هیرش سعیدیان- هرچند بر اساس قانون شفافیت انتشار اطلاعات، نهاد‌های دولتی موظف به انتشار اسناد به ویژه در حوزه‌های اقتصادی و زیست محیطی هستند، اما در ایران شهروندان اغلب تنها پس از هک یک وزارتخانه و یا سازمان است که دیدگاه روشنتری نسبت به چالش‌های مهم کشور پیدا می‌کنند. یکی از اسناد منتشره پس از هک اخیر مجلس، یک پژوهش ۳۲ صفحه‌ای مرتبط با وزارت نیرو است که اعداد و ارقام قابل تاملی در آن منعکس شده است.
در این پژوهش آمده است که: «در حال حاضر نیروگاه اتمی بوشهر تنها در ۹ ماه سال فعال است و در ۳ ماه از سال در حالت اورهال قرار می‌گیرد، در این ۹ ماه، این نیروگاه ۵۱۰ مگاوات برق وارد شبکه می‌نمایید».
موسسه کارنگی هزینه ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را ۱۱ میلیارد دلار برآورد کرده بود. یک کارشناس روس در صداوسیما اظهار کرد که حدود ۵۰۰ شرکت روسیه در پروسه ساخت این نیروگاه احیا شده‌اند. برخی منتقدان در کشورمان ساخت این نیروگاه را اتلاف گسترده منابع عنوان کرده‌اند. نقدی که همواره از سوی مسئولین رد شده است.
سازمان انرژی اتمی در پاسخ به یک مقاله انتقادی: «نیروگاه اتمی بوشهر را از نظر اقتصادی پر مزیت و سودده» خواند.
با توجه به بازدهی ۵۱۰ مگاواتی این نیروگاه در سال و نظر به هزینه ۱۱ میلیارد دلاری آن، پرسش این است که آیا می‌توان این نیروگاه را «سود ده و پر مزیت» خواند.
در سال ۱۴۰۱ مجری طرح تولید پراکنده برق منطقه تهران گفت: هزینه احداث هر یک مگاوات نیروگاه مقیاس کوچک در حال حاضر حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیارد تومان است. در همین سال، مدیرعامل شرکت برق منطقه‌ای زنجان در گفتگو با ایرنا، ساخت یک نیروگاه ۵۰۰ مگاواتی را مستلزم هزینه ۲۸۰ میلیون یورویی دانست.
مجید دبیریان یک عضو سندیکای شرکت‌های تولیدکننده برق نیز به ایسنا گفت: هزینه ساخت یک نیروگاه ۱۰ هزار مگاواتی حدود ۵ میلیارد یورو است.
با احتساب نرخ تورم رسمی و با توجه به ارقام گفته شده، به صورت تخمینی می‌توان مدعی شد که با هزینه ساخت نیروگاه اتمی بوشهر در بدترین سناریو ممکن، امکان تولید ده برابر برق یعنی ۵۰۰۰ مگاوات در سال وجود داشت. در حالی که در حال حاضر این نیروگاه تنها ۵۱۰ مگاوات در سال، برق تولید می‌کند، این میزان برابر با سطح تولید یک نیروگاه گازی کوچک مقیاس است.
ساخت ۵ نیروگاه اتمی جدید با کمک روسیه
در سال قبل محمد سلامی رئیس سازمان انرژی اتمی در مراسم رونمایی از آغاز به کار پروژه ساخت ۴ نیروگاه اتمی جدید در جنوب کشور و در شهر‌های مانند میناب و سیریک در استان بوشهر شرکت کرد. در این مراسم، میزان سرمایه‌گذاری لازم قریب ۱۵ میلیارد دلار و ظرفیت برق ایجاد شده ۵۰۰۰ مگاوات عنوان شد. مسئولین در خصوص نیروگاه بوشهر نیز مدعی هستند که یک نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی است و تنها ۵ میلیارد دلار برای احداث آن هزینه شده است. به نظر می‌رسد که تنها گزینه همکاری برای ساخت نیروگاه اتمی در ایران، روس‌ها هستند.
برخی کارشناسان، روسیه را به «سوء استفاده» در جریان ساخت نیروگاه برای تحمیل هزینه بیشتر به ایران و طولانی‌تر کردن غیرضروری فرایند ساخت متهم کرده‌اند.
واردات ۱۳۰ میلیون متر گاز در ۱۵ سال پیش رو!
در بخش دیگری از این اسناد آمده است: «حتی با فرض سرمایه‌گذاری ۸۵ میلیارد دلاری در تولید گاز، در افق ۱۵ ساله، حداقل ۱۳۰ میلیون متر مکعب کسری در روز وجود خواهد داشت». ۸۵ میلیارد دلار عددی بود که وزیر نفت در مجلس به آن اشاره کرد. در حال حاضر با توجه به تحریم گسترده و چالش‌های سرمایه‌گذاری تهیه این مبلغ برای کشور عملاً غیرممکن به نظر می‌رسد. بر اساس این پژوهش، حتی در صورت تهیه این مبلغ و سرمایه‌گذاری در صنعت گاز، در ۱۵ سال پیش رو کشور مجبور خواهد شد برای تامین گاز مورد نیاز حداقل در روز ۱۳۰ میلیون متر مکعب گاز وارد نمایید.
برای درک بزرگی عدد ۸۵ میلیارد دلار، کل ارزش شرکت‌های حاضر در بورس ایران تنها ۲۰۰ میلیارد دلار است.
در ادامه این پژوهش ذکر شده است که اگر کشور ۱۰ میلیارد دلار در صنعت تولید گاز سرمایه گذاری نمایید، میزان کسری گاز در افق ۱۵ ساله پیش رو به ۱۰۰۰ متر مکعب در روز خواهد رسید.
در این گزارش همچنین اذعان شده که: «متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی کشور تنها ۳۴ درصد است». کارشناسان فرسودگی و راندمان بسیار پایین نیروگاه‌های تولید برق در کشور را یکی از چالش‌های پیش رو برای حل مسئله ناترازی تولید نیرو عنوان کرده‌اند.
محمود حقی فام معاون اسبق توانیر در پاسخ به سوال آفتابنیوز ضمن آنکه بخشی از اطلاعات را محرمانه خواند اظهار کرد: ما در نیروگاه‌ها یک ضریب بهره برداری داریم که بسته به ظرفیت نیروگاه و تعداد ساعات استفاده از آن، معنی پیدا می‌کند. در واقع با توجه به اینکه آن نیروگاه چقدر فراخوانی شود و شبکه چه میزان به آن نیاز داشته باشد، از آن واحد استفاده می‌شود. ممکن است یک نیروگاه آماده هم باشد، اما شبکه از آن ظرفیت استفاده نکند، بنابراین ضریب بهره برداری هم به آمادگی خود نیروگاه و هم با فراخوانی نیروگاه ارتباط دارد. باز این نظر برای بحث سطح بهره‌وری نیروگاه نمی‌توان به ضرس قاطع یک عدد دقیق را بیان کرد.
وی افزود: مثلاً ما در فصل تابستان «فراخوانی» بیشتری را شاهد هستیم، یا در فصل پاییز، چون نیاز نداریم، حتی اگر نیروگاه هم داشته باشیم، خیلی علاقه‌مند نیستیم که تمام نیروگاه‌ها را بهره‌برداری نماییم؛ بنابراین به میزان بار شبکه بستگی دارد و نمی‌توان انتظار داشت، یک نیروگاه در ایران همان ضریب بهره برداری را داشته باشد که در آلمان دارد. بازدهی رسمی نیروگاه‌ها طبق گزارشی که بخش برق حرارتی داده است، قریب حدود ۳۹ درصد است، که این عدد در نرم نیروگاه‌های که در سطح جهانی داریم قابل قبول است. تصور اینکه ما به راندمان بسیار بالا برسیم به بحث توسعه فناوری و رفتن به سمت سیستم‌های CHP نیاز دارد. البته این میزان راندمان برای نیروگاه‌های گازی معمولاً معقول است و اگر نیروگاه به سیکل ترکیبی بدل شود، می‌توان به راندمان قریب ۵۰ درصد برسد.