کند، و عارف به حقش باشد، روز قیامت دستش را می گیرم، و داخل بهشت می کنم، حتی اگر دارای گناهان کبیره باشد.»

به بهانه ولادت امام رضا علیه السلام در گفت و گو با نعمت الله فیروزی، عضو هیئت علمی الهیات دانشگاه بین المللی امام رضا علیه السلام و مدیر مرکز تحقیقات کاربردی تبلیغ و تربیت دینی امام رضا علیه السلام به بررسی جایگاه و اهمیت زیارت حضرت امام رضا (ع) در آموزه‌های اهل‌بیت (ع) پرداختیم.

امام رضا(ع) واسطه میان ما و خدا

فیروزی درباره برکات زیارت آن امام همام گفت: نکته اصلی در جریان امامت و ولایت این است که خداوند متعال امام را واسطه و وسیله ای برای اتصال بندگان با خودش قرار داده است. از آنجایی که می‌خواهد بندگان یک راه، راهبر، راهنما، وسیله متغن، راحت و مستند برای رسیدن به خود او داشته باشند به همین دلیل راهنمایی از جنس بشر برای او قرار داده‌است.

وی افزود: بنابراین خداوند کلام خودش از عرش را به کلام و واژگان بشر نزدیک می‌کند و توسط خود بشر، افرادی را برای تببین این مسائل برمی‌گزیند. ما باید بدانیم زیارت به معنای دیدن و لمس کردن نیست بلکه به معنای تعلق قلبی، معرفتی، شبیه ائمه شدن و نزدیکی به خدا است.

این کارشناس با اشاره به آیه۱۱۰سوره کهف عنوان کرد: اولین نکته در امامت ولایت، نبوت و رسالت این است که بدانیم این بزرگان چه کسانی هستند. باید بدانیم افرادی از جنس انسان هستند و بعد از آن شخصیت معنوی و ملکوتی را دارند و همچنین شخصیت دنیایی مثل ما دارند؛ به طور مثال امام علی علیه السلام در جنگ‌ها در دوره‌ای بیمار شدند و دردی در ناحیه چشمانشان احساس می‌کردند، امام سجاد هم در کربلا مریض شدند و مواردی مشابه که در تاریخ جهان اسلام رخ داده است. پس امام یک انسان است اما با ابعاد بسیار متفاوت در جنس ملکوت و معنویات. وقتی به ملاقات این افراد می‌رویم ناخواسته خودمان را به عنوان ذره‌ای از بی‌نهایت قرار می‌دهیم. بی‌نهایت مطلق خدا است، هر آنچه که قرار است بی‌نهایت شود باید به اذن خدا اتفاق بیفتد؛ چون اذن و اراده خدا بر همین تعلق گرفته که اهل بیت علیهم السلام می‌توانند شبیه خدا بی‌نهایت باشند و به اراده خدا قدرت دخل و تصرف دارند.

عضو هیئت علمی الهیات دانشگاه بین المللی امام رضا (ع) درباره زیارت ائمه گفت: اهل بیت معتقدند هر آنچه که دارند از خدا گرفته‌اند، پس با زیارت این افراد به خدا نزدیک می‌شویم. امام کاظم علیه السلام فرمود کسی که به زیارت فرزندم علی بن موسی الرضا می‌رود گویا خدا را در عرش ملاقات کرده است؛ پس در زیارت امام رضا دیگر شخص آن حضرت مدنظر نیستند، چرا که به ملاقات خدا می‌رویم. وقتی به زیارت ولی خدا مشرف می‌شویم، در اصل به ملاقات خدا می‌رویم اما خدا اجازه داده است که از طریق امام رضا و دیگر ائمه به او سریع‌تر برسیم.

وی عنوان کرد: امام رضا(ع) تماس تصویری ما با خدا است! وقتی به حرم امام رضا(ع) نگاه می‌کنیم می‌توانیم خدا را ببینیم. پس زیارت ائمه زیارت خدا است؛ اما از طریق یک وجود مقدسی که شبیه بشر است. وقتی از امام رضا علیه السلام چیزی می‌خواهیم یعنی او را واسطه خودمان و خدا قرار داده‌ایم و ایشان را تجلی خدا می‌دانیم.

معنا و فلسفه زیارت

مدیر مرکز تحقیقات کاربردی تبلیغ و تربیت دینی امام رضا علیه السلام با اشاره به اینکه زیارت یعنی توجه به یک چیز و قطع ارتباط با غیر، بیان کرد: نکته اصلی و قابل توجه در معنای کلمه زیارت این است که به میل به چیزی همراه با عدم توجه به قید تلقی می‌شود. انسان باید به خاطر خدا زیارت کند و از خود ائمه بخواهد که برایش عالی‌ترین توفیقات را از خدا طلب کنند.

وی افزود: نکته بعدی در برکات زیارت این است که انسان دلش به یک تکیه‌گاه محکم قرص می‌شود چرا که امام رضا(ع) را به عنوان یک بنده مقرب خدا می‌داند که با وجود مشکلات مختلفی که در زندگی‌شان داشته‌اند اما هیچگاه از درگاه خدا ناامید نشده و نزد خدا محبوب‌تر هستند.

فیروزی ادامه داد: جنس گناه‌ها و خطاهای ما به گونه‌ای است که در بعضی مواقع با یک استغفار بخشوده می‌شود و در بعضی موارد هم سطح بالاتری از خطاها رخ می‌دهند که دیگر کاری از پس ما بر نمی‌آید و به مقرب‌ترین بنده خدا رجوع می‌کنیم از او می‌خواهیم که واسطه عفو، بخشش و فرصت توبه شوند.

عضو هیات علمی دانشگاه امام رضا(ع) خاطر نشان کرد: متواضع واقعی برای علی بن موسی الرضا(ع) کسی است که مدام تلاش می‌کند خودش را به حرم برساند؛ نه کسی که می‌گوید توفیق ندارم و امام من را نطلبیده است! این یکی از دروغ‌های بزرگ است اگر انسان اراده کند ۹۹ درصد احتمال دارد به معشوق برسد.

نعمت الله فیروزی بیان کرد: پس اگر می‌خواهی خدا تو را در زیارت یاری کند باید درخواست کنی. اگر از امام رضا(ع) مادیات بخواهیم می‌دهد، ولی اگر از امام رضا (ع) خودشان را بخواهیم توجه به مادیات را می‌گیرد و حال خوب عنایت می‌کند.

این کارشناس مذهبی در پایان گفت: در نتیجه یاد می‌گیریم که می‌شود از سختی‌ها و تنگناهای زندگی به زیبایی مثل اهل بیت گذشت. زیارت یک فرصت بازگشت است.

زهرا جوانشیر _ خبرنگار تحریریه جوان قدس