دهه باشکوه کرامت، جشن‌ها و برنامه‌های آن، فرصتی است تا در سایه شادی‌های مؤمنانه، تعالیم و ارزش‌های رضوی را یاد گرفته و به مدد این نورانیت، سبک زندگی‌مان را بیمه کنیم. از این رو، با حجت الاسلام والمسلمین سیدرضا تقوی، مشاور رئیس جمهور در امور روحانیت، نماینده ادوار مجلس و عضو شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه کشور گفت‌وگو کرده‌ایم.
دهه کرامت و جشن‌ها و برنامه‌های آن چه فرصتی را از نظر بازخوانی سیره و سبک زندگی رضوی در جامعه ایجاد می‌کند؟
دهه کرامت فرصتی است تا علاقه‌مندان با فرهنگ سازنده و انسان‌ساز اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بیشتر آشنا شوند. این نام‌گذاری را باید به فال نیک گرفت، چرا که بستر ذهنی مردم را از هر جهت آماده و توجه جامعه و افراد علاقه‌مند را به خود جلب می‌کند.
آنچه در دهه کرامت باید مورد توجه قرار گیرد این است که زندگی این حضرات معصومین(ع) سرشار از نکته‌هایی است که باید با شیوه‌های مختلف تبلیغ به زبان شعر و کتاب یا هنر فیلم و تئاتر بیان شود. البته تبیین و تفسیر فرهنگ اهل‌بیت(ع) تنها منحصر به زبان نیست و باید در صحنه‌های مختلف فرهنگی حضور یافت و هر کس به اندازه سهم خود در آن مشارکت داشته باشد. در خصوص تعالیم رضوی یا به تعبیری سبک زندگی حضرت امام رضا(ع) باید بگوییم در زندگی این امام همام درس‌های مختلفی وجود دارد که هر یک از آن‌ها در رشد و تعالی زندگی فردی و اجتماعی ما مسلمانان نقش اساسی ایفا می‌کند.
مهم‌ترین این درس‌ها که یادگیری و پیاده‌سازی‌اش لازمه زندگی امروز ماست، چه اصل و ارزشی است؟
نخستین نکته آنکه در تمام مراحل زندگی حضرت رضا(ع) اخلاق را مشاهده می‌کنیم که این اخلاق هم در گفتار و هم رفتار نمود عینی دارد. اخلاق چتری است که همه زندگی را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. اخلاق و مسائل اخلاقی همیشه در زندگی بشر مورد توجه و احترام بوده و آن‌قدر مهم است که پیامبر اکرم(ص) فلسفه بعثت خود را در رشد مکارم اخلاقی و تکمیل اخلاق معرفی می‌کنند. امام رضا(ع) نیز همچون جدشان رسول خدا(ص) همواره اخلاق را معیار و اصل قرار می‌دادند و با هر حرکتی که موجب شکستن مرزهای اخلاقی یا زیر پا گذاشتن آن می‌شد، برخورد و از آن طرف هر حرکتی را که به اخلاق و رفتارهای اخلاقی کمک می‌کرد، تقویت می‌کردند. افرادی که زندگی امام رضا(ع) را مورد مطالعه قرار داده‌اند، معتقدند ایشان به‌قدری مسائل اخلاقی را رعایت می‌کردند که هر کس با ایشان صحبت می‌کرد تا سخنان خود را به پایان نمی‌رساند، حضرت صحبت‌های او را قطع نمی‌کردند. این امر نشان می‌دهد رعایت ادب و اخلاق در نزد این امام گرانقدر چقدر دارای اهمیت بوده است؛ بنابراین یکی از درس‌های زندگی حضرت رضا(ع) و تعالیم مکتب رضوی این است اخلاق را در زندگی خود حاکم کرده و از ایشان بیاموزیم چگونه با مردم برخورد کنیم.
امروز اقشار مختلفی از مردم درگیر مشکلات اقتصادی و نیازمند کمک هستند، در سیره امام رضا(ع) در این باره چه الگویی برای امروز ما قابل استخراج و پیاده‌سازی است؟
در تعالیم رضوی به تهیدستان و فقرا توجه ویژه می‌شود، البته تمام پیشوایان ما این‌گونه بوده‌اند، با فقرا می‌نشستند، غذا می‌خوردند، با آن‌ها مهربان بودند و با اینکه از مقام بالایی برخوردار بوده و در میان مردم احترام ویژه‌ای داشتند، اجازه نمی‌دانند میان آن‌ها و فقرا فاصله و جدایی بیفتد. پیامبر(ص) با فقرا نشست و برخاست داشتند و با آن‌ها غذا می‌خوردند. امام رضا(ع) نیز همین‌گونه بودند و در روایات نیز آمده هرگاه یکی از محرومان و مستضعفان به‌ایشان رجوع می‌کرد، به هر مقدار که در توان داشتند سعی در رفع حاجت آن فرد می‌کردند. هرگاه سفره‌ای پهن می‌شد، امام رضا(ع) می‌فرمودند کارگران، خدمتکاران و غلامان بیایند، آن‌ها سر سفره می‌نشستند و با حضرت ثامن‌الحجج(ع) غذا می‌خوردند. سبک زندگی رضوی چنین سبکی است که هیچ فاصله‌ای میان امام رضا(ع) و تهیدستان در آن وجود ندارد.
چه آموزه‌های دیگری در این سبک و سیره نورانی وجود دارد که شناخت و کاربستشان کیفیت زندگی ما را تغییر می‌دهد؟
درس دیگری که از زندگی امام رضا(ع) می‌گیریم، حق‌شناسی است. در تعالیم رضوی به ما می‌آموزند دربرابر همه کسانی که به شما خدمت می‌کنند، حق‌شناس باشید. امام رضا(ع) می‌فرمایند: هر کس دربرابر خدمات دیگر انسان‌ها حق‌شناس نباشد و به تعبیر امروز، نمک‌شناس نباشد، حق خداوند را هم انجام نمی‌دهد. از امام رضا(ع) نقل است «کسی که نسبت به خدمتگزاران خود سپاسگزار نباشد دربرابر خدا هم سپاسگزار نیست». ایشان معتقد بودند حق ناشناسی گناهی است که پیامدهای خسارت‌بار دارد و دامن ناسپاسان را می‌گیرد. امام رضا(ع) در جای دیگر در این خصوص می‌فرمایند: «قوی‌ترین گناهی که عقوبتش دامن انسان را می‌گیرد، کفران نعمت است».
امام رضا(ع) این خصلت را در اوج دارند و می‌فرمایند من سه جا به دیدار و کمک زائرانم می‌روم؛ روزی که پرونده‌ها بین انسان‌ها تقسیم می‌شود، ایشان به زائران خود کمک می‌کنند. در قیامت یکی از ایستگاه‌هایی که انسان را در آنجا متوقف می‌کنند، ایستگاه عندالمیزان است که اعمال انسان را می‌سنجد. حضرت رضا(ع) در این باره می‌فرمایند: «در آنجا به کمک زائران خود خواهم رفت». زمانی که انسان می‌خواهد از پل صراط عبور کند را عندالصراط می‌نامند و امام رضا(ع) می‌فرمایند: «در آنجا هم من به کمک زائران خود خواهم رفت و نیز هنگام بررسی اعمال و ترازو»؛ این نشان می‌دهد حق‌شناس یکی از تعالیمی است که در مفاهیم رضوی در بالاترین سطح قرار دارد.
در عرصه تبیین و روشنگری و بیان واقعیات چه آموزه‌هایی در این سیره نورانی وجود دارد که در شرایط امروز جامعه، الهام از آن می‌تواند راه‌گشا باشد؟
درس چهارمی که از مکتب رضوی می‌آموزیم، تقویت مبارزه با زشتی‌ها و ناهنجاری‌هاست. ایشان از افرادی که به صحنه می‌آمدند تا با ناهنجاری‌ها مبارزه و هنجارشکنان را هدایت و یا با آن‌ها برخورد کنند، حمایت می‌کردند؛ به طور نمونه ایشان شاعری به نام دعبل را تشویق می‌کنند. این شاعر در آن زمان بسیار روشنگر و بصیرت‌افزا بود و با اشعار خود مردم را به مکتب اهل بیت(ع) دعوت و با زشتی‌ها و پلشتی‌ها مبارزه می‌کرد. امام رضا(ع) در مقابل اشعار دعبل در حمایت از مظلومان، او را در آغوش گرفته و به او هدیه می‌دهند و پیراهن خود را به او تقدیم کرده و می‌فرمایند: «من در این پیراهن شبی هزار رکعت نماز خواندم و با همین لباس هزار قرآن را ختم کردم»؛ ایشان با تقدیم چنین پیراهنی به دعبل به ما این درس را می‌دهند که هر کسی در راستای سلامت جامعه کمک کرده و ارزش‌ها را تقویت کند، باید او را مورد تشویق قرار داد.
درس پنجم زندگی امام رضا(ع) استفاده از فرصت‌هاست. در زندگی انسان گاهی فرصت‌هایی پیش می‌آید که باید از آن‌ها استفاده کنیم. افرادی که با تاریخ آشنا هستند، می‌دانند در زمان حیات امام رضا(ع) جامعه از لحاظ فرهنگی در شرایط ویژه‌ای قرار داشت و هجوم افکار بیگانه و توفان‌های فکری و عقیدتی، جامعه اسلامی را محاصره کرده بود. در این شرایط، علی بن موسی الرضا(ع) تفکر شیعی را حفظ و با توجه به اینکه نحله‌های کلامی، فرهنگی و معرفتی حقانیت دین را مورد هدف قرار داده بود، از دین پاسداری کردند. ایشان به‌ویژه در زمان ولیعهدی خود از فرصت‌ها به‌خوبی استفاده کردند و با آنکه مسئولیت کارهای اجرایی و منصب‌های حکومتی را نپذیرفتند اما در بحث‌های علمی، اجرایی و مباحثات کلامی و معرفتی حاضر شده و با استفاده از آن جایگاه از فرهنگ اهل بیت(ع) دفاع کردند. ما باید درخصوص زندگی حضرت رضا(ع) این حساسیت را داشته باشیم که بدانیم حضرت(ع) چگونه از فرصت‌ها استفاده کرده‌اند.
آمنه مستقیمی
نظر شما