به گزارش ایکنا، نشست «بررسی و تحلیل مبانی و مباحث نظری حکمرانی مهدوی» امروز چهارشنبه 19 اردیبهشت‌ماه از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد. 

 

حجت‌الاسلام والمسلمین حسین الهی‌نژاد؛ پژوهشگر مهدویت، در این نشست به سخنرانی پرداخت و گفت: حکمرانی در اسلام با دو نگاه شیعی و اهل سنت مطرح است. اهل سنت، حکمرانی را جزیی از فعل مکلَف تعریف می‌کنند و در فقه به این موارد می‌پردازند و شیعه نیز حکمرانی را در قالب فعل مکلِف و خدا تعریف و توجیه می‌کند. بر اساس مذهب شیعه، حکمرانی اولا و به بالذات متعلق به خداست که آن را به پیامبران و ائمه(ع) و سپس به جانشینان آنها که در رأس آنها فقها و ولی فقیه قرار دارند و علم کلام، به نحوی عهده‌دار این بحث است. بر این اساس تفاوت اصلی دیدگاه شیعه و اهل سنت خودش را نشان می‌دهد.

 

وی افزود: بر اساس ادعای ما، حکمرانی مهدوی امری عام و مطلق است. یکبار حکمرانی با خود امام زمان(عج) و یکبار با جانشینان ایشان است که هر دو در قالب حکمرانی مهدوی قابل تعریف هستند چون هر دو حکمرانی برگرفته از اندیشه مهدویت هستند. حکمرانی اول، حکمرانی مستقیم امام زمان(عج) و حکمرانی دوم نیز حکمرانی جانشینان ایشان است لذا ما همین الان در عصر حکمرانی مهدویِ جانشینان امام زمان(عج) هستیم. نکته دیگر اینکه هر حوزه علمی و مطالعاتی تازه که قرار است ایجاد شود سه بحث مطرح می‌شود که شامل تولید دانش، کشف مسائل آن حوزه و در نهایت حل مسائل آن حوزه هستند.

 

الهی‌نژاد بیان کرد: حکمرانی مهدوی، بحثی تازه تاسیس است. عمر این بحث حدود یکی دو سال است چراکه قبلا از حکومت جهانی مهدوی صحبت می‌شد اما حکمرانی مهدوی بحثی تازه تأسیس است. حال که این بحث تازه تأسیس است لذا برای شکل گرفتن مفاهمه باید در آن سه مقوله، اقدام کرده و در زمینه حکمرانی مهدوی، تولید ادبیات و دانش کنیم و پس از آن، دنبال کشف مسائل و حل مسائل برویم. بنده برای تولید ادبیاتِ بحث و دانش در این زمینه، به دو مسئله اشاره می‌کنم که اول چهارچوب نظری حکمرانی مهدوی و دوم مبانی حکمرانی مهدوی است. به طور کلی در زمینه حکمرانی مهدوی مباحثی همانند شاخصه‌ها، کارکردها، اهداف، انواع و اصول و مبانی حکمرانی مهدوی وجود دارد که بنده به این دو موردی که بیان کردم اشاره می‌کنم.

 

پژوهشگر مهدویت تصریح کرد: حکمرانی مهدوی به صورت عام، الگویی از حکمرانی اسلامی است که بر اساس اندیشه مهدویت شکل گرفته که به هدایت شهروندان و جامعه جهت رسیدن به کمال مادی و معنوی می‌پردازد. در اینجا متولیان عصر غیبت، جانشینان امام زمان(عج) و متولی عصر ظهور نیز خود امام زمان(عج) است. تعریف خاص حکمرانی مهدوی نیز همان حکمرانی است که بعد از ظهور شکل می‌گیرد که آخرین الگو و مدل حکمرانی اسلامی است که براساس اندیشه مهدویت شکل گرفته و با رویکرد جهانی به تعالی جامعه می‌پردازد. بنده چهارچوب نظری بحث را در قالب چند پایه و اساس شامل نظریه حرکت، عقل نظری و عملی و در نهایت علل اربعه توجیه کرده‌ و حکمرانی مهدوی را با این علل منطبق کرده‌ام. علت فاعلی آن چیزی است که فعل از آن صادر می‌شود. در حکمرانی مهدوی نیز مبانی و اصول، علت فاعلی هستند. در علت غایی نیز اهداف حکمرانی مهدوی و تحقق کمال و سعادت بشر تعریف می‌شود.

 

حجت‌الاسلام الهی‌نژاد یادآور شد: علل مادی نیز همان موادی هستند که حکمرانی مهدوی به وسیله آنها اجرا می‌شود که از جمله آنها نهاد خانواده مهدوی، نهاد بهداشت مهدوی، نهاد اقتصادی مهدوی و امثالهم هستند. علت صوری نیز چیزی است که کار به وسیله آن به فعلیت می‌رسد. انطباق حکمرانی مهدوی با علت صوری نیز سبک و شیوه و سنت حکمرانی مهدوی است. در نظریه حرکت نیز شش عنصر شامل مبدأ، مقصد، محرک، متحرک، زمان و مکان وجود دارد که بر همین اساس در انتظار نیز شش عنصر شامل مبدأ، مقصد، محرک، متحرک و زمان و مکان داریم. مثلا در زمینه متحرک که حرکت از مبدأ به مقصد است، در اینجا مبدأ، حکمرانی ولی فقیه و مقصد حکمرانی متعالی امام زمان(عج) است. لذا ما با این انطباق، چهارچوب نظری و معرفتی حکمرانی مهدوی را تبیین می‌کنیم.

 

غلامرضا سلیمی؛ معاون ستاد فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در این نشست گفت: دانش بین رشته‌ای حکمرانی، دانشی نوین است که در غرب هم هنوز بسیاری از ابهامات در این زمینه وجود دارد و همچنان مسائل و مطالب آن جمع‌آوری نشده و برخی نظریه‌پردازان، مسائل آن را گیج‌کننده می‌دانند لذا باید یک جمع‌بندی در این زمینه داشته و به ابهاماتی که وجود دارد پایان دهیم. در این پژوهش هم به نظرم ابتدا باید حکمرانی را تعریف کنیم. در مقاله آقای الهی‌نژاد، حکمرانی مهدوی تعریف شده اما بنده تعریفی از خود حکمرانی مشاهده نکردم.

 

وی افزود: حکمرانی، فرآیند و چگونگی حکومت کردن است که امروزه رویکردی کارکردگرایانه و مسئله‌محور دارد تا مسائل پیچیده و بغرنجی که حکومت با آنها سر و کار دارد حل شوند. این چگونگی حکم کردن بر برخی پایه‌های نظری استوار است. اگر من تعریف درستی از اندیشه مهدوی نداشته باشم آنگاه نمی‌توانم حکمرانی مهدوی را به درستی تعریف کنم لذا تعریف از حکمرانی مهدوی باید جامع و مانع باشد در غیر این صورت تعالی جامعه اسلامی در دوران‌های دیگر همانند دوران ائمه(ع) نیز می‌تواند صادق باشد. 

 

سلیمی بیان کرد: نکته دیگر اینکه علل اربعه که بر شمردید به هر نوع حکمرانی دیگر از جمله مهدوی و غیر مهدوی و الهی و غیر الهی نیز تسری پیدا می‌کند. البته به نظرم ورود ایشان به این عرصه اقدامی مبارک است و قدم‌های خوبی برداشته‌اند و در آینده می‌توانیم حرکت خوبی را در عرصه مطالعاتی ایشان شاهد باشیم.

 

حجت‌الاسلام والمسلمین رضا لکزایی؛ عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه، در این نشست گفت: نظر علمای مسلمان این است که ما باید قرآن را کتاب حکمرانی تلقی کرده و آئین حکمرانی را از آن بگیریم لذا پژوهشگران مدرسه حکمرانی شهید بهشتی حدود دویست تعریف را از قرآن بیرون کشیده‌اند که می‌‌توان در هفت محور دسته‌بندی کرد. یکی از این محورها شیوه‌های حکمرانی است و اینکه راهبری، فرآیندی یا قاعده‌محور باشد؟ محور دوم، کنشگران عرصه حکمرانی هستند که می‌تواند دولت یا نهادهای مردمی باشد که در واقع ذی‌نفعان، ذی‌حقان و ذی‌نقشان باید در این عرصه حضور داشته باشند.

 

وی افزود: محور سوم، کارکردهای حکمرانی است که باید چه مواردی باشد؟ محور چهارم اهداف حکمرانی است. برخی گفته‌اند هدف حکمرانی هدایت اقتصاد و جامعه و برآورده کردن انتظارات مردم است و برخی نیز به برآورده کردن احکام دینی اشاره کرده‌اند. محور پنجم قلمرو حکمرانی است که می‌تواند ملی یا فراملی باشد. و محور بعدی سبک‌های حکمرانی است که در اینجا بررسی می‌شود که سبک حکمرانی اسلامی چگونه باشد؟ در همین جا است که حکمرانی مهدوی تشریح می‌شود. محور هفتم نیز ارزش‌ها است که در اینجا مسائلی نظیر سنت‌ها و ارزش‌ها مطرح است.

لکزایی بیان کرد: در نهایت تعریف مدرسه حکمرانی شهید بهشتی از حکمرانی شامل فرآیند راهبری کنشگران در یک قلمرو برای دستیابی به هدف قابل سنجش و مشترک بین ذی‌نفعان دولتی و غیر دولتی از طریق تنظیم‌گری و تسهیل‌گری برای ارائه خدمات عمومی در چهارچوب مشروع آن است.