انواع شمعدانی روش های مختلفی برای تکثیر دارند. با توجه به نوع برگ، گل، عطر و اندازه گیاه انواع مختلف گل شمعدانی را تقسیم بندی می‌کنند که در این مطلب از پارس نیوز با انواع شمعدانی و روش های تکثیر آن آشنا خواهید شد.

گیاهانی که معمولا به‌عنوان شمعدانی می‌شناسیم واقعا شمعدانی نیستند. آنچه در گلخانه‌ها یا مغازه‌های گل‌فروشی به‌عنوان شمعدانی خرید و فروش می‌شود، در حقیقت گل شمعدانی با نام علمی «Pelargonium» است. از نظر گیاه‌شناسی، شمعدانی‌های واقعی «Geranium» نامیده می‌شوند و درختچه‌های چندساله مقاومی هستند. این گیاه را هر جایی بکارید، پس از مدتی شاهد رشد بی‌نظیر شاخ‌ و برگ‌ها و شکوفه‌های معطر آن خواهید بود.

در جدول زیر، خلاصه‌ای از مشخصات این گیاه دوست‌داشتنی را می‌خوانید.

همچنین در پارس نیوز بخوانید : گیاهان آپارتمانی معطر که خانه شما را خوشبو می کند.

۱-شمعدانی که شاخه های کم و برگها بزرگ دارند که اغلب در قسمت مرکزی دارای لکه های خرمائی رنگ به شکل نعل اسب می باشند. یکی از هیبریدهای مهم این گونه که به عنوان گیاه آپارتمانی پرورش داده می شود به نام p.x hortorum نامیده میشود و دارای واریته های زیادی می باشد.

۲-شمعدانی پیچ  یا p.peltatum این گونه به علت دارا بودن ساقه های آویزان و نازک و زاویه دار به عنوان گیاه آویزی محسوب می شود. برگ ها دارای ۵ لوب، تقریبا بدون کرک با حاشیه کامل و رگبرگ مرکزی است. گلها به رنگ های قرمز،صورتی، صورتی مایل به بنفش که به صورت چتر کاملا متراکم از بهار تا پاییز در انتهای شاخه ها ظاهر می شوند. این جنس دارای واریته ها و کولتیوارهای زیادی می باشد.

۳-دهان اژدر p. grandiflorum این گونه دارای گلهای بزرگ به رنگ سفید مایل به صورتی و رگه های ارغوانی است. یک هیبرید آن p. x domsticum نام دارد که دارای واریته ها و کولتیوار زیادی است که به عنوان گیاهان آپارتمانی مورد استفاده قرار می گیرند و دارای برگهای معطر نیز می باشند.

۴-شمعدانی معمولی که بیشترین شمعدانی ها از این جنس می باشد و در میان ارقام مختلف آن شمعدانی های بسیار پر گل با رنگ های جالب و نیز رقمهائی که دارای برگهای ابلق بسیار زیبا هستند وجود دارد. از میان انواع اخیر شمعدانی ترمه ای با برگهای سبز که حاشیه گرم و رنگین دارد در بسیاری از شهرهای ایران نیز کشت کاری شده است همچنین شمعدانی بهار هلو که دارای برگ دو رنگ و گلهای درشت و زیبا است.

این گونه از شمعدانی بوته‌هایی چندساله و همیشه سبز دارند و برگ‌هایشان تقریباً دایره‌ای شکل است که گاهی به بخش‌هایی تقسیم شده‌اند و گاهی حاشیه برگ‌ها دندانه‌دار است و معمولاً گل‌هایی با ۵ عدد گلبرگ به رنگ‌های ارغوانی روشن، صورتی، بنفش و یا سفید تولید می‌کنند. این گیاهان را می‌توان در فضای باز و یا گلدان کاشت. شمعدانی‌هایی که با نام شمعدانی اژدر شناخته می‌شوند معمولاً در این گروه قرار می‌گیرند. شمعدانی اژدر را گاهی در محیط ما با نام شمعدانی آلمانی و یا شمعدانی گل درشت نیز معرفی می‌کنند.

این نوع شمعدانی شبیه گروه رگال هستند اما برگ‌هایی متراکم‌تر دارند و اکثراً از گونه P.crispum مشتق شده‌اند و به دست آمده‌اند.

شمعدانی‌های این گروه چندساله و همیشه‌سبز هستند و شاخسار خزنده و گل‌هایی ساده (۵ عدد گلبرگ) و یا با تعداد گلبرگ بیشتر دارند که اکثراً در سبدهای آویخته و یا گلدان کشت می‌شوند.

شاخسار علفی و آبدار این نوع از شمعدانی‌ها که چندساله نیز هستند معمولاً به شکل مستقیم رشد می‌کند و گل‌هایی ساده (۵ عدد گلبرگ) و یا با تعداد گلبرگ بیشتر دارند. برگ برخی از شمعدانی‌های این گروه جذاب و زیبا است. معمولاً از شمعدانی‌های این گروه در فضای باز استفاده می‌شود.

شمعدانی‌های این گروه اکثر از گونه‌های P.inquinans و P.zonale به‌دست آمده‌اند.

بوته‌هایی همیشه سبز هستند که اکثراً به دلیل عطر خوش برگ‌هایشان کاشته می‌شوند. از برگ‌ها و یا روغن استخراج شده از برگ‌های این گیاهان در صنایع غذایی یا عطر سازی استفاده می‌شود. به همین دلیل گاهی این گیاهان که برای معطر ساختن چای مورد استفاده قرار می‌گیرند با نام گیاه عطر چای نیز شناخته می‌شوند. گونه‌های مختلف شمعدانی می‌توانند عطرهای مختلفی داشته باشند مثلاً P.quercifolium عطر بادام، P. odoralarioides عطر سیب، P.grossalarioides عطر نارگیل، P.crispum عطر لیمو، P.graveolens و P.capitatum و P.radens عطر گل رز را دارند. همچنین از طرفی برخی از حیوانات خانگی همانند سگ و گربه ممکن است در اثر مصرف برگ ها و گل‌های این گیاه دچار مسمومیت شوند بنابراین این گیاه را دور از دسترس این حیوانات قرار دهید. پهنه برگ‌های این گیاهان معمولاً به چند قسمت تقسیم شده‌اند و یا حاشیه‌هایی دندانه‌دار و یا با بریدگی دارند. برخی نیز برگ‌هایی ابلق دارند.

این گروه از گل‌های شمعدانی بوته‌هایی همیشه سبز دارند که خصوصیاتی منحصر به فرد دارند به نحوی که در گروه‌های بالا نمی‌توان آنان را قرار داد.

دارای مواد اروماتیک در برگهای خود می‌باشد رنگ گلبرگ‌ها سفید رنگ می‌باشد و معمولاً بهار و تابستان گل می‌دهد

پلارگونیوم، شمعدانی باغی، شمعدانی ناحیه ای، مالوا، مالون، شمعدانی پیچک، شمعدانی برگ پیچک، شمعدانی برگ معطر، منقار لک لک، شمعدانی گل رز، شمعدانی معطر، شمعدانی مارتا واشنگتن، شمعدانی سلطنتی، شمعدانی فرشته، شمعدانی وحشی، شمعدانی چوبی، شمعدانی خالدار، شمعدانی خالدار، شمعدانی چمنزاری لاوه بسیاری از شمعدانی ها که گونه های آن نزدیک به ۴۲۲ عدد است .

شاید کمتر کسی این را بداند، اما هم گل‌ها و هم شاخ و برگ‌های معطر شمعدانی خوراکی هستند و می‌توان از آنها برای پخت‌وپز استفاده کرد. می‌توانید از انواع برگ‌های تازه این گیاه برای طعم‌دادن به ژله و نوشیدنی‌های خنک استفاده کنید. برگ‌های خشک‌شده‌ آن را هم برای خوشبوکردن فضای خانه به کار ببرید. خواص گل شمعدانی به این موارد محدود نمی‌شوند. می‌توانید از برگ‌های خشک‌شده این گیاه به‌عنوان طعم‌دهنده شکر، چای سرد یا آیس‌تی، لیموناد، شیرینی، کیک و سالاد نیز استفاده کنید.

عمر این گل به گونه آن بستگی دارد. شمعدانی‌های معمولی اغلب ۱ سال عمر می‌کنند، اما در مناطق ساحلی و گرمسیری که این گیاه یخ نمی‌زند، می‌تواند تا چند سال دوام بیاورد. ساقه‌های نرم این گیاه با افزایش سن چوبی می‌شوند تا شمعدانی به درختچه‌ای زیبا تبدیل شود. اگر از این گیاه در مناطق سردتر نگهداری می‌کنید، باید در فصل زمستان گلدان شمعدانی را نزدیک پنجره‌ها بگذارید.

برای اینکه گیاه شما رشد خوبی داشته باشد و شاهد شکوفه‌دادن آن باشید، باید از آن درست مراقبت کنید. شمعدانی‌ها معمولا به نگهداری چندانی نیاز ندارند و می‌توانید آنها را در باغچه حیاط خانه یا بالکن آپارتمان نگه‌ دارید.

این گیاه عاشق نور باید نور کامل خورشید را دریافت کند. اگر از این گیاه داخل گلدان نگهداری می‌کنید، می‌توانید گلدان شمعدانی را آن‌قدر جابه‌جا کنید تا با شرایط طبیعی محل زندگی شما سازگار شود. اگر پس از مدتی روی برگ‌های گیاه آثار آفتاب‌سوختگی را مشاهده کردید، می‌توانید برای بهترشدن حال گیاهتان آن را مدتی به جایی در سایه منتقل کنید. در صورتی که برگهای شمعدانی زرد شده‌اند و شکوفه‌هایش دیر باز می‌شوند، گلدان را به جایی زیر نور خورشید منتقل کنید. این‌طوری نور طبیعی کافی برای ادامه رشد خود را دریافت خواهد کرد.

گیاه شمعدانی در هر خاک خوبی که زهکشی مناسبی داشته باشد، رشد می‌کند. اگر خاک گلدان شمعدانی ضعیف شده، باید آن را با مواد آلی اصلاح کنید. اگر این گیاه را در خاک خوب باغچه بکارید، به کود کمی نیاز خواهد داشت. در صورتی که این گیاه زیبا را در خاکی سبک و شنی کاشته باشید هم باید در دورانی که رشد بیشتری دارد، به آن ۲ یا ۳ بار کود بدهید.

این گیاه به آبیاری متوسط و منظم نیاز دارد. خاک گلدان‌های شمعدانی زودتر از شمعدانی‌های کاشته‌شده در باغچه خشک می‌شود. بنابراین گلدان شمعدانی باید بیشتر آبیاری شود.

گرمای شدید تابستان بر رشد این گیاه اثر می‌گذارد. بسیاری از شمعدانی‌های معمولی در هوای گرم و سوزان گل نمی‌دهند و با خنک‌ترشدن هوا گل‌دهی را از سر می‌گیرند.

به این گیاه بیش از حد کود ندهید. شمعدانی‌ها را باید یک مرتبه در فصل بهار با کودهای آهسته‌رهش و دانه‌ای تغذیه کرد. بهترین کود خانگی برای شمعدانی در حال رشد کود ۲۰-۲۰-۲۰ است. در فصل رشد نیز می‌توانید این گیاه را ۳ مرتبه با این کود محلول در آب تغذیه کنید. توجه داشته باشید که این گیاه را نباید در زمستان و زمانی که خواب است کود داد.

شمعدانی ها در حرارتهای بالا هم زنده میماند اما درجه حرارت مطلوب برای شمعدانی بین 13 – 18 درجه سانتیگراد است. حرارت بین 43 – 44 درجه موجب از بین رفتن انواع شمعدانیها می شود. حرارت مناسب برای رشد بهتر شمعدانی عطری و اژدر بین 7 – 14 درجه سانتیگراد است. برخی از ارقام شمعدانی زونال یا حلقه ای تا 10 درجه سرمای زیر صفر را هم تحمل می کنند.

حتماً باید گیاه شمعدانی را در گلدان هایی با سوراخ های زهکشی مناسب قرار دهید تا از پوسیدگی ریشه جلوگیری کنید.

گلدانهای سفالی برای شمعدانی مناسب است. شمعدانی را در گلخانه ها در گلدان کوچکتر بکارید تا رشد بهتری داشته باشد. پس از ریشه دار شدن قلمه ها آنها را در گلدان استکانی ( 5 سانتیمترقطر دهانه ) بکارید و بعد از گلدان اولی به گلدان فرنگی کوچک ( 7 – 5/8 سانتیمتر قطر دهانه ) منتقل کنید.

گلدان را زمانی تعویض نمایید که ریشه ها به بدنه گلدان رسیده باشند . اندازه گلدانی که گیاه در آن گل می کند به واریته شمعدانی بستگی دارد.

بعضی شمعدانی ها در گلدان کوچک و بعضی در گلدان فرنگی بزرگ و عده ای در گلدان خیاری ( 17 سانتیمتر قطر دهانه ) خوب گل میکنند.

بهترین زمان برای کاشت بذر شمعدانی اواخر زمستان است. بستر کاشت این گیاه را کاملا تمیز و از خاک مخصوص کاشت مرطوب‌شده پر کنید. با انگشت در این خاک سوراخ‌های کم‌عمقی ایجاد کنید. بذر گل شمعدانی را طبق دستورالعمل روی بسته بذر بکارید. بذر را کمی درون خاک فشار دهید و روی آن را به‌آرامی با خاک بپوشانید. درنهایت، خاک را کم‌کم آبیاری کنید و بستر کاشت را جایی زیر نور خورشید قرار دهید.

زمانی که نهال شمعدانی ۲ یا چند برگ داد، آن را به یک گلدان کوچک کشاورزی منتقل کنید. اگر می‌خواهید این گلدان را در فضای باز یا گلدان‌های بزرگ‌تر بکارید، باید شرایط را برای این کار آماده کنید. قبل از کاشت، گلدان را در فضای بیرونی و جایی در سایه قرار دهید تا مقاومت لازم برای نگهداری در فضای باز را به دست آورد. بعد از ۱ هفته، می‌توانید گیاه را به خاک باغچه یا گلدان بزرگ‌تر منتقل کنید.

قلمه زدن شمعدانی یکی دیگر از راه‌های تکثیر این گیاه دوست‌داشتنی است. برای تکثیر این گیاه از طریق قلمه باید در بهار از شاخه‌هایی که یک زمستان را گذرانده‌اند و دوباره رشد کرده‌اند قلمه بگیرید. در صورت تمایل، می‌توانید قلمه‌زدن این گیاه را در اواخر تابستان هم انجام بدهید.

برای قلمه‌زدن این گیاه بالای سومین گره زیر برگ در حال رشد را برش دهید. شکوفه‌های در حال شکل‌گیری را از این ساقه جدا کنید. با یک چاقوی تمیز همه برگ‌ها به‌جز دو برگ بالایی را جدا کنید. حالا زیر آخرین گره از ساقه جداشده را دوباره اریب برش بزنید.

یک گلدان پلاستیکی کشاورزی را با خاک مخصوص کاشت یا کمپوست پر کنید. بیشتر قلمه‌های شمعدانی به‌راحتی در خاکی که ترکیبی از ماسه، پرلیت یا سایر مواد ریشه‌زایی است ریشه‌دار می‌شوند.

قلمه‌ها را با آب خیس کنید و حدود ۱ سانتی‌متر از آنها را درون خاک گلدان فرو ببرید. گلدان را در مکانی نسبتا گرم با نور کافی قرار دهید.

زمانی که انواع شمعدانی را خریداری می کنید ، به رنگ و سایز آن دقت بسیار بالایی دارید. برگ های سالم گیاه شمعدانی نباید هیچ قسمت بدون رنگی داشته باشند. زیر برگ ها و ساقه ها نیز باید کاملا سفت و محکم باشند و شل یا آویزان نباشند.

این گیاه نباید هیچ گونه علایمی از آفت زدگی را در خود داشته باشد.

انواع شمعدانی شما در فصل تابستان در بیرون از خانه بوده اما اکنون بهتر است که آن را به داخل خانه بیاورید. از آن جا که در فصل تابستان در بیرون از منزل نور کافی را دریافت کرده، در فصل زمستان نیز باید دقیقاً همان شرایط را داشته باشد.

نور خورشید در اواخر فصل زمستان برای تحریک شکوفه ها نمی تواند بیش از حد قوی باشد.

برای این که نور کافی به گیاه برسد، بهتر است با یک چاقوی تمیز و تیز ، قسمت های پلاسیده ساقه را کوتاه کنید و گلدان آن را در یک ناحیه با ارتفاع بلند قرار دهید. همچنین نباید اجازه دهید که برگ ها بیش از حد پر شوند و نور به لابلای آن ها نرسد. تعدادی ساقه که ریشه را پوشانده اند را قیچی کنید که این یک راه راحت برای گل دادن گیاه می باشد.

انواع شمعدانی مادر را باید در کوچکترین گلدانی که دارید، قرار دهید تا ریشه های آن کاملاً متراکم شوند؛ همچنین خاک کافی بتوانند اطراف آن را پر کند.

بهتر است که به مدت یک هفته نور جانبی به گیاه برسد. سپس آن را در معرض نور مستقیم آفتاب قرار دهید.

گیاه شمعدانی شما در فصل زمستان می تواند شب ها رشد بهتری داشته باشد. به شرطی که دمای محیط بین 10 تا 16 درجه سانتیگراد باشد. البته گیاهان می توانند تا افت دمای صفر درجه سانتی گراد و بالای 27 درجه سانتیگراد نیز دوام بیاورند.

زمانی که برگ های جدید رشد می کنند، باید برگ های قدیمی را برش داده و هرس کنید. زمانی که گیاه رشد جدید دارد، مراقبت از آن کمی سخت تر می شود و باید دقت خود را افزایش دهید. در نتیجه می توانید به صورت زیر عمل کنید و زمان هایی به گیاه آب دهید که احساس می کنید برگ های آن ها تشنه هستند.

در چنین مواردی نیز باید مقدار کمی به آن آب بدهید. در فصل زمستان هرگز به این گیاه کود ندهید. زیرا باید اجازه دهید که گیاه تان استراحت کند. اگر مایل هستید که گیاه شما در فصل زمستان نیز شکوفه بزند، بهتر است آن را در دمای اتاق نگه دارید و اجازه ندهید که گیاه شما دچار یخ زدگی شود. هر زمان که خواستید، می توانید گلدان گیاه را نیز عوض کنید.

اگر شمعدانی ها را بحال خود بگذارید یک ساقه اصلی می دهد که گل ندارد اما اگر سر ساقه اصلی را ببریم دو جوانه نزدیک محل قطع رشد می کنند و سپس شاخه های جانبی رشد خواهند نمود. بعضی از انواع شمعدانی ها پُر شاخ و برگند و نیاز به سربرداری ندارند.

در شمعدانی هائیکه یک ساقه راست دارند پنسمان انجام می گیرد. شمعدانی های معمولی و بعضی از شمعدانیهای اژدر را می توان با سربرداری فرم داد.

متوقف کردن رشد، یعنی هم آهنگ و هم زمان کردن رشد جوانه ها می باشد شمعدانی در بهار شروع به رشد و در اواسط تابستان رشد و تولید گل در آن توقف می یابد و دوباره در پائیز رشد می کند.

آخر مرداد و اوائل شهریور زمان قلمه گرفتن از وی باشد. در آخر مهرماه قلمه های گرفته شده دارای ریشه کامل می شوند و آنها را می توان در گلدان 5/8 سانتیمتر قطر کاشت.

زمانی که قلمه های ریشه دار جابجا میشود، باید از نقطه نموی قلمه، سربرداری ( پنسمان ) شود. شاخه هائی که قبل از نیمه زمستان رشد می کنند از رشد دو یا سه جوانه چانبی سرچشمه می گیرند. تا اوایل بهمن ماه شاخه ها رشد کمی دارند و در این زمان شاخه های جوان جانبی شاخه های مجددی میدهند که دو یا سه بند دارند. اینها هم باید سر برداری ( پنسمان ) شوند.

برای تقویت بوته باید شاخه های بیشتری ایجاد گردد . رشد شاخه ها و ریشه ها در اواخر اسفند زیاد می شود پس در این زمان باید بوته ها را به گلدانی که قطر دهانه آن 11 سانتیمتر باشد منتقل نمود تا رشد بوته مجددآ متوقف شود.

اگر رشد در اواسط فروردین زیاد است قسمتی از سرشاخه ها باید سر برداری شود و این آخرین پنسمان است.

بوته باید در اواسط خرداد در یک حالت کامل باشد.

مشکلات رایجی مثل کمبود نور ، کمبود آب و یا آب بیش از حد زیادی وجود دارد.

در چنین شرایطی ممکن است برگ ها زرد شوند که نشان دهنده کم آبی یا پر آبی می باشد.

پس باید به تعداد دفعات آب دادن خود به این گیاه توجه کنید و یا آن را به یک منطقه پر نورتر ببرید.

بیشتر گیاهان شمعدانی از قسمت های بریده شده ساقه در خاک به راحتی ریشه می زنند ؛ مخصوصاً اگر خاک آن ها مناسب باشد و آب کافی برسد. البته همان طور که گفتیم در چنین زمانی نباید به آن ها کود بدهید. در چنین مواردی باید از یک چاقوی کاملاً تمیز و تیز استفاده کنید و چند سانت از زیر نوک ساقه را برش دهید.

ساقه برش داده شده را جدا کنید و آن را داخل روزنامه بپیچید و یا آن را در نور جانبی به مدت 24 ساعت قرار دهید. البته در چنین مواردی ممکن است که قسمت برش داده شده به روزنامه بچسبد.

می توانید برای جلوگیری از این اتفاق ساقه را داخل یک گلدان با رطوبت کافی قرار دهید و آن را در محیط نسبتاً گرم نگه دارید.

نور جانبی نیز باید به مدت دو روز به انواع شمعدانی برسد. بعد از آن می توانید قسمت برش داده شده را زیر نور غیر مستقیم قرار دهید و تمام روش های بالا را روی آن ها پیاده کنید.

برای مراقبت از انواع شمعدانی باید از خاک مناسبی استفاده کنید که زهکشی خوبی داشته باشد. اگر خاک گلدان ضعیف شده‌ است، باید آن را با کودهای مناسب تغذیه کنید. شمعدانی‌هایی که در خاک باغی خوب رشد می‌کنند، به کود کمتری نیاز دارند.

انواع شمعدانی ها به هرس‌کردن نیازی ندارند. در عوض باید آنها را سرزنی کنید. برای مراقبت از این گیاهان در فصل گل‌دهی، گل‌های پژمرده و خشک را بچینید. به این کار سرزنی می‌گویند و باعث می‌شود که شکوفه‌های جدید سریع رشد کنند و گیاه پرگلی داشته باشید. علاوه‌بر این، می‌توانید با سرشاخه‌زنی شمعدانی‌های جوان به رشد عرضی آنها کمک کنید.

اگر گیاه شما جوانه‌هایی دارد که باز نمی‌شوند یا برخی از گلبرگ‌های آن پاره شده‌اند، ممکن است دچار آفت شده باشد. آفات رایج شمعدانی عبارت‌اند از:

کرم شمعدانی یا کرم برگ شمعدانی هم ممکن است در برخی از مناطق مشکل‌ساز شود. بیشتر این آفات از طریق سم‌پاشی با روغن چریش یا سم اسپینوساد مهار می‌شوند.

آفات و بیماری‌ها معمولا در فضای باز شدید نیستند، اما اگر مدام روی شاخ و برگ‌های شمعدانی‌‌ها آب بپاشید یا این گیاهان زیر باران‌های طولانی‌مدت قرار بگیرند، ممکن است رشد آنها مختل شود. گاهی اوقات در هوای گرم نوک برگ‌های این گیاه قهوه‌ای‌رنگ می‌شود. برگ‌های زردرنگ هم یعنی شمعدانی را بیشتر یا کمتر از حد لازم آبیاری می‌کنید.