عصر ایران؛ دکتر سعید منصورافشار - سال هاست هر زمان صحبت از راه حل مشکلات اقتصادی، تورم، بیکاری و عدم رشد و پیشرفت کشور بمیان می آید، تقریبا همه ی مسئولان راه حل را در ایجاد و گسترش «تولید» اعلام می کنند، پاسخی مبهم و ساده انگارانه برای یک مساله سخت و پیچیده!
مبهم از این جهت که معلوم نمی شود چه چیزی، در کجا و توسط چه کسانی تولید خواهد شد. پیچیده از این لحاظ که «تولید» خود بخشی از سیاست کلان توسعه پایدار هر کشور است و باتوجه به موقعیت جغرافیایی و امکانات بالقوه و زیرساخت ها و ارتباطات جهانی باید برنامه ریزی می شود.
ما در این سلسله مقالات مدیریت کسب و کار، تلاش می کنیم لایه های پنهان مشکلات تولید در ایران را بررسی کرده و در حد دانش و توانمان راه حل هایی ارائه نماییم، شاید مورد توجه مسئولان کشور قرار گیرد.
در مبحث «توسعه پایدار»، تولید هر کالایی، چه صنعتی، چه کشاورزی و دامپروری و چه خدمات، بخشی از برنامه ریزی توسعه کلان هر کشور بشمار می رود، بعبارت دیگر با در نظر گرفتن همه ی جوانب کار، تصمیم گیری برای برنامه ریزی و اجرا با بررسی کامل کارشناسان متخصص، باتجربه و مطلع انجام می گیرد.
در مواردی هم بهتر است با محافل علمی و صنعتی کشورهای پیشرفته تبادل نظر صورت گیرد، گرچه برخی مسئولان تاکید فراوانی روی بهره وری عوامل تولید دارند در حالیکه خلاء فراوانی در بخش های گوناگون دیده می شود. از لحاظ دانش فناوری و تکنولوژی ماشین آلات، مدیریت و بالاخره منابع آب با جهان پیشرفته فاصله زیادی داریم، حال باتوجه به حوزه گسترده ی تولید موارد در زیر ارائه می گردد:
الف ـ تولیدات بخش کشاورزی
می دانیم که سرزمین فلات ایران در منطقه خشک و کم آب و کم بارش خاورمیانه قرار گرفته است و بنابراین با یک حساب سرانگشتی نمی توان در آن از گسترش کشت و زرع بعنوان الگویی برای توسعه پایدار سخن به میان آورد. متاسفانه بدلیل کم اطلاعی برخی مسئولان و برخی نمایندگان مجلس در سال های گذشته شعار «خودکفایی» بعنوان یک خط مشی در نظر گرفته شده است.
بدون توجه به اینکه کشور ما در منطقه خشک و کم آب کره زمین قرار گرفته است، واضح است که کشاورزی و دامپروری سنتی نمی تواند بعنوان بخشی از برنامه های توسعه قرار گیرد. متاسفانه نه تنها به این مورد توجه نمی شود بلکه بدون بررسی های علمی زمین شناسی و توجه به تذکرات کارشناسان محیط زیست، با صدور مجوز حفر چاه های عمیق و برداشت نامناسب از آب های زیرزمینی برای آبیاری زمین های کشاورزی و باغات میوه و صیفی جات آسیب جدی به منابع سرزمینی وارد می کنند طوری که فرونشست سرزمین آغاز شده است که غیرقابل جبران است.
تکرار می کنیم ایران سرزمین کم آب و خشکی است، پس نمی تواند توسعه در بخش کشاورزی سنتی (روش غرقابی) و دامپروری و صیفی جات برنامه ای درست باشد.
ب ـ صنعت
بدیهی است که تعریف تولیدات صنعتی گسترده تر از آن است که مردم عادی و برخی مسئولان تصور می کنند، صنایع سنگین، صنایع سبک، صنایع خودروسازی، صنایع فولاد و ذوب آهن یا صنعت گردشگری و چند صنعت دیگر از آب بر ترین صنایع هستند، همین الان شاهد فرونشست وحشتناک زمین در مناطق اصفهان، تهران و خراسان هستیم که نتیجه استفاده بیش از حد از منابع آب های زیرزمینی است.
پیشنهاد مشخص ما تعطیلی هر چه زودتر صنایع سنگین در استان های مرکزی، اصفهان، یزد، کرمان، خراسان و تهران است.
در تمام جهان صنایع سنگینی مانند فولاد و خودروسازی و .. در کنار دریای آزاد تاسیس می شود چراکه با شیرین کردن آب دریا منبع آب فراهم می شود و هم حمل و نقل دریایی مقرون به صرفه است. گرچه قرار نیست با تکیه بر مرده ریگی موسوم به «خودکفایی» یا «بومی سازی» هر کالایی را بدون توجه به زیان های نهانی آن تولید کرد. ممکن است سوال شود که چه چیزی جایگزین گردد؟ بهترین پیشنهاد گسترش صنعت IT و استفاده از دانش هوش مصنوعی و ماشین های هوشمند و دیگر پدیده های انقلاب دیجیتال است.
در این زمینه ضمن تدوین استراتژی بلندمدت توسعه پایدار در بخش اقتصاد دیجیتال می شود فردایی مفیدتر و بهتر برای کشور ساخت، بدیهی است بایستی تغییرات اساسی در سیستم آموزشی در بخش های وزارت آموزش و پرورش و آموزش عالی و مدارس دانشگاهی بوجود آورد.
ج ـ بخش خدمات
با برنامه ریزی و گسترش بخش خدمات بازرگانی، بانکی، حمل ونقل (دریایی و زمینی)، آموزشی و درمانی و .... آنان می توان بعنوان جایگزین درست برای تولیدات صنعتی آب بر کشور در نظر گرفته شود، ایران امکانات بالقوه مناسب در جنوب و شمال کشور دارد. بنادر با داشتن امکانات مدرن می توانند پاسخگوی نیازهای کشورهای منطقه هم باشد.
تمامی این موارد در صورتی امکان پذیر است که دولت های ایران روابط خوبی با جهان داشته باشند. بدون ارتباطات گسترده سیاسی و تعامل با دولت های جهان، امکان توسعه پایدار هر روز کمتر می شود و شاید امکان پذیر نباشد.
و این مبحث با این جمله خاتمه می یابد تا نوشتار بعدی:
«باور کنید مملکت دچار خشکسالی مزمن است، آب نیست، صنایع آب بر و کشاورزی غرقابی را تعطیل کنید قبل از اینکه دیر شود. تولید به هر قیمتی راهکار درستی برای توسعه پایدار نیست».
