عابد اکبری، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با ایکنا، به مناسبت دهم اردیبهشت، «روز ملی خلیج فارس» درباره اهمیت تاریخی و راهبردی خلیج فارس اظهار کرد: در طول تاریخ هرگاه برای سرزمین ایران تنگناهایی به وجود آمد، خلیج فارس ایجادکننده گشایش‌ها بود. همچنین به خاطر تهدیداتی که از جانب همسایگان ایران در شمال، شمال غرب و شرق کشور وجود داشت حاکمان کشور از طریق خلیج فارس برای رفع نیازها عمل می‌کردند، حتی حاکمان در حاشیه این منطقه از کشور دست به ایجاد شهرها زدند تا قدرت حکمرانی و تسلطشان را بر خلیج فارس افزایش دهند و یا تعاملاتشان را با سایر حکومت‌ها ارتقا یابد. بنابراین خلیج فارس برای ما یک ویژگی نجات‌بخش و فرصت‌ساز داشته و مفری برای فرار از تنگناها بوده است.
وی افزود: امروز موضوعیت خلیج فارس این است که می‌تواند فرصت‌ها و تهدیدات مشترکی را میان ایران و سایر همسایگان رقم بزند و این فرصت‌ها و تهدیدات مشترک زمینه‌های افزایش تعاملات و همکاری‌های فیمابین کشورهای منطقه را فراهم می‌آورند؛ درصورتی‌که در دیگر مناطق تهدیدات و فرصت‌های مشترک کمتر به چشم می‌خورد به‌عنوان مثال در دریای خزر بیشتر با تضاد منافع روبه‌رو هستیم و همین تضاد منافع شروع‌کننده یک‌سری از تنش‌هاست.
این کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: در خلیج فارس آنقدر فرصت‌ها و تهدیدات مشترک وجود دارند که می‌توان از اینها برای همگرایی منطقه‌ای بهره برد و امروز کشورهای منطقه به این مهم پی برده‌اند و درک عمیق‌تری نسبت به گذشته دارند. اگر همگرایی میان کشورهای منطقه رقم بخورد، می‌توان در ارتباط با چالش‌هایی که خلیج فارس با آنها روبه‌روست به‌ویژه چالش‌های زیست‌محیطی و امنیتی تبادل نظر و همکاری داشت یا حتی در حوزه فرصت‌های ویژه در حوزه انرژی و ترانزیت همکاری سازنده برقرار کرد.
چرایی تحریف نام خلیج فارس
اکبری به تلاش کشورهای عرب حوزه خلیج فارس برای تحریف نام این منطقه گفت: کشورهای عربی منطقه با یک چالش بزرگی تحت عنوان چالش هویت مواجه هستند. کشورهای عربی منطقه که تاریخ آنها به سختی به 70 یا 80 سال می‌رسد هویت غنی و تاریخی برای ارائه ندارند و فرآیند دولت ـ ملت‌سازی در این کشورها به طور کامل انجام نشده ولی ایران از تاریخ غنی برخوردار است و فرآیند دولت ـ ملت‌سازی هم به درستی در کشور ما انجام شده است.
کارشناس مسائل منطقه افزود: چالش هویتی سبب شده تا کشورهای خلیج فارس درصدد تحریف نام خلیج فارس برآیند تا برای خود هویت‌سازی کنند ولی چون موفق به انجام این کار نشده‌اند از واژه مجهول «خلیج» استفاده می‌کنند. جمعیت مهاجر در کشورهایی مانند قطر و امارات از جمعیت بومی‌شان پیشی گرفته‌اند و همین مسئله به چالش هویتی این کشورها افزوده و این حکومت‌ها به شدت تلاش می‌کنند هویت‌شان را حفظ کنند. تغییر نام خلیج فارس سطحی‌ترین و نازل‌ترین اقدامی است که می‌توانند انجام دهند، درصورتی‌که هویت‌سازی را می‌توان از طرق دیگر پیش برد ولی اینها برای هویت‌سازی به ستیز با دگری به نام جمهوری اسلامی ایران دست زده‌اند و ایران‌هراسی را به منزله هویت خود تعریف کرده‌اند.
ضرورت توجه به امنیت درون‌زا در خلیج فارس
اکبری در بخش دیگری از گفت‌وگو به اهمیت تشکیل ائتلاف‌های امنیتی در منطقه خلیج فارس اشاره و تأکید کرد: اگر کشورهای خلیج فارس به این باور برسند که مسائل مشترک فیمابین آنها وجود دارند قطعاً به سمت همگرایی با یکدیگر روی خواهند آورد؛ به عبارت بهتر از مسائل کوچک می‌توان همکاری‌ها را شروع کرد و در بالاترین سطح مسائل امنیتی را محور همگرایی قرار داد. کشورهای کوچک حاشیه خلیج فارس باید بدانند ترویج ناامنی و خشونت در منطقه عامل خارجی دارد و تمرکز بازیگران فرامنطقه‌ای بر خلیج فارس به ناامنی دامن زده است و کشورهای حاشیه خلیج فارس به جای اینکه دست به همگرایی با یکدیگر بزنند دست به ائتلاف با بازیگران فرامنطقه‌ای زده و به مقابله با ایران پرداخته‌اند و ایران‌هراسی را در دستورکار خود قرار داده‌اند.
وی در این رابطه افزود: البته رویکرد عربستان سعودی نسبت به جمهوری اسلامی ایران تغییر کرده و مسیر سازنده و بهتری را در پیش گرفته و امید می‌رود دیگر کشورهای خلیج فارس مانند کویت و امارات در این مسیر گام بردارند و امنیت درون‌زا را جایگزین امنیت برون‌زا کنند.
این کارشناس مسائل منطقه به سیاست دولت سیزدهم در حوزه گسترش روابط با کشورهای همسایه و تأثیر آن بر پیشبرد امنیت درون‌زا در خلیج فارس گفت: دولت سیزدهم در این مسیر گام‌های سازنده و خوبی را برداشته که رفع تنش با عربستان سعودی یکی از آنهاست و می‌تون این سیاست را به دیگر حوزهها تسری بخشید. به باور من نوعی همسویی میان قطر و امارات با جمهوری اسلامی ایران ایجاد شده و انتظار می‌رود این همسویی میان ما با کویت و بحرین محقق شود.
اکبری بیان کرد: تغییر نگاه کشورها نسبت به جمهوری اسلامی ایران و درک بهتر از تحولات نظامی و هسته‌ای کشورمان و اینکه این تحولات هیچ‌گونه تهدیدی را متوجه امنیت کشورهای خلیج فارس نخواهد کرد به نفع امنیت درون‌زا در منطقه خواهد بود و حتی زمینه‌های همکاری را فراهم می‌سازد.
امنیت خلیج فارس در گروی همکاری‌های سازنده
وی با بیان اینکه باید زمینه‌های گسترش گفت‌وگوهای امنیتی را میان ایران و دیگر کشورهای خلیج فارس گسترش داد، گفت: به طور کلی امنیت منطقه در گروی همکاری‌های سازنده میان کشورهای منطقه‌ای است. این نکته را هم باید مورد تأکید قرار دهم که روزبه‌روز بی‌اعتمادی کشورهای منطقه نسبت به بازیگران فرامنطقه‌ای شدت یافته به ویژه بعد از اینکه عملیات طوفان‌الأقصی و عملیات وعده صادق اتفاق افتاد، بازیگران منطقه‌ای نسبت به تأمین امنیت خود توسط آمریکا و رژیم صهیونیستی با تردید روبه‌رو شده‌اند.
کارشناس مسائل منطقه در پایان تأکید کرد: زمانی ترامپ می‌گفت عربستان سعودی گاو شیردهی است که باید از آن استفاده کرد ولی بعد از رفتن ترامپ، عربستان و کشورهای عرب منطقه گفتند نمی‌خواهیم گاو شیرده آمریکا باشیم و به همین دلیل به سمت چین گرایش پیدا کردند و این نشان می‌دهد معادلات منطقه وارد فاز جدیدی شده و کشورهای عربی به دنبال بازی جدید در عرصه بین‌المللی هستند و گسترش تعاملات با چین و روسیه را پیگیری می‌کنند. به طور کلی بازیگران حوزه خلیج فارس به نوعی بلوغ دست پیدا کرده‌اند و تعادل‌بخشی در روابطشان را کلید زده‌اند.
گفت‌وگو از سعید امینی
نظر شما