به گزارش ایکنا، هادی رهنما، استادیار مطالعات زبان‌شناسی قرآن پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 23 اردیبهشت ماه در نشست علمی «وضعیت‌های معنایی پیشین و پسین در گفته‌پردازی اخلاقی در قرآن کریم» که از سوی انجمن معارف دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد با بیان اینکه قرآن کریم یک دستگاه معرفتی چندلایه است که در ژرف‌ترین لایه‌ها تقابل‌های اساسی دارند، تقابل میان انسان و خدا، این جهان و آن جهان و ...، گفت: هرکدام از این لایه‌ها، میدان معناشناسی خاصی را ایجاد می‌کند؛ ایزوتسو همین کار را در مورد زیربنای ساخت جهان‌بینی معنایی قرآن کریم به کار برده است. 

وی افزود: اگر بخواهم به شکلی غیرمعناشناختی نظر خود را بگویم باید گفت که من در جهانی قرار دارم که در آن جو نیرومندی از فشار و تنش را احساس می‌کنم؛ آنچه در برابر چشمان ما قرار دارد مطمئناً توصیفی آشکار و علمی از آنچه اتفاق افتاده و یا در حال رخ دادن است و یا رخ خواهد داد نیست؛ جهانی از توصیفی آرام و آکنده از صلح و صفا نیست برعکس نمایشی شبیه روحانی است؛ یعنی احساس می‌کنید چگونه قرآن، معانی را می‌گیرد و با آن بازی کرده و دستکاری می‌کند؛ مثلاً حنیف در عرب جاهلی فحش بود ولی جهت معنایی آن را تغییر داد و بار عاطفی مثبت به آن بخشید و این یک نمایش زنده و بالنده است. 

رهنما با بیان اینکه ایزوتسو نگاه ساخت‌گرایی به قرآن کریم دارد با اشاره به روابط مفهومی به عنوان کلید بحث معناشناسی، تصریح کرد: ما همواره در رفت و برگشت میان معنای لفظ، واژه و معناشناسی و کاربردشناسی و ... هستیم؛ معناشناسی نمی‌تواند صرفا به تحلیل معنا در نظام زبان یا معنای گفت‌وگو بسنده کند؛ کتاب جان لاینز یکی از آثاری است که به این بحث پرداخته است و کتاب درسی در برخی دانشگاه‌های دنیاست. ترجمه آقای دکتر صفوی از این اثر هم ترجمه خوبی محسوب می‌شود. 

وی ادامه داد: هر زبان‌‌شناسی پیش از آن که زبان‌شناس باشد سخنگوی یک زبان است؛ یک امکان شهودی جذاب آن است که پیش‌انگاری گفتار چیزی است که سخنگو و شنونده از پیش می‌دانند یا پیش‌انگاری یک واقعیت پذیرفته در بافت زبانی است. ما جمله‌ای را در یک کتاب و روزنامه می‌بینیم مثلاً «حسن آقا بچه شما کلاس چندم است». در همین تک جمله، چندین مطلب نهفته است از جمله اینکه نام این فرد حسن است و چند سال است که ازدواج کرده و بچه دارد و معلوم نیست الان همچنان در زندگی با همسرش قرار دارد یا خیر؟ ولی می‌دانیم ازدواج کرده است و بچه دارد و درس می‌خواند؛ اطلاعات ما ناقص است ولی صفر نیست لذا دستمان خالی است و همین مبنایی تئوریک در تحقیقات ما خواهد شد.

استادیار مطالعات زبان‌شناسی قرآن پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به واژه کرامت در قرآن کریم و تأکید بر این موضوع که قرآن برخی واژگان دوره جاهلیت را گرفته و مفاهیم مثبت جدیدی به آن بخشید، اضافه کرد: در سوره مبارکه فجر فرموده است: فَأَمَّا الْإِنْسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ؛ در این آیه تأکید شده است که برخی کرامت را فقط در این می‌دانند که خداوند نعمتی مادی به آنان ببخشد و اگر ثروتی به کسی ندهد گویا به او اهانت کرده است. بعد هم فرمود: كَلَّا ۖ بَلْ لَا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ. در این آیات قرآن خواستار بازبینی در ذهنیت مخاطبان شده است که شاخص کرامت، برخورداری مالی نیست. مؤلفه دیگر در این آیات ارتباط با تبار است یعنی به بچه یتیم اشاره دارد. 

رهنما ادامه داد: در آیات دیگر هم به کرامت اشاره و تأکید کرده است: وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا؛ یعنی این نوع کرامت، ذاتی انسان است و در آیه دیگر فرموده است: يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ.