امروز شاید بزرگترین مشکل  رانندگان حمل ونقل کالا و مسافر بیمه تامین اجتماعی بوده که درحال حاضر مستعد  یک بحران در حمل و نقل جاده ای است.

پیشینه بیمه رانندگان به سال ۱۳۵۴ برمی گردد که حمل و نقل مسافر و کالا مشمول بیمه شد و بیمه آنها توسط شرکت ها پرداخت می شد. مهر ماه سال 1359 که شرکت های خصوصی به تعاونی های هفتگانه تبدیل شد، آسیب به بیمه رانندگان هم از این تحولات بی نصیب نماند، در سال ۱۳۷۲ بیمه رانندگان تشکیل شد، برخلاف عنوانی که (خویش فرما) به آن اطلاق شد، هیچ راننده ای خود حق بیمه پرداخت نمی کرد بلکه در سند حمل لحاظ شده بود و از تعداد مسافر برداشت می شد و در طی این سال ها ( ۳۰سال ) چهار بار اصلاحاتی در موضوع بیمه رانندگان جاده ای انجام گرفت که هرچند سابقه ۳۰ ساله دارد‌، ولی هیچ راننده ای نتوانسته با سابقه ۳۰ سال رانندگی طرح مذکور بازنشسته شود. برخی رانندگان زودتر از موعد مقرر  با ۶۰ سال سن و سابقه ۲۰ سال پرداخت بیمه و حقوق حداقل دستمزد سطوح کارگری و برخی دیگر بدون شرایط سنی و با ۳۰ سال  دستمزد رانندگی مستمری بگیر شدند.

دسته دوم اکثرا چند سال سوابق  بیمه قبل از انقلاب و یا بیمه کارگاهی خارج ازحمل و نقل داشتند‌، بعضی هم دوسال خدمت سربازی خریدند که سقف ۳۰ سال  پوشش دهند که این خود جای سوال دارد؟ سن این بیمه ۳۰ سال است ولی زیر ۲۸ سال سنوات را پوشش می دهد‌، از بین رفتن سنوات حلقه گمشده طرح مذکور  است که به زمان مهر با کارگذاری توسط شرکت ها بر می گردد.

 در بدو راه اندازی این بیمه، با برداشت ۵ درصد از فروش بلیت یا کرایه بارنامه بدون اینکه راننده مبلغی پرداخت نماید از سند حمل برداشت و به مدت  هشت سال ادامه داشت‌. بر اساس قوانین جاری، سازمان تامین اجتماعی باید سقف ۲۷ درصد از دستمزد را پوشش دهد، در اصل کارفرمای رانندگان، سند حمل بود که متاسفانه به علت عدم وجود زیرساخت هیچگاه حق واقعی راننده پرداخت نمی شد و هیچ راننده ای نتوانست با سقف هشت سال کامل از بیمه برخوردار شود.

به طور مثال اگر دستمزد صد هزار تومان در ماه بود، ۲۷هزار تومان حق بیمه ماهیانه می شد و سهم ۵ درصد به این مبلغ نمی رسید‌، اگر ۲۰ هزارتومان می شد بیمه ۲۰ روز سابقه لحاظ می کرد.

مسببان و مقصران

1- قصور شرکت حمل و نقلی

بعضی شرکت ها چون براساس درصدی از کرایه باید حق بیمه را پرداخت می کردند، در صورت وضعیت که در چهار نسخه (راننده‌، شرکت، تامین اجتماعی‌، شهرداری) در سه نسخه تعداد مسافر و مبلغ واقعی کرایه ها درج می شد‌، ولی در نسخه مربوط به تامین اجتماعی با استفاده از کاربن کشی تعداد مسافران را به مراتب کمتر درج می کردند مثلا اگر در نسخه راننده ۵۰۰۰ هزار تومان بود، ولی نسخه تامین اجتماعی ۱۰۰۰ تومان‌ و ۵ درصد حق بیمه هم براین اساس محاسبه می شد. گاهی هم توسط متصدیان رانندگان صوری یا کم کار که مهر شان دست این افراد بود اضافه می شدند و در نسخه تامین اجتماعی همان مهر راننده صوری بود که به سازمان ارسال می شد، یعنی راننده واقعی سهمی از پرداخت نداشت یا نهایت به ۲.۵ و گاه ۱.۵ درصد تقلیل پیدا می کرد.

دومین قصور شرکت ها این بود که چون صدور صورت وضعیت دستی بود،  به علت خوانا نبودن و بد خطی متصدی، نام راننده مخدوش اعلام می شد، در بارنامه هم هیچگاه کرایه واقعی درج نمی شد و بارنامه به اصطلاح کاربرد پلیس راهی داشت و راننده از درصد حق بیمه محروم می شد که با گذشت ۲۲ سال، هنوز این دعوای نعمتی حیدری ادامه دارد و موجب فرو ریختن اعتماد رانندگان به شرکت ها شده است.

2- قصور رانندگان

به علت ناآگاهی، در مواردی خود رانندگان اجازه می دادند که اسم و مهر رانندگان دیگر (دوستان‌، مالک ماشین ) در صورت وضعیت درج شود که این کار موجب کاهش حق بیمه خود می شد. گاهی نیز مسیری که یک راننده داشت را دو یا سه راننده قید می کردند.  عدم نگهداری نامناسب مهر در داشبورد و کنار ابزار باعث می شد مهر ژلاتینی تخریب شود که در نهایت این مهرها برای سازمانتامین اجتماعی به منزله مخدوش قلمداد می شد.

3- قصور سازمان تامین اجتماعی

هیچگاه این سازمان اطلاع رسانی شفاف انجام نداد‌، حتی با وجودی که حق راننده پرداخت نشده بود دفترچه های درمانی را به مدت یک سال تمدید می کرد و راننده فکر می کرد تمدید دفترچه به معنای سنوات بیمه ای هست.

4- قصور سازمان راهداری

عدم آموزش به رانندگان‌، دریافت مبالغ صورت وضعیت های مخدوش یا گمنام از سازمان تامین اجتماعی به مبلغ ۱۶ میلیارد تومان (با دلار ۹۰۰ تومان سال ۸۰) که بعدها اعلام کردند کارمزد بوده‌، درصورتی که این پول رانندگانی بود که سنوات آنها از بین رفته بود. این مبلغ در حال حاضر با احتساب دلار ۶۰ هزار تومان، یک هزار میلیارد تومان امروز و حق رانندگانی بود که الان یا زیر خاک آرامیده اند و یا به علت همین بیمه که از بین رفته است با فقر دست به گریبانند.

ادامه دارد... 

* مختار داودی نایب رئیس کانون انجمن های صنفی رانندگان و دارندگان ناوگان مسافر کشور  و رئیس انجمن صنفی رانندگان و دارندگان ناوگان مسافر استان کرمانشاه