به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ نشست «کتاب و سینما» با موضوع اقتباس، ظهر امروز ۲۹ اردیبهشت در کوشک نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران برگزار شد. این نشست با حضور محمدمهدی شیخ‌صراف، حمیدرضا بشیری فراز مدیر انتشارات بنیاد سینمایی فارابی و سید جواد میرهاشمی به عنوان مجری برگزار شد.

حمیدرضا بشیری فراز توضیح داد: سینما ترکیبی از هنرهای پیش از خودش است. طبیعی است برای انجام هرکاری ما احتیاج به تحقیق داریم. البته که برگرفتن سینما از عکاسی و هنرهای دیگر مشهود است، اما مسئله اقتباس به تاریخ سینما برمی‌گردد. در سال‌های آغازین و ابتدایی شکل‌گیری سینما ژرژ ملی‌یس از روی قصه‌ها تئاتر می‌ساخت و آنها را به صورت فیلم در می‌آورد. ذهن ما خواه ناخواه پی علت‌ها و معلول‌ها است و همه ما، ذهن قصه‌پرور را دوست داریم. خاستگاه ادبیات از ذهن قصه‌پرور می‌آید و به نوعی باید از ادبیات تقلید خوبی داشته باشیم تا بتوانیم فیلم اقتباسی خوبی بسازیم.

وی در ادامه افزود: لازم است در سینما برای روایت خوب از ادبیات الهام بگیریم. در دنیا به اقتباس خیلی توجه می‌شود اما در ایران به خوبی مسئله اقتباس مورد توجه قرار نگرفته است. البته در زمینه فیلم کوتاه اقتباسی انجمن سینمای جوانان ایران و خانه کتاب درخشان عمل کردند.

محمد مهدی شیخ صراف گفت: امروز که در روز آخر نمایشگاه هستیم ما شاهد برگزاری ۵ نشست تخصصی اقتباس بوده‌ایم، رویداد بعدی ما جشنواره فیلم کوتاه تهران است. امیدواریم در رابطه با اقتباس اتفاق‌های خوبی بیفتد. خدا را شاکر هستیم که بعد از تمام شدن همه‌گیری کرونا، در هر دو بخش سینما و کتاب که زیر نظر ارشاد است و اقتباس برای آن مهم است به خوبی عمل کردیم. ما سال گذشته در جشنواره فیلم کوتاه، جوایز بخش سینما و کتاب را داشتیم و بعد از آن در روز کتاب و رسانه جایزه فیلمنامه‌های اقتباسی را اهدا کردیم.

او ادامه داد: نظر من این است که باید تلاش‌های ما تبدیل به خروجی مفید شود. اکنون ما در فیلم کوتاه به طور خاص در بحث اقتباس آثار خوبی داریم. سال گذشته و در زمینه فیلم بلند دو فیلم اقتباسی «باغ کیانوش» و «آپاراتچی» را در جشنواره فجر داشتیم. هر دوی این فیلم‌ها هم از روی کتاب‌های با همین عنوان اقتباس شده بود. امیدوارم در فضای سینما و سریال هم این روند ادامه یابد.

در ادامه میرهاشمی با مطرح کردن این سوال که آیا اقتباس می‌تواند باعث دیده شدن کتاب شود؟ نظر شیخ صراف را جویا شد.

محمد مهدی شیخ صراف پاسخ داد: هر محصولاتی که از روی یک کتاب یا اثر هنری یا فیلم برداشت شود، به نفع ناشر و سازنده فیلم است. باید سازنده فیلم و ناشر از این فرصت استفاده کنند. لوازم التحریری که از روی یک فیلمی که از روی کتاب اقتباس شده زده می‌شود باعث فروش بیشتر کتاب هم می‌شود. این ناشر است که وظیفه دارد این کار را پیگیری کند نباید فقط این کارها را به ارگان‌ها محول کرد. مثلاً در یک برنامه تلویزیونی کتابی معرفی شد و چون در جای درست معرفی شده، کتاب پرفروش شده است.

مدیر انتشارات فارابی با اشاره به اینکه باید واقف باشیم چه عناصری به سینما می‌آید، توضیح داد: ما در سینمای اقتباسی دو نگاه تفاوت محور و شباهت محور داریم. خود من وقتی فیلمی که از روی رمان ساخته شده را نگاه می‌کنم، معمولاً به دنبال تفاوت‌ها هستم. البته نگاه شباهت محور همیشه غلبه دارد. در این زمینه نمونه موفق بسیار زیاد است. در نمونه‌هایی که شباهت فیلم و کتاب زیاد است، برای عبور از واحد کلمه در رمان و رسیدن به واحد فریم در فیلم، سه پارامتر خط داستانی یا پیرنگ، شخصیت و اتمسفر، قابل انتقال‌ترین بخش‌ها هستند که به شکل آشکارا از ادبیات به سینما می‌آیند. استیون کینگ نویسنده‌ای است که بیش از ۷۰ رمان و داستان دارد که از روی آن اقتباس‌های موفقی انجام شده است.

وی افزود: ارتباط ادبیات و سینما برای همه جذاب است. این رابطه اقتباسی گاهی برعکس هم دیده می‌شود؛ یعنی فیلم‌هایی که اول ساخته شده‌اند و بعد از روی آن‌ها رمان نوشته شده است. برای مثال فیلم سینمایی ۷ را دیوید فرینچر اول ساخت و بعد از روی آن رمان نوشته شد. در ایران نیز نمایش رادیویی از روی این رمان ساخته شده است.

سپس سید جواد میرهاشمی در رابطه با نقشی که خانه کتاب و ادبیات ایران و انجمن سینمایی جوانان ایران می‌توانند در گرفتن تاییدیه ناشر و نویسنده اثر، برای اقتباس ایفا کند؛ پرسید.

شیخ صراف توضیح داد: ما ناشران خوبی داریم که کتاب‌هایشان قابلیت اقتباس سینمایی دارند. خانه کتاب برای رفع مشکل فیلمساز در گرفتن مجوز، فهرست پیشنهادی اقتباس داده است. این فهرست شامل کتاب‌هایی است که حق اقتباس آن‌ها گرفته شده است و فیلمساز دیگر نمی‌خواهد به دنبال حق اقتباس برود.

وی در ادامه افزود: خیلی از ناشران این درک را دارند که ساخت فیلم از روی کتابشان می‌تواند باعث پرفروش شدن آن کتاب شود. ما در راستای آسان‌سازی مسیر حق تالیف و برطرف کردن اختلاف‌ها بین فیلمساز و ناشر یا نویسنده یک مجموعه تسهیلگر به اسم مجموعه موسسه شیرازه داریم.

حمیدرضا بشیری درباره بحث تجهیز شعب انجمن در شهرستان‌ها، توسط انتشارات بنیاد سینمایی فارابی گفت: ما تلاش می‌کنیم همه شعب انجمن را در زمینه کتاب و نشریات سینمایی تجهیز کنیم. ما در بنیاد سینمایی فارابی، این وظیفه را تعریف کرده‌ایم. حتماً این رابطه دوطرفه یا چند طرفه است. اگر انجمن بتواند افرادی را در حوزه تولید به ما معرفی کند ما نیز می‌توانیم در حوزه انتشار به انجمن یا مرکز گسترش کمک کنیم این کار را انجام می‌دهیم.

سید جواد میرهاشمی گفت: انجمن سینمای جوانان ایران با همکاری انتشارات بنیاد سینمایی فارابی کتاب «اقتباس در فیلم کوتاه - از وجاهت مضمونی تا ساختاری» نوشته علیرضا بختیان و رامتین شهبازی را در چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌کوتاه تهران رونمایی می‌کند و طبق فراخوانی که برای جشنواره چهل‌ویکم فیلم کوتاه منتشر شده‌است. انجمن سینمای جوانان ایران در زمینه اقتباس یک جایزه ۵۰ میلیون تومانی به بهترین فیلم کوتاه اقتباسی اهدا می‌کند و برای حمایت از تولید فیلم کوتاه اقتباسی نیز مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان درنظر گرفته‌است.

شما می‌توانید اطلاعات کامل نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران را از اینجا بخوانید.