به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «شهید مطهری: سازمان مطلوب روحانیت» در سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب ایران در غرفه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) با حضور حجت‌الاسلام امین اسدپور، پژوهشگر و کارشناس موضوع برگزار شد.

ابتدا حجت الاسلام اسدپور، مدرس سطوح مختلف حوزی در معرفی کتاب گفت: کتاب «شهید مطهری: سازمان مطلوب روحانیت» تلاش می‌کند دیدگاه‌های شهید مطهری درباره نهاد حوزه و روحانیت را گردآوری کرده باشد. تلاش کردند این کار را با رجوع به همه آثار شهید مطهری انجام دهند یعنی هم یادداشت‌های ایشان و هم آثار منتشرشده. مولف تلاش خوبی برای گردآوری مطالب کرده است.

وی ادامه داد: انتخاب شهید مطهری برای این مسئله هوشمندانه بوده است زیرا او جز اولین مصلحان و تحول‌خواهان حوزه علمیه قم است. تاریخ این تحول‌خواهی به نوعی بر می‌گردد به اساتید شهید مطهری. مرحوم عبدالکریم حائری دغدغه‌هایی برای تحول حوزه داشت بعد از او مرحوم بروجردی و مرحوم امام و علامه طباطبایی دغدغه‌های تحولی داشتند. شهید مطهری به نوعی ادامه و نتیجه اندیشه این اساتید است. در اواخر دهه بیست و اوایل دهه سی گروهی از روشنفکران حوزوی یا پیشران‌های فاضل و جوان حوزه، با هماهنگی اساتید، تشکیل می‌شود. این گروه طرح تحولی برای حوزه‌ی مطلوب می‌نویسند. این طرح با زعامت مرحوم بروجردی پیش می‌رود. در ادامه این طرح با شکست مواجه می‌شود. این باعث می‌شود که بزرگانی مانند شهید مطهری، مرحوم علی دوانی و امام موسی صدر با سرخوردگی مواجه شوند. رهبر معرفتی این گروه خودِ شهید مطهری بوده است. مباحث شهید مطهری درباره اصلاح حوزه و روحانیت بسیار گسترده است.

اسدپور به بیان نکات انتقادی پرداخت و گفت: به نظر می‌رسد که این اثر تنها گام اول در این راه است. جای خالی چند مسئله حس می‌شود. جای مقدمه‌‎ای تاریخی و تفسیری در این کتاب خالی است؛ یعنی بیان زمینه‌های تاریخی و اجتماعی که باعث اهمیت موضوع برای شهید مطهری شده است. به هر حال اندیشه‌های ایشان در نسبت با زمانه است. نکته دوم این است که اندیشه شهید مطهری درباره حوزه خود تطوری تاریخی را طی کرده است. نقدهای شهید مطهری در یک بازه زمانی بیان نشده است. تاریخ این محتواها باید ثبت شوند. باید شهید را در تطور تاریخی‌اش ببینیم تا ارزیابی بهتری داشته باشیم. مطالعه نهاد روحانیت و حوزه امری پیچیده است. حوزه و نهاد دین را می‌توان با سه رویکرد درون‌دینی، جامعه‌شناختی و تاریخی بررسی کرد. شهید مطهری در هر سه رویکرد دیدگاه‌هایی داشته است. نکته این است که شهید مطهری در این امر مبدع بودند و پیش از ایشان چنین کارهایی انجام نشده بود. نبود فکت‌های تاریخی در این کتاب کار را برای مخاطبان دشوار کرده است.

وی افزود: انتظار می‌رفت که مولف در پایان کار، شبکه‌ای مفهومی از دیدگاه شهید مطهری به نهاد حوزه و روحانیت ارائه کند. مثلاً توضیح داده می‌شد که شهید نهاد دین را چگونه ارزیابی می‌کند یا چه توصیه‌هایی برای اصلاح حوزه دارد. شکلی از جمع‌بندی تحلیلی نیاز بود تا برای پژوهشگران راهگشا باشد.

اسدپور درباره نگاه امیدبخش شهید مطهری به حوزه گفت: شهید مطهری در کنار نکات انتقادی نسبت به نهاد دین، نوعی نگاه امیدبخش نیز به این نهاد داشت. به آن بخش‌ها نیز باید تحلیلی‌تر پرداخته می‌شد. مثلاً کتاب «نهضت‌های صد سال اخیر ایران معاصر» در این بحث اهمیت زیادی دارد. شهید مطهری نگاهی تحلیلی در این کتاب دارند. کتاب نسبت به سلسله اصلاح‌گران که نقش‌های مهمی داشته‌اند، بی‌توجه بوده است. نکته این است که شهید مطهری تلاش کرد تا در کتابش نشان دهد که سرچشمه تمام نهضت‌های اخیر ایران به نهاد دین ربط دارد؛ از اسدآبادی گرفته تا میرزای شیرازی تا میرزای نائینی تا آیت‌الله کاشانی تا انقلاب اسلامی. شهید مطهری سلسله‌جنبان حرکت اصلاحی را نیز در نهاد دین جست‌وجو می‌کند. بنابراین نگاهی امیدبخش به آن دارد.

اسدپور در پایان سخنانش گفت: بخشی از فعالیت ایشان به بررسی ساختار دانش‌های حوزوی برمی‌گردد. شهید مطهری تاریخ تحول این علوم را بررسی کرده است. مدل اجتهادی شهید مطهری و تاکید بر اجتهاد زنده نیز بسیار اهمیت دارد و کتاب این بخش را به خوبی نشان داده است. از نظر شهید مطهری دین باید پاسخگوی نیاز زمان باشد و رمز آن در اجتهاد نوشونده است.

سی و پنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از نوزدهم اردیبهشت ماه آغاز و تا روز بیست و نهم در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.

اطلاعات کامل نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران را اینجا بخوانید.