به گزارش خبرگزاری صدا وسیما برنامه صف اول میزبان آقای دکتر سید سلمان سید افقهی – قائم مقام بنیاد ملی نخبگان بود و موضوع عملکرد و برنامه‌های حمایتی بنیاد ملی نخبگان را بررسی کرد.
سوال: شاید اولین پرسشی که مطرح بشود این است که اصلاً وظیفه اصلی بنیاد ملی نخبگان چیست و الان شما چه اولویت‌هایی را برای موضوع در دست تهیه دارید؟
سید افقهی: مطابق با سند راهبردی کشور در امور نخبگان که یک سند بالادستی است و مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی هست بنیاد نخبگان وظیفه سیاستگذاری اجرایی و ایجاد هماهنگی و اجرای سازی سند راهبردی کشور در امور نخبگان را بین همه دستگاه‌های اجرایی کشور به عهده دارد در حقیقت بنیاد نخبگان یک نهاد تنظیمگر، هماهنگ‌کننده و سیاست گذار هست و به همین جهت هم هستش که جایگاه بنیاد ملی نخبگان در ذیل نهاد ریاست جمهوری تعریف شده و ریاست هیئت امنای بنیاد نخبگان هم بر عهده ریاست محترم جمهور هست و آن چیزی که ما در برنامه‌های بنیاد مطابق سند باید دنبال بکنیم؛ در قدم اول زمینه شناسایی و بروز استعداد‌های فردی و گروهی را در جامعه فراهم کنیم که این با ایجاد هماهنگی و ابلاغ برنامه‌ای که خود دستگاه‌ها در تعامل با بنیاد باید تهیه بکنند اتفاق می‌افتد. البته این سند نخبگان که این مطالبه را دارد و این تکلیف را ایجاب می‌کند که بنیاد انجام بدهد در دستگاه‌های اجرایی کمتر ترویج شده. سال هزار و سیصد و نود و هشت مقام معظم رهبری در دیداری که با نخبگان و استعداد‌های برتر داشتند تاکید فرمودند و اونجا مطالبه فرموده‌اند که این سند راهبردی نخبگان باید به جد محقق بشود و فرمودند که علت بخش عمده‌ای از مشکلاتی که ما در حوزه علم و فناوری و اینها داریم عمل نشدن به این سند است. پس این سند جایگاه خیلی ویژه‌ای در نظام حکمرانی امور نخبگان دارد . بخش اول این سند یک سری راهبرد‌ها و اقدام‌های کلان را در بر می‌گیرد که ناظر به بخش‌های مختلفی است از جمله اینکه بنیاد باید ساز و کار شناسایی استعداد‌ها را فراهم بکند؛ دوم اینکه نقش دستگاه‌ها و مجموعه‌های مختلف و نهاد‌های اجرایی را در حوزه نخبگان مشخص بکند.
سوال: شناسایی جامعه نخبگانی شما، اون مؤلفه‌ها و شاخص‌هایی که برای شناخت اینکه یک فرد نخبه هست یا نه در حوزه‌های مختلف یعنی آیا صرفاً بحث علم و فناوری و دانش‌های مثل علوم پزشکی و اینهاست یا در حوزه سیاست، اقتصاد فرهنگ ارتباطات و سایر موضوعات هم شما می‌روید برای پیدا کردن نخبگان یا باید خودشان مراجعه کنند؟
سید افقهی: چیزی که به صورت روال و به صورت پیش‌فرض در ذهن مردم عزیزمان و مسئولین ما عمدتاً می‌آید وقتی که اسم نخبه مطرح می‌شود بیشتر یک تصویر از یک فردی است که در حوزه‌های علمی و فناوری عمدتاً برجستگی خاصی دارد و یا اثر بخشی داشته خوب طبیعتاً این یکی از مصادیق نخبه هست و یکی از مصادیق خیلی مهمش هم است، اما آنطوری که در سند راهبردی نخبگان آورده شده تعریف نخبه که در ابتدای همین سند آورده شده ؛ فردی برجسته و کارآمد هست؛ نخبه که این شاخصه برجستگی و کارآمدی؛ خیلی کلیدواژه مهمی است که در خلق و گسترش علم، فناوری، فرهنگ، هنر و ادب و سایر حوزه‌هایی که و حوزه مدیریت کشور بتواند با تکیه بر دو موضوع یکی توانمندی‌های اکتسابی و یکی هم استعداد‌های ذاتی خودش بتواند نقش موثری را در پیشبرد و اعتلای نظام ایجاد کند. تک‌تک این واژه‌ها دوستانی که در اون تیم نگارش سند بودند و در شورای انقلاب فرهنگی روی آن ساعت‌ها بحث شده و مشخص کردند. من خودم به شخصه هر چه قدر تلاش کردم به این تعریف چیزی را اضافه بکنم دیدم که آن قدر این تعریف جامع و کامل هست؛ اضافه کردن به این دیگر خیلی شاید مشکلی را حل نکند. بنابراین حوزه‌های دیگری که شما فرمودید حوزه‌های اجتماعی، حوزه‌های فرهنگی مدیریتی اینها هم حوزه‌های بسیار مهمی هستند. ممکن است بعضاً مسیر شناسایی نخبه از داخل دانشگاه نگذرد یعنی ما یک کنشگر اجتماعی فعالی داشته باشیم یک فردی که یک تشکل اجتماعی را ایجاد می‌کند اثربخشی زیادی هم دارد؛ ولی این آدم در تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی خیلی سطح بالایی را ندارد. طبیعتاً و اثربخشی که این فرد دارد در حقیقت اون تغییری که در جامعه مخاطب خودش ایجاد می‌کند در جهت پیشبرد کشور بنیاد نخبگان او را در زمره نخبگان حساب خواهد کرد و مشمول حمایت‌های بنیاد خواهد شد. ضمن اینکه خود همین فرد را بنیاد کمک می‌کند که در تربیت افراد مشابه خودش و در همتا پروری مثل خودش نقش مؤثری را ایفا کند.
سوال: قبلاً کسی که می‌خواهد خود معرف باشد برای بنیاد ملی نخبگان باید مثلاً معدل دوران ارشد و دکترای خودش را بدهد یا بگوید که چند تا مقاله تهیه کرده این یک مدل است ما توی مدل‌های دیگری که از هزار و چهارصد سال تو فرهنگ ما وجود داشته این است که مثلاً اگر سه نفر مرجع بیایند یک نفری را تعیین کنند اجازه صدور فتوا به ایشان می‌دهند یعنی هیچ ساز و کار مثلاً دانشگاهی هم برای این تعریف نشده من بحثم این است که آیا ما برای شناسایی نخبگان راهی غیر از این مسئله داریم یا نه؟ الان مثلاً در حوزه هنر ما افرادی افرادی را داریم مثلاً در حوزه مینیاتور سرآمد در دنیا هستند ممکن است یک دانشگاهی هم این را تایید نکند، اما همه اعتراف می‌کنند و همه کسانی که در این حوزه کار می‌کنند این را سرآمد می‌دانند آیا شما این را نخبه می‌دانید یا نه؟
سید افقهی: صد در صد ببینید اساساً ساز و کار‌های مبتنی بر خود اظهاری در سند راهبردی نخبگان به اصالت شناخته نشدند. آنچه که شاید یکی از اقدامات تحولی بود که در این دولت اتفاق افتاد این بود که نخبگان را بنیاد نخبگان شناسایی می‌کند با استفاده از ابزار‌های خیلی گسترده‌ای که دارد یکی از این ابزار‌ها، کنکور سراسری است؛ معدل‌هایی که دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی کسب می‌کنند، اما این یکی از ورودی‌های ما است طبیعتاً ما رویداد‌های متعددی داریم در کشور که این رویداد‌ها رویداد‌های هنری هستند، رویداد‌های ادبی هستند حتی رویداد‌های مهارتی ما داریم که نخبه‌ها توی این رویداد‌ها قابل شناسایی هستند ما در رقابت‌هایی که بیش از پنج هزار نفر شرکت می‌کنند و رقابت مورد تایید دستگاه اجرایی مربوط باشد یقیناً ورود کردیم و می‌کنیم و نخبگان را به‌عنوان یکی از کانال‌های شناسایی از این مسیر شناسایی می‌کنیم.
ساز و کاری هم که در بنیاد نخبگان شکل گرفته همین اخیراً چند ماه گذشته شیوه نامه شناسایی و رشد و تعالی استعداد‌های برتر حوزه ادبی هنری و مهارتی را ابلاغ کردیم. این شیوه نامه در حقیقت دال مرکزی شناسایی نخبگان با رویکرد معرفی مراجع معتبر است؛ یعنی ما رویداد‌هایی در حوزه‌های مختلف داریم که این رویداد‌ها مراجع معتبری دارند مثلاً در حوزه‌های هنری، مجموعه‌هایی در کشور داریم مثل حوزه هنری مثل مجموعه‌های دیگری که اینها دارند سالانه رقابت‌هایی را برگزار می‌کنند و در این رقابت‌ها افرادی مشخص می‌شوند این یکی از مسیر‌ها است؛ مسیر دوم مثل قدیم نظام استاد و شاگردی؛ نظامی که افراد مورد تائید و شناخته شده می‌آیند و نخبگانی را می‌شناسند به عنوان شاگردان خودشان و یا افراد دیگری معرفی می‌کنند و آنها ارزیابی و به بنیاد نخبگان معرفی می‌کنند. بنیاد نخبگان حتماً این را بررسی می‌کند و به رسمیت می‌شناسد و افرادی که از این فرآیند هم وارد شوند می‌توانند در زمره نخبگان باشند. بنابراین ما یکی از کار‌های کلیدی که در بنیاد نخبگان انجام می‌دهیم؛ توسعه مفهوم نخبگی به حوزه‌های ادبی هنری فرهنگی مهارتی و کارآفرینی است. الان ما نخبه‌های کارآفرین هم شناسایی می‌کنیم و اینها شیوه نامه هایش بخشی ابلاغ شده و بخشی هم در حال نهایی شدن و ابلاغ هست.
سوال: به نحوه جذب نخبگان در دستگاه‌های اجرایی یا حاکمیتی بپردازیم این بحث مربوط به لایحه جامع حمایت از نخبگان در مجلس الان وضعیتش چطور است؟
سید افقهی: ببینید لایحه جامع حمایت از نخبگان ایرانی تقریباً از اواخر پاییز سال گذشته تدوینش آغاز شد، با توجه به اینکه این لایحه بار مالی دارد و نیازمند هماهنگی بین بخشی بود دوستان پای کار آمدند و جلسات متنوع و متعددی برگزار شد پیش نویس این لایحه تدوین شد در پنجاه و پنج ماده و اخیراً ارسال شده برای دفتر آقای رئیس جمهور که ان‌شاءالله ایشان دستور به بررسی در کمیسیون‌های مرتبط بدهند و بعد از سیر خودش ان‌شاءالله وارد مجلس شورای اسلامی خواهد شد که ما در جلساتی که با دوستان مجلس داشته‌ایم و بزرگوارانی که رای آوردند در این مجلس جدید تقاضا کردیم که به عنوان یکی از اولویت‌های مجلس، این را بررسی کنند همان طور که می‌دانید یکی از افتخارات همین مجلس قبلی به تصویب رساندن طرحی بود که در حوزه جهش تولید دانش بنیان تبدیل به قانون شد و الان منشا آثار خیلی زیادی شده در نظام دانش بنیانی کشور بحث‌هایی مثل اعتبار مالیاتی و از این دست و معافیت‌های مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان به هر جهت خروجی‌ها و ثمرات مبارک این طرح بود در حوزه نخبگان هم خوب این لایحه ان شاءالله به زودی به مجلس می‌رود و ما متاسفانه در طول این همه سال قانون مصوب و مصرحی که دستگاه‌هایی را که کمتر با شورای انقلاب فرهنگی تعامل می‌کنند و بیشتر حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و متولی هستند و لازم است که این سند را اجرا بکنند؛ سعی کردیم که با رویکرد تصویب قانون بیاوریم و مجاب کنیم که پای کار بیایند و حمایت بکنند. البته به نظر می‌آید که در حکمرانی یکی از بحث‌ها نگارش قانون هست ایجاد فرهنگ اجرای این قانون و اعتقاد و باور به اینکه ما باید نخبگان را در جایگاه‌های مختلف در کشور استفاده بکنیم و اینها ذخایری هستند که اگر استفاده نشوند پیشرفت کشور عقب می‌افتد و آسیب می‌بیند، این کار مهم‌تری است. لذا ما تقاضایمان این هست حالا دوستان مجلس که ان‌شاءالله از هفتم خرداد ماه آغاز به کار خواهد کرد و تقاضایمان این هست از نمایندگان مردم که به عنوان یکی از اولویت‌هایشان در این مجلس و شاید بگویم اولویت‌های اولشان به این لایحه بپردازند و ان‌شاءالله کما اینکه قول‌هایی هم دادند مبنی بر اینکه این حمایت اتفاق بیفتد راجع به خود لایحه آن چیزی که مهم است این است که قبلاً رویکردی که وجود داشت در ابتدای تاسیس بنیاد رویکرد حمایت‌های مستقیم از نخبگان بود یعنی ما بیاییم به نخبگان یک وجوهی را پرداخت کنیم حمایت‌های مالی مستقیم بکنیم به مرور زمان هم با بالاخره تجربیاتی که اتفاق افتاد در این حوزه و هم اینکه بالاخره توان اقتصادی دولت و دستگاه‌ها محدودتر شده به این سمت رفتیم که بیشتر زمینه اثر بخشی نخبگان را فراهم بکنیم که یکی از اقدامات کلیدی که در سند راهبردی نخبگان ما مکلف شدیم انجام بدهیم همین اثر بخش کردن نخبگان هست که در اقدام‌های سند در راهبرد کلان سه که زمینه سازی برای اثر گذاری افراد و گروه‌های نخبه در جامعه آورده شده است.
سوال: یعنی جذب دستگاه دولتی بشوند چه جوری است اثربخشی؟
سید افقهی: ببینید زمینه‌سازی برای اثربخشی لزوماً به معنای اینکه ان‌ها استخدام دولت بشوند نیست. ما الان تعداد زیادی شرکت دانش‌بنیان داریم حضرت آقا فرمودند که اقتصاد ما باید دانش‌بنیان بشود بنابراین اینکه این شرکت‌ها بتوانند با شرکت‌های بزرگ دولتی که به هر جهت حالا خوب یا بد اقتصاد ما هفتاد و پنج درصدش تقریباً اقتصاد دولتی است و اعتبارات دست این شرکت‌های بزرگ هست باید بتوانند وارد بازار این شرکت‌ها بشوند در لیست تامین کنندگان این شرکت‌ها قرار بگیرند و به نوعی شرکت‌های دولتی بازار عملی برای شرکت‌های دانش‌بنیان بشود. ما که به مدد تلاش‌هایی که در معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری شده الان ما قریب به ده هزار شرکت دانش بنیان داریم و چند میلیارد دلار صادرات، ولی این کافی نیست ما باید در بازار‌های داخلی خودمان و در صنایع اصلی خودمان که صنایع زیربنایی است ما در کشورمان منابع و معادن مختلفی داریم ازجمله نفت و گاز را داریم ما باید روی ارزش افزوده در این صنایع تمرکز بکنیم ایجاد ارزش افزوده با کمک این شرکت‌های دانش‌بنیان و هسته‌های نخبگان شکل می‌گیرد. بنابراین اینکه قانونی باشد حمایت بکند از اینکه مجموعه‌های نخبگانی بتوانند در بستر عملکرد این شرکت‌ها و میدان عمل این شرکت‌ها وارد بشوند و سهمی را از این بازار به صورت پایدار به خودشان اختصاص بدهند. این یکی از موضوعاتی است که در این قانون رویش تاکیدشده و داریم دنبال می‌کنیم. یکی دیگر از موضوعات این است که ما یک صندوقی را تاسیس بکنیم به اسم صندوق توسعه اثربخشی نخبگان و استعداد‌های برتر خیلی از نخبگان محصولاتی را تولید کرده‌اند در واقع یک فناوری بعضاً یک محصولی را، گلوگاه فناوری را حل کردند، اما اینها این توان را ندارند که بیایند این را تبدیل کنند به یک محصول تجاری و در بازار عرضه بکنند این صندوق می‌تواند کمک بکند به اینکه این محصولاتی که در سطوح مثلاً یک دو یا سه آمادگی فناوری هستند به محصولات قابل عرضه به بازار تبدیل بشوند.
سوال: یعنی شما پول می‌دهید یا کمک مالی می‌کنید برای تجاری سازی؟
سید افقهی: اون چیزی که مطابق سند راهبردی نخبگان موظف هستیم انجام بدهیم یکی از اقدامات خیلی مهم و کلیدی همین بحث ایجاد بستر‌هایی است که برای فعالیت‌های شرکت‌های دانش بنیان و اجتماعات نخبگانی است که ما بتوانیم تعیین اعتبار بکنیم اینها را و بتوانند در مدیریت ریسک برای پروژه‌های تحقیقاتی اینها و طبیعتاً این نیازمند به یک صندوقی بوده که قدیم در همین سند راهبردی آورده شد که صندوق توسعه تحقیقات خطر پذیر نخبگان اسم آن گذاشته شده بود هیچ وقت این تشکیل نشد ما الان تلاش داریم می‌کنیم که در مجلس بررسی بشود. ببینید حضرت آقا لب کلامی که فرمودند نخبه حس مفید بودن باید داشته باشد این حس مفید بودن بعد خود ایشان باز می‌کند که این حس مفید بودن دو تا مصداق دارد یکی بحث اشتغال است که نخبه شغلی داشته باشد به هر جهت حالا در هیئت علمی دانشگاه یا در شرکت دانش‌بنیانی باشد یا نه در بخش‌های اجرایی مختلف و خصوصی مختلف کشور دوم امکان تحقیقات مداوم داشته باشد ایجاد امکان تحقیقات مداوم برای نخبگان نیازمند به این هست که ما بتوانیم منابع مالی لازم برای این که اینها تحقیقات خودشان را ادامه بدهند.
سوال: بودجه لازم در این زمینه در اختیار بنیاد ملی نخبگان قرار گرفته یا برای آن صندوق یک اعتبار قابل قبول در نظر گرفته شده یا نه؟
سید افقهی: امیدوار هستیم که امسال بتوانیم. در هفت اسفند ریاست محترم جمهور ابلاغیه‌ای را زدند به دستگاه‌های اجرایی که به تفکیک هر دستگاه اجرایی نقش اون دستگاه در حمایت از نخبگان مشخص شد خوب این خیلی کار مهم و اثرگذاری بود که انجام شد و این کار یکی از موضوعاتی که در این ابلاغیه وجود دارد که این تقریباً مشترک به همه دستگاه‌ها ابلاغ شده این هست که در تامین منابع این صندوق کمک بدهند که از منابع خیلی مهمی که ما داریم برای این موضوع مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها است. ما الان مسئولیت اجتماعی شرکت‌های دولتیمان هنوز قانون مصرح در واقع قابل اجرایی را ندارد و به صورت سلیقه‌ای مدیریت می‌شود بخشی از این در حوزه فوتبال می‌رود و نخبگان ورزشی که خیلی هم خوب است و به هر جهت لازم است ما از این ورزش حمایت بکنیم؛ شادابی و نشاط و نسل جوان ما هست، اما به همان میزانی که ورزش اهمیت دارد و شاید بیش از اون جامعه نخبگانی ما لازم است بهش توجه بشود. بنابراین ما آنجا پیش‌بینی کردیم که بخشی از این اعتباراتی که در حوزه مسائل اجتماعی این شرکت‌های مهم دارند ما صنایع زیربنایی و مادر داریم؛ مثل صنعت فولاد، صنایع آلیاژ‌های مختلف، مس صنایع نفتی، پتروشیمی و صنایع بزرگ خودروسازی و اینها، اینها مسئولیت دارند در قبال جامعه نخبگانی به جهت اینکه اینها دارند از امتیازات ویژه‌ای و به اصطلاح یارانه‌های دولتی استفاده می‌کنند بنابراین به ازای این امتیازات باید به جامعه نخبگانی در حوزه نخبه‌پروری در حوزه نخبه گزینی و در حوزه نخبه گماری خدمات ارائه بدهند که این نخبگان را ما به کار بگیریم. لذا این چیزی است که آقای رئیس‌جمهور ابلاغ کردند به دستگاه‌ها، وزارتخانه‌های مختلف و اینجا ما درخواستمان از وزارتخانه‌ها این است که جدی پای این موضوع بیایند و به اصطلاح این شرکت‌هایی که بالاخره دولت مالکیت دارد و می‌تواند آنها را مجاب کند به اینکه بیایند در حوزه نخبگانی و حمایت کنند و در واقع این کار را انجام دهند . حالا موضوع بعدی موضوع به‌کارگیری نخبگان در همین مجموعه‌ها است که من عرض کردم حدود هفتاد درصد از اقتصاد ما در اختیار اینهاست خوب آیا واقعاً به کارگیری نخبگان در این مجموعه امکان پذیر نیست.
سوال: مگر ما قانون جذب نخبگان نداریم الان بر اساس همین قانون چه تعداد جذب کردیم مثلاً طی یک سال و دوسال گذشته؟
سید افقهی: آیین‌نامه‌ای را هیئت وزیران به نام آیین نامه جذب، پایش و نگهداشت نخبگان در دستگاه‌های اجرایی در سال هزار و چهارصد مصوب کرد؛ این آیین نامه در حقیقت هدفش دستگا‌های اجرایی هستند. یعنی بخش‌هایی که به نحوی دارند از بودجه عمومی تغذیه می‌کنند و این بخش‌های اجرایی به عبارتی در آن محل طبق آن آیین نامه موظف هستند که سالانه یک درصدی را که حالا تو ابلاغیه بیست درصد حداقل ظرفیت جذب و استخدام شان آمده هست از ظرفیت نخبگان استفاده بکنند خوب این اجرایی شده بله دو دوره اجرا شده؛ فراخوان سوم الان در حال اجرا شدن است در این دو دوره‌ای که اجرا شده قریب به هزار و پانصد نفر گزینش شدند و وارد فرایند در حقیقت جذب و در دستگاه‌ها، به کارگیری شدند. اما چالش‌های هم وجود داشته که مانع از این شد که اینها بروند و الان در آن جایگاهی که باید قرار بگیرند.
سوال: این چالش ناشی از نپذیرفتن و یا رفع مسئولیت از دستگاه‌های اجرایی است یا خود نخبگان تمایلی نداشتند؟
سید افقهی: نخیر ما در همان فراخوان اولی که اعلام شد تقریباً برای هزار و پانصد جایگاه شغلی چیزی حول و حوش هفت هزار و هشتصد نفر ثبت نام کردند و در یک فرآیند کوتاهی اینها ارزیابی علمی شان به وسیله بنیاد انجام شد. بعد از این وارد آن کانون‌های ارزیابی شدند و بعد از آن به دوره توانمندساز معرفی شدند و بعد از دوره توانمندساز کسانی که توانستند امتیازات لازم را کسب کنند وارد فضای گزینش شدند که گزینش انجام بشود. ما این را در نظارت ستادی که آیا رئیس‌جمهور سال گذشته از بنیاد نخبگان داشتند خدمت ایشان اعلام کردیم که یکی از چالش‌های بکارگیری نخبگان که سرعت کار جذب اینها در دستگاه‌ها را پایین می‌آورد همین فرآیند گزینشی است که فرایند گزینش؛ فرهنگ عمدتاً زمان بری است خیلی از بچه‌ها هنوز گزینش شان تمام نشده با اینکه از دوره اولی که بحث جذب شروع شده ما پیشنهاد دادیم خدمت آقای رئیس‌جمهور که برای این تسریع بشود یک هیئت مرکزی گزینش به بنیاد نخبگان داده بشود با توجه به اینکه ما داریم برای همه دستگاه‌های کشور کار جذب را انجام می‌دهیم و متفاوت است با یک دستگاه که برای خودش دارد نیرو جذب می‌کند حتماً ما نیاز به یک هیئت مرکزی گزینش داریم. آقای رئیس جمهور همان‌جا دستور دادند که این موضوع پیگیری بشود. ما اینجا خواهش مان این هست از متولیان امر که حالا در هیئت عالی گزینش در دولت محترم که این را تسریع کنند که بنیاد بتواند این هیئت مرکزی گزینش را راه بیندازد. هدف ما این بوده که ما این کار را راه بیندازیم. بتوایم فرایند گزینش را تسریع کنیم گزینش قابل انجام است در یک ماه بعضاً به دلیل اینکه دستگاه‌ها اولویتی برای قائل نیستند یا نه بعضی از دستگاه‌ها روی اصل نخبه بودن این عزیزان تشکیک می‌کنند و به انحاء مختلف این فرایند کند شده و این آسیبی است که در این قصه اتفاق افتاده.
سوال: یعنی بیشتر از یک سال به درازا کشیده است؟
سید افقهی: بله ما در تقریباً میانگین زمانی که داشتیم برای فرایند گزینش یکسال بوده، نخبه‌ای که عمده این بچه‌ها ظرفیت‌هایی دارند که بالاخره از جا‌های مختلف تقاضای جذب اینها وجود دارد حتی همانطور که می‌دانید حالا بحث مهاجرت را الان من نمی‌خوام مطرح بکنم از کشور‌های خارجی برای بعضی از بچه‌ها دعوت‌نامه‌هایی می‌آید یا این که اینها با پیگیر‌های ساده‌ای می‌توانند پذیرش بگیرند از خیلی از شرکت‌های معتبر در دنیا خوب ما وقتی یک فردی را در یک فضای بلاتکلیفی نگهش می‌داریم که نتیجه کار هنوز بعد از یکسال معلوم نیست این فقط فرد حق دارد اعتراض کند یکی از مصادیق تکریم نخبگان همین هست که ما این بچه‌ها را زود تعیین تکلیف کنیم. می‌گوییم کل فرایند جذب شما مثلاً دو ماه طول می‌کشد، سه ماه طول می‌کشد و آن فرد بتواند برای آینده خودش برنامه‌ریزی کند و نکته دوم بعد از اینکه اینها وارد دولت شدند به هر جهت اینها باید یک مقداری در بکارگیری شان در حقوق و مزایایی که به اینها پرداخت می‌شود یک مقداری یک سری ملاحظات دیگری در نظر گرفته بشود که اینها را بتوانیم نگه بداریم که این هم حالا ما داریم پیگیری می‌کنیم .
سوال: در مورد سرباز نخبه‌ای که در یک مقطعی مطرح شد در این زمینه شرایط چطور است؟
سیدافقهی: ما بحث معرفی نخبگان به خدمت سربازی را از همان اوایل داشتیم، طرح شهید صیاد شیرازی است و ما برای آقایان هر ساله تعدادی تقاضا می‌کنند برای این که پرونده شان بررسی بشود، یکی از جا‌هایی که ما خوداظهاری را به رسمیت شناختیم همین موضوع سربازی نخبگان است که افراد می‌آیند تقاضا می‌دهند و بررسی رزومه می‌شوند و بعد از این که بررسی شد اگر احراز بشود اینها به ستاد کل نیرو‌های مسلح معرفی می‌شوند و آنجا یک مرکز نخبگان وجود دارد که این عزیزان را در بخش‌های مختلف نیرو‌های مسلح بکارگیری می‌کند، ما از سال گذشته تا الان چیزی قریب به سه هزار تا نخبه را در حوزه سربازی معرفی کردیم و اینها بکارگیری شدند.
سوال: یعنی الان سه هزار تا ما در نیرو‌های مسلح داریم؟
سیدافقهی: ما سه هزار نفر را معرفی کردیم از قبل هم طبیعتا بودند، ممکن است بیش از این تعداد باشد ولی بله، تقریبا قریب به اتفاق به وسیله نیرو‌های مسلح بکار گیری شدند.
سوال: در زمینه بحث مربوط به استفاده از توانمندی‌های نخبگانی در حوزه مدیریتی هم شما کار می‌کنید یا نه؟
سیدافقهی: بله، اساسا ما دو بخش داریم در لایه مدیریتی، یک بخش دولت است و دستگاه‌های اجرایی بهتر است بگوییم، چون وقتی ما می‌گوییم دولت، نگاه صرفا به سمت قوه مجریه می‌رود، ما برای قوه قضائیه و سایر دستگاه‌های کشور را نیرو جذب می‌کنیم و درخواست‌هایی هم عزیزان دادند و شغل محل‌هایی را در سامانه جذب، ما وارد کردیم. یک بخش، بخش دولتی و بخش اجرایی و حاکمیتی است، یک بخش، بخش خصوصی است، ما شاید یکی از جا‌های خیلی خوبی که باید از ظرفیت نخبگان استفاده بکنیم بخش خصوصی است که در بخش خصوصی اتفاقا بکار گیری اینها خیلی راحت‌تر است؛ ما الان در هر دو بخش طرحی را داریم دنبال می‌کنیم که افرادی که در کانون‌های ارزیابی و گزینش‌هایی که روی نخبگان انجام می‌دهیم شناسایی می‌شوند به عنوان نخبگانی که ظرفیت مدیریت دارند و می‌توانند یک مجموعه‌ای را ولو مجموعه کوچکی مدیریت بکنند یا نه، در هیئت مدیره‌ها وارد بشوند، یا این که در جایگاه‌های کلیدی و مناسب میانی یا حتی مناسب بالایی دستگاه‌ها وارد بشوند شناسایی می‌کنیم و با این عزیزان در یک فضای دیگری در لایه حکمرانی دوره‌ها و توانمندسازی‌هایی را انجام می‌دهیم و بعد اینها را معرفی می‌کنیم که بروند در آن جایگاه‌ها قرار بگیرند، بخش دولتی الحمدالله خیلی خوب جلو می‌رود. همانطور که حضرت اقا فرمودند ما بخش قابل توجهی از جوانان که در دولت‌های قبل می‌آمدند در دیدار‌های رهبری صحبت می‌کردند، ایشان می‌فرمودند که الان در مناسب میانی و حتی بالایی دولت حضور دارند، این اتفاق افتاده و دارد تقویت هم می‌شود و یکی از نقاط قوت این دولت را ما باید این بدانیم که استفاده از جوانان و فرصت دادن به آنها در مدیریت کشور و کسب تجربه برای اینده یکی از مزایای این دولت است.
نکته بعدی استفاده از اینها در بخش خصوصی است. ما یکی از موضوعاتی که داریم دنبال می‌کنیم و جلساتی تا حالا برگزار شده، با روسای هیئت مدیره و مسئولین هلدینگ‌های بزرگ در حوزه‌های صنعت، معدن و تجارت، نفت و گاز و صنایع مختلف بوده که ما مذاکراتی را شروع کردیم برای این که نخبگانی که ظرفیت کافی دارند وارد چه لایه مدیریت‌های میانی این مجموعه‌ها و حتی لایه هیئت مدیره‌ها با توجه به آن شایستگی که دارند، یکی از اقدام‌های ملی که ما باید انجام بدهیم ذیل راهبرد ملی ۳، ذیل راهبرد کلان ۳ در سند راهبردی نخبگان، ساماندهی نظام گزینش اصلح کارگزاران کشور از میان نخبگان و اجتماعات نخبگانی است، آن چیزی که ما در کشور خودمان به عنوان شایسته سالاری می‌شناسیم، بستر این دارد فراهم می‌شود و من این نوید را واقعا می‌دهم که من به عینه در جلساتی که با دستگاه‌ها دارم؛ می‌بینم که کم کم این فرهنگ جا می‌افتد که ما باید از بستر ظرفیت نخبگان و بنیاد نخبگان استفاده بکنیم؛ برای این که نخبگان را بیاوریم و در جایگاه‌های مدیریتی استفاده بکنیم، این که دولتی تشکیل می‌شود این دولت انتصاباتش لزوما سیاسی نباشد، انتصابات دولت بر مبنای شایسته سالاری باشد با در نظر گرفتن ملاحظات سیاسی، این یکی از آرمان‌ها بوده و یکی از مطالبات بوده و یکی از راهبرد‌هایی است که باید انجام بگیرد، لذا این کارگزاری‌های منابع انسانی متخصص را ما داریم شکل می‌دهیم در مجموعه بنیاد نخبگان و الحمدالله گزارشی که من دارم این است که همین هفته ۲۵ نفر از متخصصینی که شناسایی شدند دارند معرفی می‌شوند به بخش خصوصی برای همین جایگاه‌های مدیریتی و جایگاه‌های هیئت مدیره‌ای که ان‌شاالله امیدواریم با مشارکت و همراهی این مجموعه‌ها بتوانیم اینها را در آن بخش بکارگیری بکنیم.
سوال: ایده‌های مختلفی را جامعه نخبگانی ارائه می‌دهند، آیا شما الان از این ایده‌ها در سیاستگذاری کلان حوزه مدیریتی کشور استفاده کردید یا زنجیره نخبگانی الان چطور است؟ کجای این زنجیره از جهت استفاده از ایده‌های نخبگانی ما قرار داریم؟
سیدافقهی: سوال خیلی مهم و درست و خوبی است، حضرت اقا در دیداری که با نخبگان داشتند سال گذشته در مهرماه فرمودند که گاهی پیش می‌آید که، یعنی ملت‌ها در مقابل شیب‌های تندی قرار می‌گیرند، گاهی پیش می‌آید که اراده کافی وجود ندارد، گاهی پیش می‌آید که توان آن وجود ندارد، در شرایط فعلی هم اراده اش وجود دارد و هم توان آن، فلذا فرمودند که من نمی‌خواهم نسبت به آینده سوء تفاهمی بوجود بیاید، اما فرصت خواستن و توانستن این مقطع فعلی را قدر بدانید و از این استفاده بکنید و بعد مطالبه یک خیز جدید علمی را ایشان می‌فرمایند که این خیز جدید علمی را خودشان می‌گویند با مشارکت مسئولین در دولت، مدیران جوانی که در بدنه دولت هستند و خود نخبگان اتفاق می‌افتد یعنی باید یک زنجیره‌ای شکل بگیرد که این جریان بکارگیری نخبگان در حکمرانی اتفاق بیفتد. ما بر این مبنا آمدیم یک برنامه ریزی کردیم و یکی از موضوعات بسیار مهمی که در بنیاد نخبگان شکل گرفته در سالیان اخیر، شکل دهی به هیئت‌های اندیشه ورزی است که جزء کم معونه‌ترین کار‌ها برای اثربخش کردن نخبگان در کشور است. ما نظام اندیشکده‌ای مان در کشور نظام محدودی است، نیاز به توسعه دارد، این که ما اندیشکده هایمان می‌بینیم در کشور‌های پیشرفته، اندیشکده‌های خیلی مهمی هستند که وقتی روسای جمهور می‌آیند یک خط سیاست کلی را به آنها می‌دهند و آنها برای این روسای جمهور و دولت‌ها راهکار پیشنهاد می‌دهند و خبرگانی وجود دارند و نخبگانی در این مجموعه‌ها وجود دارند، ما داریم این خانه‌های نخبگان را الان شکل می‌دهیم که محل تجمع نخبگان است و امسال برنامه‌ای را شکل دادیم تحت عنوان گفتاورد ملی نخبگان که بنای آن یکسری مناظره‌هایی است که به صورت رقابتی برگزار می‌شود، خیلی ساده بخواهیم بگوییم می‌شود لیگ گفتگوی نخبگان، یک لیگ یا جام حذفی است که این نخبگانی که در حوزه‌های ۵ گانه که ما معرفی کردیم که حوزه‌های پولی و بانکی جزء آنها است، حوزه نظام حکمرانی جزء آن است، حوزه سلامت جزء آن است، حوزه منابع طبیعی جزء آن است و ۵ حوزه کلان است که در آن ۵ حوزه چالش‌های ملی قرار می‌گیرد؛ به عنوان مثال یک نمونه اش مثلا ناترازی‌هایی که ما مثلا در حوزه بانکی داریم یا ناترازی‌هایی که در حوزه انرژی داریم انواع ناترازی‌هایی که داریم یا در حوزه حکمرانی چگونگی حکمرانی دانش بنیان، یا در حوزه نظام سلامت مباحث مختلفی که بیمه‌های سلامت و بخش‌های این طوری که اینها کلان مسائل کشور هستند، بنای این گفتاورد این است که در هر کدام از این حوزه‌ها نخبگان را دعوت بکند اینها به صورت تیم‌هایی می‌آیند و با هم مناظره می‌کنند و تیم‌های آنالیزگر قرار دارند که از خبرگان هستند و اینها ارزیابی می‌کنند این مناظره‌ها را و تیم‌های برتر می‌آیند به مراحل بالاتر راه پیدا می‌کنند و کم کم ما می‌توانیم نخبگانی را شناسایی بکنیم که اینها در لایه سیاستگذاری و لایه حکمرانی حرف‌های قابل عرضه دارند و همین خودش شده یکی از رویداد‌هایی که قرار است بخشی از نخبگان حوزه حکمرانی را از این طریق شناسایی بکنیم. بنابراین این که ما از ظرفیت نخبگان در حکمرانی استفاده بکنیم یکی از مصادیق آن همین موضوع گفتاورد است.
یکی دیگر از مصادیق آن طرح‌هایی است که ما در بنیاد داریم حمایت مالی می‌کنیم که این طرح‌ها دو گونه هستند یکسری طرح‌های اولویت محور هستند یعنی نخبگان با کمک مجموعه‌های مختلف حاکمیتی یکسری اولویت‌هایی را شناسایی می‌کنند و اینها می‌روند پیشنهاد می‌دهند و از این ایده نخبگان حمایت مالی ما می‌کنیم، نوع دوم آن مدل تقاضامحور است یعنی نخبگان در تعاملی که با استانداری‌ها دارند در تعامل با بخش‌های دولتی دستگاه‌هایی که در هر استان وجود دارد، می‌آیند و تقاضا و نیاز‌های آنها را می‌گیرند و بر اساس آن می‌آیند راهکار ارائه می‌دهند، ما شاید الان تا حالا بیش از ۲۰۰ تا هیئت اندیشه ورز را در بنیاد نخبگان حمایت کردیم، هر هیئت اندیشه ورز حداقل ۲۰۰ میلیون تومان حمایت شده که امسال این را افزایش دادیم و بنا داریم که تا جایی که می‌شود تعداد اینها را توسعه بدهیم و خوبی این فرآیند این است که اینها به دستگاه‌های اجرایی وصل می‌شوند و دستگاه‌های اجرایی با اینها یک ارتباط پایداری را شکل می‌دهند و بعد خانه‌های نخبگان محل تجمع اینها می‌شود برای این که اینها را دنبال کنند و بنیاد هم برای به نتیجه رسیدن آن اینها را حمایت کند.
سوال: الان از دید شما رئوس موضوعاتی که در حوزه تحول در بنیاد ملی نخبگان وجود دارد چیست؟
سیدافقهی: قدم اول، اولا تغییر رویکرد از شناسایی مبتنی بر خوداظهاری به شناسایی فعال است که ما امسال برای بار اول به دو هزار و ۵۰۰ نفر از مستعدینی که توسط بنیاد شناسایی شدند، پیامک دادیم و آنها را به مجموعه بنیاد دعوت کردیم و ما با اینها کار داریم، باید یک مسیر نخبگی را با هم طی بکنیم و این برای بچه‌های نخبه خیلی جذاب بود و خیلی سوال می‌کردند که این چیست و دنبال می‌کردند و سوال داشتند راجع به بحث مسیر نخبگی و اینها، خود همین یکی از مصادیق تکریم نخبگان است که شناسایی فعال باید اتفاق بیفتد قبلا شناسایی مبتنی بر خوداظهاری بود و اسیب‌های آن هم که بحث شد.
موضوع دوم توسعه مفهوم نخبگی است که در اساسنامه و آیین نامه‌های بنیاد نخبگان و در سند راهبردی نخبگان اشاره شده بود ولی اجرایی نشده بود ما این را فعال کردیم و داریم اجرایی می‌کنیم، بحث بعدی، بحث تشکیل خانه نخبگان است که خانه نخبگان به عنوان یک نهادی که برخواسته از جامعه نخبگانی است که نهادی علمی – تشکیلاتی ذیل بنیاد نخبگان تعریف می‌شود، اما مدیریت آن و اداره آن با خود نخبه‌ها است، این تشکیل شده و بزودی مکانیسم‌های آن و ساز و کار‌های آن خدمت نخبگان اطلاع رسانی خواهد شد، این یکی از اقدامات تحولی بود. هدف این بود که ما یک جوامعی داشته باشیم که از ایده‌های نخبگانی حمایت کنند، شما هر وقت می‌خواهید یک ایده‌ای را در یک جامعه‌ای مطرح کنید و به نتیجه برسانید باید یک عده مدافع داشته باشد، مدافعان این ایده اگر از نخبگان باشند جامعه به این ایده توجه می‌کند و دنبال می‌کند، شکل دهی به این خانه‌های نخبگان یکی از اقدامات خیلی مهم و تحولی بنیاد نخبگان بود، بحث شکل دهی به نظام تقسیم کار ملی که در سند راهبردی نخبگان در فصل ۴ اعلام شده که بنیاد نخبگان متولی پیاده سازی تقسیم کار ملی است، به این معنا که با دستگاه‌های اجرایی برود تفاهم کند برنامه‌های آنها را در حوزه نخبگان بگیرد و برای اینها در بودجه‌های سنواتی مابه ازا ببیند، این خودش یک اقدام تحولی دیگری بود که با ابلاغ اخیر رئیس جمهور موتور این روشن شده و راه افتاده همین جا دارد من قدردانی کنم از اقای دکتر وحیدی وزیر محترم کشور؛ به عنوان یکی از وزرای فعال در حوزه نخبگان دارند دنبال می‌کنند درخواست من از سایر آقایان وزرا و مسئولین این است که واقعا پای کار نخبگان بیایند و این کمیته پیگیر امور نخبگان را شکل بدهند، این هم یکی دیگر از اقدامات تحولی بود.
یک بحث دیگر شکل دهی به تحقیقات مداوم نخبگان بود، سال گذشته با پیگیری شخص آقای رئیس جمهور آیین نامه پژوهشگر‌های مستقل کشور در شورای عالی عطف مصوب شد. این یک تحول و نقطه عطفی است که خیلی اطلاع رسانی نشد. از جمله کار‌هایی است که شاید می‌تواند شورای عالی عطف این را اطلاع رسانی بکند، پژوهشگران مستقل یعنی افرادی که می‌توانند کار پژوهشی کنند و در سابقه کارشان برای آنها محسوب بشود و به صورت نیروی مستقل بدون وابستگی سازمانی به هیچ نهاد و ارگانی اینها شناخته بشوند؛ این یک نظامی است که نخبگان ما مادامی که استخدام نشدند در دستگاه‌ها و اشتغال پایدار پیدا نکردند، می‌توانند از مزایای این استفاده بکنند که ما شیوه نامه پژوهشگران مستقل برتر را ذیل این شکل دادیم.
یکی دیگر از موضوعاتی که ما ورود کردیم حوزه بین الملل است که تا پیش از این خیلی در بنیاد ملی نخبگان فعال نبود عزیزان ما در معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری خیلی فعالیت‌های ارزشمندی کردند و دارند می‌کنند اخیرا سازمان تعاملات ملی علم و فناوری توسط آقای رئیس جمهور ابلاغ شد.
سوال: الان در حوزه مسئله بازگشت نخبگان و همکاری که با شورای عالی ایرانیان باید وجود داشته باشد تدبیر ویژه‌ای اندیشیدید؟
سیدافقهی: بله ما جلسات بسیار مختلف و متعددی را داشتیم با دوستان شورای عالی ایرانیان خارج از کشور و دغدغه‌ای هم که دولت در این حوزه دارد که ما بتوانیم از ظرفیت نخبگان خارج از کشور استفاده کنیم واقعا جدی است بحثی که وجود دارد این است که بنا نداریم که لزوما نخبگان خارج از کشور همه به کشور برگردند، چون ما از ظرفیت نخبگان خارج از کشور در همان جایی هم که هستند می‌توانیم استفاده کنیم.
سوال: یعنی حتی نخبگانی که ایرانی هستند خارج از کشور هستند شما حمایت می‌کنید؟
سیدافقهی: بله ما جلساتی را با اینها برگزار کردیم و هم به صورت مجازی و هم به صورت حضوری وقت‌هایی که اینها ایران آمده بودند در سال گذشته و در تعطیلات ژانویه با اینها جلساتی را برگزار کردیم، درخواست‌ها را مطرح کردیم و این عزیزان بعضا اعلام آمادگی می‌کردند که ما حاضریم در حوزه مشاوره دادن، در حوزه ایده دادن و انتقال تجربیات موفقی که در این جوامع داشتیم به ایران کمک بدهیم، بعضی از اینها وابستگی‌های شغلی جدی آنجا دارند امکان این که برگردند شاید در کوتاه مدت نباشد، اما یک نظام هوشمند، هوشمندی اش به این معنا می‌تواند باشد که از ظرفیت نخبگان خودش در هر کجای دنیا که هستند بتواند استفاده کند، الان کشور‌هایی مثل چین، هند و کشور‌هایی که جزء قدرت‌های برتر دنیا در حوزه اقتصادی قرار گرفتند می‌بینیم که اینها جامعه مهاجرین که در کشور‌های دیگر دارند؛ واقعا جامعه گسترده‌ای است و ما هم، هم از ظرفیت این عزیزان بنا هست استفاده کنیم و هم یک بخشی از اینها را نه، داریم صحبت می‌کنیم که برگردند که اگر در مجال خودش اتفاق بیفتد من می‌توانم خدمت شما گزارش بدهم.
سوال: بنیاد ملی نخبگان در موضوع تحقق شعار سال چه کار کرده؟ تدبیری اندیشیدید؟ کاری کردید یا نه؟
سیدافقهی: بله ما مهمترین چیزی که فکر می‌کنیم باید نخبگان حل بکنند، حل مسئله است به معنای این که تولید کشور در حوزه اقتصاد و در حوزه فکر، در حوزه فرهنگ، در همه حوزه‌ها ما بتوانیم تولید را زیاد بکنیم، در حوزه اقتصاد ما آمدیم جهش تولید با مشارکت نخبگان را امسال دنبال کردیم و این گفتاورد ملی که شکل دادیم یکی از مصادیق به کار گیری نخبگان در حل مسائل کشور است به ویژه در حوزه‌های اقتصادی که تمرکز این گفتاورد امسال عمدتا حوزه‌های اقتصادی است که بیشتر لایه اندیشه ورزی و مشاوره دادن به مسئولین است.
نظر شما