به گزارش ایسنا، در برخی از گفتگوهای جوانان و نوجوانان چیزی که بیشتر جلب توجه و بلکه تعجب انسان را برمی‌انگیزد، رقابت و رسالت کور آن‌ها در ذوب شدن در مد و مصرف‌گرایی است. اگر به پاساژها یا مراکز خرید بالای شهر تهران بروید به وفور جوانانی را می‌بینید که همه در یک هدف مشترکند و حتی اصطلاحاتی که به کار می‌برند نیز یکسان است: پرایس(قیمت) بوتهام 420 دلار! شلوار جین اصل برند...1200 دلار! تیشرت لَشِ ترک 750 دلار! کتونی ...اصل 1200 دلار! آخر چرا؟
در این بین دوجمله تتویی لای گردن، دقیق زیر گوشی که حالاها قصد شنیدن ندارد یا در منتهی الیه لبه‌ی بیرونی انگشت کوچک، که معمولا هم به زبان انگلیسی ریز حک شده تا نشان دهد برای تغییر جهان‌بینی حالاها کار دارد...
و این شِمایی از دنیای پر تب و تاب مدگرایی و مصرف‌گرایی است که باید به شکلی جدی به آن اندیشیده و از جنبه آسیب‌شناسی مورد بررسی قرار گیرد، گویی دیگر مطالعه داشتن، ورزشکار بودن، خوش خلق بودن در دنیای این قشر، فضیلت محسوب نمی‌شود.

در ابتدا باید این گذاره را مورد بررسی قرار دهیم که مصرف‌گرایی و مدگرایی چیست و چرا این مسئله در جوانان ایرانی رواج یافته است؟ بی‌شک عواملی مانند شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها، تبلیغات و تأثیر فرهنگ خارجی به افزایش مصرف‌گرایی و مدگرایی در جوانان ایرانی دامن زده است. متاسفانه تأثیرات منفی مصرف‌گرایی و مدگرایی بر جوانان ایرانی، از جمله مشکلات مالی، اعتماد به نفس، روابط اجتماعی و روانشناختی را شامل می‌شود. ترویج آموزش‌های مالی، تشویق به استفاده از مد محلی، تقویت اعتماد به نفس و ترویج افتخارات ملی و تأمین فضایی سالم برای جوانان ازجمله راهکارهایی برای مقابله با این مسئله به‌شمار می‌آیند.

مصرف‌گرایی به معنای تمرکز بر خرید و مصرف کالاها و خدمات است، در حالی که مدگرایی به تأثیر و تقلید از روندها و سبک‌های مد پرداخته می‌شود. این دو پدیده با هم در ارتباط هستند و در جوامع مدرن، معمولاً به صورت همزمان و همپوشانی رخ می‌دهند.

درباره رواج مصرف‌گرایی و مدگرایی در جوانان ایرانی، چندین عامل موثر هستند:

 رسانه‌ها: رسانه‌ها (مانند ماهواره، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی) نقش مهمی در ایجاد و ترویج مصرف‌گرایی و مدگرایی داشته‌اند. تبلیغات محصولات گاهی اوقات شبانه‌روز در دسترس جوانان است و بر انگیزه آن‌ها برای خرید و مصرف اثر می‌گذارد. برنامه‌های تلویزیونی و رادیو؛ وب‌سایت‌ها، ویدیوها و پست‌های شبکه‌های اجتماعی ایده‌ها، روندها و سبک‌های جدید را به جوانان ارائه می‌کنند. این رسانه‌ها با معرفی کالاهای جدید، ترویج روندهای مد و تحولات روز دنیا، جذابیت خرید و استفاده از این کالاها و پذیرش مدل‌های جدید را در جوانان ایجاد می‌کنند این جذابیت با حضور سلبریتی‌ها و تبلیفات آن‌ها دوچندان می‌شود.

تبلیغات محصولات و خدمات به شکل‌های مختلف نقش بسزایی در ترویج مصرف‌گرایی و مدگرایی در جوانان دارند. تبلیغات با استفاده از تصاویر جذاب، پیام‌های هیجان‌انگیز و تأکید بر نیازهای جوانان، آن‌ها را به خرید و مصرف محصولات و پیروی از سبک‌ها و مدل‌های جدید ترغیب می‌کنند. همچنین، از روش‌هایی مثل تخفیف‌ها، ارائه‌ی هدایا و جوایز ویژه برای جوانان استفاده می‌کنند تا جذابیت خرید و مصرف را افزایش دهند.

 تأثیر فرهنگ خارجی و درگیر شدن جوانان با مدل‌ها و سبک‌های جهانی مد باعث افزایش مصرف‌گرایی و مدگرایی در آنان شده است. بسیاری از جوانان تمایل دارند با مطابقت با مدل‌های و سبک‌های جدید، به خصوص از کشورهای پیشرفته، به روز باشند و به هیچ عنوان از تبعات آن اطلاعی ندارند.

رقابت اجتماعی: متاسفانه در جامعه، مصرف کالاها و پوشش متفاوت از لحاظ اقتصادی و اجتماعی به عنوان نمادهایی از ثروت و استاتوس اجتماعی نشان داده می‌شوند. به همین دلیل، جوانان ممکن است تلاش کنند با خرید و استفاده از کالاها و پوشاک خاص، خود را در جامعه بهتر نشان دهند، چه امروزه که لزوما لباس گران قیمت یا حتی فاخر نمی‌تواند نمود ثروت یا جایگاه اجتماعی باشد هرچند خود ثروت نیز فضیلت و برتری محسوب نمی‌شود لیکن خیلی از جوانان تمام تلاششان را می‌کنند، خود را بدهکار می‌کنند تا نشان دهند آن‌ها هم به قول رایج «لارج» «مایه‌دار» و سطح بالا هستند که متاسفانه این تلقی بسیار سطح پایین در زیست متمدنانه امروز جهان است.

با اینکه مصرف‌گرایی و مدگرایی در جوانان ایرانی نیز رواج یافته اما لازم به ذکر است که این مسئله نهادینه نیست و با راهکارهای مناسب می‌توان مسیر جوانان را به سمت رفتار مطلوب‌تر و مصرف مسئولانه هدایت کرد.

مد و مصرف مداوم به منظور پیروی از سبک‌ها و استایل‌های جدید، می‌تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس جوانان شود. خرید بی‌رویه و نامتعادل ممکن است منجر به شکاف بین درآمد و هزینه‌ها شود و جوانان را در برابر بدهی و مشکلات مالی قرار دهد. زمانی که شخص احساس می‌کند از مد جا مانده یا قادر به دست‌یابی به شکل‌ها و استانداردهای ظاهری نمایشی مورد نظر نیست، در او احساس عدم ارزش و عدم اعتماد به نفس هویدا می‌شود.

مصرف‌گرایی و مدگرایی می‌تواند تأثیرات منفی بر روحیه و سلامت روان جوانان دارد. استفاده مکرر از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، که اغلب تمرکزشان بر جلب توجه و نشان‌دادن زندگی به صورت آرمانی است، می‌تواند باعث احساس ناراحتی، نادرست ارزیابی کردن خود و دوستان و اطرافیان و فرو رفتن در رقابتی بی‌پایه و ویران‌گر خواهد شد.

جوانان در فضای اجتماعی و روابط نیز ممکن است تحت فشار قرار گیرند. به عنوان مثال، در گروه‌های هم‌سن و سال، برخی ممکن است به خاطر عدم توانایی در تهیه و تامین ملزومات مدل‌های جدید یا قدرت خرید کافی، احساس عقب‌ماندگی کنند. این ممکن است باعث ایجاد دسته‌بندی‌ها و جداسازی‌ها در روابط اجتماعی شود و جوانان را در فشار قرار دهد. مساله قطعا از این نیز جدی‌تر است و باید در زمینه نوع مواجهه نوجوانان در بحث تربیت و آموزش در خانواده تا نهادهای مربوطه به شکلی جدی‌تر دنبال شود چراکه اگر نوجوان در دنیای ذهنی ارزشی خود آنقدر ارزش‌های استوار نداشته باشد، درگیر چرخه معیوب و فریبنده مد و رقابت در آن شده و این دنیای نمایشی و کاذب هم به دلیل نامحدودی و تکثر و تنوع ظاهری، نمی‌تواند آرمان هیچ فردی را در بهترین حالت ممکن خود اقناع کند، ازاینرو فرد در چرخه و دور باطلی قرار خواهد گرفت که می‌تواند تمام زندگی‌اش را تحت‌الشعاع قرار دهد و بهترین مقطع سنی انسان را که می‌تواند بنیان آینده‌ای استوار باشد را با تزلزل مواجه سازد.

اولین و مهم‌ترین راهکار برای کمک به جوانان در خصوص پیشگیری از مدگرایی و مصرف‌گرایی افراطی، تربیت و آموزش ارزش‌های واقعی زندگی است آنگونه که جهان‌بینی فرد محکم و استوار بر مدار ارزش‌های والای انسانی باشد و خود را طفیلی ظواهر نمایشی صِرف نداند. البته ترویج آموزش‌های مالی به جوانان می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا مهارت‌های مالی اساسی را یاد بگیرند و برنامه‌ریزی مالی صحیح انجام دهند. این آموزش‌ها می‌توانند شامل مباحثی مانند بودجه‌بندی، پس‌انداز، مدیریت بدهی و سرمایه‌گذاری‌های هوشمند باشند تا از به اصطلاح «ولخرجی‌های افسار گسیخته» ممانعت شود.

ایجاد فضاهای سالم و مطمئن برای جوانان جهت تفریح و فعالیت‌های سازنده می‌تواند آن‌ها را از تمرکز بیش از حد بر مصرف و مد منحرف کند. سازمان‌دهی بهره‌وری از وقت آزاد جوانان برای فعالیت‌های بدنی، هنری، اجتماعی و تربیتی می‌تواند برای آن‌ها فرصت‌های جدید و سازنده را فراهم کند.

انحراف اعتقادی و اخلاقی، آسیب‌های اخلاقی، گرفتار شدن به رذایل اخلاقی،  اتلاف وقت، انحرافات جنسی، بحران هویت، احساس شکست و ناکامی، فردگرایی و جمع‌گریزی، اختلال در حس زیبایی‌شناختی،  پی‌آمدهای اجتماعی، گسترش فساد اجتماعی،  بحران هویت جمعی، ایجاد نابرابری اجتماعی و فاصلة طبقاتی، کاهش میزان بازدهی کار و تحصیل در جامعه، افزایش طلاق و پی‌آمدهای فرهنگی و سیاسی عمده‌ترین تبعات این معضل اجتماعی هستند.
ترویج آگاهی از تأثیرات منفی مصرف‌گرایی و مدگرایی بر جوانان از طریق آموزش‌ها، کمپین‌های اجتماعی و رسانه‌ها می‌تواند به جوانان کمک کند تا با شناخت بهتر از این مسئله، انتخاب‌های سالم‌تری را در زندگی خود داشته باشند و به معنای واقعی کلمه خرسند باشند.

انتهای پیام/