به گزارش ایرنا، هم اکنون ۲ آفت بلوط در جنگل های کهگیلویه و بویراحمد فعال است . یکی " پروانه برگ خوار سفید بلوط" و دیگری "جوانه خوار بلوط" که آفت جوانه خوار در مناطق سردسیری استان همانند لوداب، دنا، مارگون و بویراحمد و آفت برگ خوار در مناطق گرمسیری استان همانند باشت، گچساران و کهگیلویه بزرگ فعال است . بنابراین این دو آفت متفاوت و منطقه فعالیت آنها نیز مختلف است.

خسارت زیانبار هر ۲ آفت به جنگل های استان بی شمار است اگرچه مطابق طرح مطالعاتی دانشگاه یاسوج دشمن طبیعی پروانه "برگ خوار سفید بلوط" شناسایی شد و امسال تقریبا این حشره به تعادل طبیعی خود رسید اما پروانه جوانه خوار همچنان فعال و در جنگل های مناطق سردسیری استان جولان می دهد.

برای مدیریت آفت جوانه خوار بلوط موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور در سال ۱۴۰۱ طرح مطالعاتی سه ساله تدوین کرد که کارشناسان متخصص مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویر احمد مجری این طرح هستند اما به گفته یک منبع آگاه بودجه اولیه این طرح در ابتدا ۶۰۰ میلیون ریال تعیین شد و در نهایت این مبلغ به ۳۰ میلیون ریال کاهش یافت و اکنون این سوال باقی است آیا با این مبلغ ناچیز می توان شیوه مقابله موثری با حشره طغیان گری که خسارت های غیرقابل جبرانی به جنگل های بلوط وارد کرده، پیدا کرد؟

در سال های گذشته این ۲ آفت خسارت های زیادی به جنگل های بلوط این استان وارد کردند . هجوم این آفت ها برای جنگل های استان مساله ساز شد و به مرز بحران رسید این در حالی است که معرفی این حجم از خسارت ها برای مسوولان ارشد استان اهمیتی ندارد چراکه نه در اولویت های پژوهشی استان قرار گرفت و نه به درستی برای سازمان های بالادستی کشور تببین شد که بودجه مناسبی برای آن در نظر بگیرند با این حال چگونه می توان با این مبلغ به مصاف این آفت رفت؟ اصلا آیا طغیان حشره برای استان مساله است؟

تبیین دقیق مساله آفت بلوط،پیمودن نصف راه

درک دقیق هر مسئله به معنای پیمودن نیمی از راه‌ برای حل آن است. در واقع شرط اصلی حل مسائل، فهم درست و طرح کامل و دقیق آن است و تا هنگامی که مسئله درست طرح نشود، حل آن غیرممکن خواهد بود و پس از این درک باید امکانات لازم فراهم و با هم افزایی و قدرت به مصاف حل مشکل رفت.

وقتی طرح مردمی "کاشت یک میلیارد درخت:؛ که یکی از طرح های پرافتخار دولت سیزدهم است، در اولویت برنامه های این دولت قرار می گیرد نشان از توجه به اهمیت و ضرورت حفظ جنگل ها دارد این در حالی است که نجات جنگل ها و درختان تنومند بلوط برای مسوولان ارشد کهگیلویه و بویراحمد چندان اهمیتی ندارد چرا که توجه نکردن به مساله ای به این مهمی نشان از نبودن حل آن در اولویت های کاری است که حتی بتوانند حمایت دیگر شرکت ها را خواستار باشند.

خطه ای که از نعمت های فراوان خدادای اعم از آب، خاک حاصلخیز،مراتع و جنگل های بکر بلوط برخوردار است و توسط برخی از شرکت های صنعتی با آلودگی و تغییر کاربری ها، تخریب های زیانباری به این مراتع و جنگل های استان وارد شد آیا نمی توان این شرکت ها را ملزم به حمایت از طرح های پژوهشی برای نجات این جنگل ها کرد؟

البته طرح مطالعاتی برای مدیریت این آفت جوانه خوار تدوین شد اما چطور می توان با هزینه ناچیز ۳۰ میلیون ریالی در مقابل این حجم از آفت ها در مناطق کوهستانی استان مقابله کرد؟ اگرچه متخصصان مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مسئولانه و دلسوزانه با حداقل های امکانات و حمایت های مالی تلاش خود را برای یافتن راهی برای مقابله با این آفت دنبال کردند.

آغاز طرح مطالعاتی مدیریت پروانه جوانه خوار بلوط

"نازنین دُریانی زاده" عضو بخش گیاه پزشکی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویر احمد که مجری طرح مطالعاتی "مدیریت پروانه جوانه خوار" است ،گفت: این طرح مطالعاتی از سال ۱۴۰۱ شروع شد و بیشتر فعالیت های اعضای این تیم از اسفند تا تیرماه است چرا که این حشره "جوانه خوار" تک نسلی است و در این فرجه زمانی آغاز فعالیت آن است.

دریانی زاده گفت: شروع فعالیت و آسیب زای این حشره در مرحله رشد "لاروی" حشره است که در زمستان تخم ریزی آن روی شاخه ها و کنار جوانه ها قرار دارند و از اسفندماه رشد خود را آغاز می کند.

وی ادامه داد: با توجه به دمای آب و هوای پایان اسفندماه مراحل رشد این پرانه شروع می شود به این نحو که خروج از تخم در این زمان است و پس از گذشت پنج هفته به شفیره می رسد و در نهایت بعد از ۲ هفته حشره کامل می شود.

حشره ها سیکل (فرایند)حیاتی دارند که آن سیکل حیاتی را تکرار می کنند بنابراین پروانه جوانه خوار تا رسیدن به مرحله بلوغ مراحلی را طی می کند. در ابتدا تخم های آن تبدیل به "لارو" (کرم) می شوند و "لاروها" که فرم خسارت‌زای آفت می‌باشند، شروع به تغذیه از جوانه و سپس برگ درخت نموده و پس از طی مراحل لاروی و شفیرگی حشرات کامل ظاهر می‌شوند که در این مرحله خسارتی به درختان وارد نمی کند.

دریانی زاده اضافه کرد: حمله این حشره در مرحله رشد لاروی خود از سن یک تا پنج، به جوانه های بلوط حمله می کند و نامگذاری آن از همین جهت است که آغاز حمله اش در مرحله لاروی بوده و به جوانه ها حمله می کند، اگرچه این حشره به برگ ها هم آسیب می زند ولی چون تک نسلی است مثل پروانه برگ خوار بلوط تجدید نسل ندارد بنابراین این پروانه جوانه خوار در مرحله شفیرگی خسارتی به درختان وارد نمی کند.

مجری طرح مطالعاتی "مدیریت پروانه جوانه خوار" با اشاره به عوامل موثر بر طغیان این حشره گفت: طغیان این حشره به شرایط اقلیمی منطقه بستگی دارد چرا که ما شاهد کم بارشی، خشکسالی های پی در پی و علاوه بر اینها کمبود بارش و حتی شاهد تغییر نوع بارش از برف به باران هستیم.

دریانی زاده ادامه داد: گسترش زراعت ها در محدوده جنگل ها که با دستکاری اکوسیستم و استفاده بی رویه از سموم برخی از حشرات مفید را از بین می روند و تعادل زیستی این حشرات بهم می خورد و این آفت ها حمله ور شده و طغیان می کنند.

وی محدوده پراکنش پروانه جوانه خوار بلوط را حدود ۳۰ هزار هکتار در استان دانست و اشاره کرد: این آفت به حدود ۱۰ درصد از این محدوده جنگل های استان به شکل های مختلفی حمله ور شده است.

طرح پایش و حوزه مطالعاتی دریانی زاده در منطقه "خونگاه" یا "دشت زر" از توابع شهرستان دنا و حدود ۲ هکتار از جنگل های این منطقه را شامل می شود که در این طرح حدود ۱۲ نفر از استادان خبره استان و دیگر استان ها همکار وی در این طرح مطالعاتی هستند.

چالش های استفاده از محلول "بی تی" در مبارزه با آفت بلوط

دریانی زاده گفت: نتایج مطالعات ما نشان داد که در حال حاضر استفاده از محول "بی تی" اثر گذار است و این محلول بیولوژیک بر روی همه حشرات اثرگذاری ندارد و بیشتر بر روی لارو آفت جوانه خوار در سن یک و تا سه اثر دارد که به همین دلیل در ۲ سال گذشته از محلول "بی تی" برای مدیریت و کنترل آفت جوانه خوار استفاده شد.

به گفته وی اوج فعالیت و حمله وری این حشره حداکثر تا پایان اردیبهشت است و سوم تا دهم فروردین که اوج طغیان و حمله ورشدن آفت جوانه خوار است باید از محول بی تی استفاده شود چرا که پس از گرم شدن هوا اثرگذاری این محول نامطلوب است.

این در حالی است که به نظر برخی از کارشناسان محلول "بی تی" یک باکتری است اگرهم سم به آن گفته نشود، باز ریسک های سم را دارد چرا که به نوعی دخالت در طبیعت است بنابراین حجم بالای استفاده از بی تی مشکل زا و جبران ناپذیر است این سم را زمانی استفاده می کنیم که اخرین راه حل ما باشد و ما به نقطه حساس و بحرانی رسیده باشیم.

به گفتنی "احمد بهمنی نژاد" رییس سابق اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد اگرچه استفاده از محول بی تی، در مزارع و محصول هدف مثلا سیب استفاده می شود اما در طبیعت ما نمی توانیم این نوع نگاه را داشته باشیم چرا که در طبیعت همه گیاهان و حشرات اجزای اکوسیستم هستند و باهم در تعادل هستند بنابراین استفاده از محول بی تی در اکوسیستم علمی نیست.

دریانی زاده یافتن و تکثیر کردن دشمن طبیعی پروانه جوانه خوار را نیازمند زمان مناسب، شرایط لازم ،امکانات آزمایشگاهی و مهم تر از همه هزینه های لازم دانست که به نظر می رسد با همین مبلغ ناچیزی که در اختیار این تیم مطالعاتی قرار گرفت بیش از آن نمی توان انتظاری داشت اگرچه لازم است دنبال کردن ریشه ها و عوامل طغیان این حشره براساس تحقیقات وسیع علمی با در نظر گرفتن بودجه لازم صورت گیرد.