به گزارش خبرنگار ایلنا، سینمای مستند در سال‌های اخیر با اوج و فرودهای بسیاری همراه بوده. این گونه سینمایی نیز همانند سینمای داستانی متأثر از اتفاقات مختلف اجتماعی از جنبه‌های مختلف در این سال‌ها از جنبه‌های مختلف دچار تحول شده است ولی می‌توان در این مورد اطمینان و تأکید داشت که سینمای مستند امروز به واسطه برقراری ارتباط بهتر با طیف وسیع‌تری از مخاطبان به یکی از گونه‌های سینمایی مهم در ایران تبدیل شده است.
از سوی دیگر سینمای انیمیشن نیز در این سال‌ها توانسته به لحاظ کمی و کیفی رشدی چشمگیر داشته باشد و اگر نگاهی به گیشه سینماها در سالی که گذشت داشته باشیم متوجه می‌شویم که انیمیشن‌ها جزو آثار موفق گیشه در سال ۱۴۰۲ بوده‌اند. در کنار این دو گونه سینمایی یکی دیگر از پر افتخارترین سینماهای کشورمان را می‌توان سینمای تجربی دانست که قشر خاصی از مخاطبان سینما را هم به خود اختصاص می‌دهد و فیلمسازان مطرح بسیاری را می‌توان نام برد که سینمای خود را با ساخت آثار تجربی آغاز کرده‌اند.
با توجه به اهمیت سینمای مستند، تجربی و پویانمایی و همچنین با نگاهی به عملکرد مرکز گسترش در دو سال اخیر و چالش‌هایی که این سینما با آن روبرو بوده، در روزهای پایانی سال ۱۴۰۲ با محمد حمیدی مقدم مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی گفتگویی داشتیم که در این گفتگو، حمیدی مقدم چشم اندازهایش در سال آینده را ترسیم کرد و گفتگو و تعامل را برای اغلب مشکلات راهگشا دانست.
در ادامه مشروح این گفتگو را از نظر می‌گذرانید:
دو موضوع آب و جمعیت هدفگذاری‌های محتوایی جشنواره «سینماحقیقت» در هفدهمین دوره بودند. آیا سال آینده شاهد ساخت آثار بیشتری در این دو موضوع خواهیم بود؟ آیا موضوع تازه‌ای در اولویت قرار گرفته است؟
تمرکز ما بر موضوع آب و جمعیت در جشنواره هفدهم، دلایل متعددی داشت، مسائل و موضوع‌های فراوانی در ایران و منطقه وجود داشت که می‌شد بر آنها تمرکز کرد، اما آب و جمعیت از جهات مختلف قابل توجه هستند، همان طور که قبلا و در گفتگوهای مختلف اشاره و تاکید کردم، اگر به مسئله آب، توجه داشتیم موضوعمان همه زیرمجموعه‌های آن مثل خشکسالی، مصرف درست و ... بوده، درباره جمعیت هم، سالخوردگی، فرزندآوری، نازایی، تقبیح سقط جنین و ... را لحاظ کردیم. در جشنواره هفدهم، روی این دو محور، نور تاباندیم تا هم مستندسازان توجه و تمرکز روی این موضوع‌ها داشته باشند و بتوانیم در هجدهمین جشنواره «سینماحقیقت» آثاری که در این زمینه می‌رسند، نمایش بدهیم. در هفدهمین دوره هم در این زمینه آثاری داشتیم، از جمله «نفس» که در اختتامیه هم دیده شد.
اکران فیلم‌های مستند در سینماهای هنر و تجربه یا اکران آنلاین یکی از امکانات مهمی است که در این سال‌ها برای دیده شدن آثار مستند فراهم شده است. چقدر سینمای مستند می‌تواند برای دستیابی به جریانی اقتصادی از طریق نمایش امیدوار باشد؟
جریان اقتصادی، معلول علتهای فراوان و حلقه‌ای از یک زنجیره طولانی است، در سازمان سینمایی و مرکز گسترش، این موضوع که تولیدات عرضه شوند و درآمدزایی کنیم، یک اولویت و اصل بوده است. در یک سال اخیر، تلاش شد با شبکه‌های مختلف تلویزیون داخلی و خارجی، پلتفرم ها و ... وارد گفتگو شویم و آثار مختلفمان را عرضه کنیم. افق ما فقط جشنواره‌ها نیستند. اکران آنلاین با وجود محاسنش، مشکلاتی دارد که در سینمای مستند، عینیت بیشتری پیدا می‌کند، این که مخاطب حاضر است نسخه قانونی یک فیلم را با پرداخت هزینه ببیند، مسئله‌ای جدی است. تلاش‌های ما در حوزه عرضه آثار پویانمایی و مستند جدی است و امیدواریم سال آینده، در این زمینه موفقیت‌های بیشتری به دست بیاوریم.
سال ۱۴۰۱ که جامعه با ناآرامی‌هایی همراه بود تأکید داشتید که مرکز گسترش به تفاهم و گفتگو اعتقاد دارد. چقدر این تفاهم و گفتگو با فیلمسازانی که در آن زمان موضع‌گیری‌هایی علیه جشنواره داشتند، صورت گرفته است و چقدر به این تفاهم نزدیک هستید؟ آیا در صورت درخواست این افراد جهت حمایت مرکز گسترش برای تولید، از آنها حمایت صورت می‌گیرد؟
من در این باره، بارها صحبت کرده‌ام، در همه زیر مجموعه‌های سازمان سینمایی، طبق قانون و مقررات با هنرمندان برخورد می‌شود، دوستانی که اقدامی غیرقانونی نکرده‌اند، منعی برای کار در مرکز یا زیر مجموعه‌های دیگر سازمان ندارند و مشغول به کارند. من از صنف و خانواده سینمای مستند هستم و خودم را متعلق به این خانواده می‌دانم، به گفتگو و تعامل معتقدم و می‌دانم که برای اغلب مشکلات راهگشاست. دوستانی که گمان می‌کردند درهای مرکز به رویشان بسته است، آمدند و فیلم ساختند و خواهند آمد و متوجه خواهند شد که اینجا فقط قانون و ملاک‌های حرفهای حاکم است. با شکل گیری هیات مدیره جدید انجمن کارگردانان سینمای مستند، تعامل با این دوستان را شروع کرده و جلساتی با هم داشته‌ایم، با انجمن تهیه کنندگان هم در تماسیم، هرگز اراده‌ای برای دوری از صنوف و سینماگران حوزه مستند نداشته‌ام. هدف از این همراهی و همکاری‌های دو جانبه، حل مشکلات حوزه مستند است. مهمترین آنها دغدغه تامین معاش و عدم امنیت شغلی که اغلب مستندسازان محترم را درگیر کرده است. هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» نقطه تبلور و عینیت بخشی به این دیدگاه بود. از بزرگان، پیشکسوتان، سینماگران جوان و از فیلمسازان داخل صنف و خارج آن، در جشنواره حضور داشتند، اگر فهرست تولیدات سال ۱۴۰۲ را بررسی کنید، متوجه خواهید شد که ما با همه گروه‌ها و سلایق و فیلمسازان همکاری می‌کنیم.
سال ۱۴۰۱ در یک گفتگو بر این نکته تأکید داشتید که باید از جشنواره ملی فاصله گرفت و به سمت برگزاری جشنواره بین‌المللی رفت. سینمای ایران در این مورد با محدودیت‌هایی روبرو است، اما برای دستیابی به این مهم به نظر شما در سه جشنواره مهم سینمایی‌مان در این مدت چقدر پیشرفت داشتیم؟
همه جشنواره‌های داخلی در ایران، یک ویژگی مشترک دارند. بخش ملی، به دلیل اهمیتش برای سینماگران داخلی، انرژی و هیجان بیشتری دارد و بخش بین‌الملل زیر سایه آن است. من فکر می‌کنم با نگاه نو، با استراتژی درست باید به سمت برگزاری رویدادهایی برویم، که وجه بین‌المللی داشته باشند، فیلمساز ما هم در اندازه بین‌المللی رقابت کند، رقابت در یک فضای محدود فیلمساز ما را اسیر چرخه معیوب تکراری و خسته می‌کند، اما اگر در میزانسن بزرگتری قرار بگیرد، این محک خوردن برای خودش هم جذاب است. من فکر می‌کنم باید حرفهای مهمتری در مقیاس جهانی بزنیم.
آیا این مدل که ما انتخاب کرده‌ایم در فضای جهانی طرفداری دارد؟
بله، ما باید مدل خودمان را ارائه بدهیم، اصالت داشته باشیم، ایدئولوژی و نگاه داشته باشیم، در صورت استمرار، در این دنیای بزرگ، کسانی هستند که به جشنواره‌های ما می‌آیند، متفکران و استادان و فیلمسازان و تماشاگرانی هستند که اول به عنوان مخاطب می‌آیند و اگر گفتمان ما، دغدغه آنها بود به ما خواهند پیوست. در صورتی که در نقشه فرهنگی جهان، صاحب هویت شویم، شبکه ها، پلتفرم ها و بازارهایی هستند که آثار ما را بخواهند. قرار نیست ما شبیه جشنواره‌های دیگر باشیم، تا مخاطب داشته باشیم، جهان امروز، مشتاق شنیدن حرفهای تازه است و ما این ظرفیت را داریم.
بسیاری از مستندسازها به نحوه اجرای آیین‌نامه مستندنگاری‌های دولتی و ثبت تصویری طرح‌ها و پروژه‌های کشور اعتراض دارند و معتقد هستند که نوعی رانت در این حوزه ایجاد شده است. از آنجا که وزارت ارشاد مسئول نظارت بر اجرای این آیین‌نامه است آیا اقدامی برای اجرای بهتر این طرح و رسیدگی به مطالبات سینماگران خواهید داشت؟
ما و سازمان سینمایی تسهیلگر این ماجرا هستیم و نقشی در تعیین افراد نداریم. همه در یک شرایط برابر در سامانه ارشاد ثبت نام شده و بقیه ماجرا با کارفرماست، او انتخاب می‌کند کدام فیلمساز مناسب پروژه اوست. البته صنوف در این بین باید با کارفرماها بیشتر در ارتباط باشند، به این دلیل که هر کارگردانی، مناسب ساخت مستند صنعتی یا پروژه‌های ملی نیست. وظیفه صنوف است که این اعتمادسازی را بین کارفرما و مستندسازان فراهم کنند. ما جانانه پای این طرح ایستاده‌ایم چون همان طور که رئیس سازمان سینمایی باور دارد، این پروژه می‌تواند مشکل معیشت بسیاری از سینماگران مستند را حل کند و به اشتغال زایی کمک می‌کند.
هزینه تولید فیلم مستند در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. چه تمهیدی برای کنترل این افزایش قیمت و حمایت از سینمای مستند مستقل دارید؟
یکی از اتفاق‌های خوب اختتامیه هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» دستور آقای اسماعیلی وزیر محترم ارشاد برای افزایش بودجه تولید مستند بود. اما این همه مشکل سینمای مستند را حل نمی‌کند. ساخت مجموعه‌های مستند، فیلم، آثار بیگ پروداکشن و… زمان می‌برد و طاقت فرساست. صحبت آقای وزیر نویدبخش و امیدافزاست، اما ما برای حمایت بیشتر از سینمای مستند، باید بیشتر تلاش کنیم. از سال ۱۴۰۲ مشارکت در تولید را با نهادها و ارگان‌ها افزایش دادیم تا از آثار بیشتری حمایت کنیم. در بخش بین‌الملل و تولید اثر با کشورهای دیگر هم به دنبال چنین راهکاری هستیم که بخشی از هزینه و سرمایه متعلق به مرکز گسترش و بخش دیگر را آن کشور تامین کند.
آیا سال آینده برای تولید یا حمایت از سینمای تجربی که طی این سال‌ها کم‌رنگ‌تر از بخش مستند و انیمیشن بوده، برنامه‌ای دارید؟
خوشبختانه رئیس سازمان سینمایی پس از بررسی های مختلف ساخت آثار کم هزینه و تجربی را دوباره به عهده مرکز گذاشت، به نظرم با بررسی شرایط سینمای ایران، جای آثار تجربی و متفاوت خالی است و باید در این زمینه فعال باشیم و کشف استعداد کنیم. تولید آثار مستند و پویانمایی، بر اساس نگاه هنری در مرکز ادامه خواهد یافت. ما از طرح های خلاقانه، از سینماگران استانی و از ایده‌های بکر دفاع و حمایت کرده و فرصت ساخت اثر را برای این دوستان فراهم می‌کنیم.
نظر شما