بندگی برای باریتعالی جز در مسیر صراط مستقیم محقق نمی‌شود؛ اما چه بسیار بیراهه‌ها که انسان را از مسیر اصلی منحرف می‌کند. ماه مبارک رمضان فرصت ارزشمندی است تا انسان روح را به سمت عروج و اعتلا سوق دهد و به خداوند تقرب جوید. اما قرار گرفتن در مسیر سعادت نیاز به دانش و آگاهی دارد؛ همان گوهر‌های نابی که در قرآن کریم و سیره ائمه معصومین بیان شده و چراغ راه برای رسیدن به سرمنزل مقصود است.

در این راستا خبرگزاری ایکنا طی ماه مبارک رمضان بنابر رسالت رسانه‌ای خود، مجموعه درس‌گفتار‌های «به سوی نور» را با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمد شریفانی، پژوهشگر قرآن کریم گردآوری کرده است و به صورت روزانه در ماه رمضان منتشر می‌کند. در هجدهمین قسمت از این مجموعه آموزشی به موضوع «حربه‌های شیطان» پرداخته شده است که در ادامه می‌بینیم و می‌خوانیم.

سخن بر سر آسیب‌های هدایت به صراط مستقیم بود. اگر بهترین برنامه را برای هدایت بشر داشته باشیم و بهترین روش‌ها را به کار ببریم، اما از آسیب‌ها غافل باشیم، باز هم از صراط مستقیم جا خواهیم ماند. در سوره‌های «ناس» و «فلق» به این آسیب‌ها می‌پردازیم.

در سوره «فلق» به چهار آسیب درون‌ اجتماعی و در سوره «ناس» به یک آسیب درون‌شخصیتی پرداختیم که نفس شیطانی انسان است، یعنی شیطانی که همراه انسان است. در قرآن کریم بیش از ۲۰ روش برای حربه‌های شیطان بیان شده است. یعنی به همان میزان که قرآن برای هدایت انسان‌ها روش دارد و پیغمبر برای هدایت انسان‌ها روشمند عمل می‌کرد، شیطان هم برای اضلال و اغوای بندگان خدا روشمند عمل می‌کند.

به بعضی از این روش‌ها به عنوان نمونه اشاره می‌کنم، وگرنه روش‌های شیطان برای این آسیب‌ها فراوان است؛ یکی از روش‌های شیطان اختلاف است، شیطان به دنبال عداوت و کینه است تا بذر کینه و دشمنی را در جامعه توسعه دهد. یکی از روش‌های شیطان تزئین است، یعنی صحنه‌ها را بیش از آنچه هست، زینت دهد. مثلاً یک غذا مگر چقدر زیبایی دارد و یا یک لباس چقدر زیبایی دارد، شیطان به قدری این صحنه‌ها را در چشم انسان زیبا جلوه می‌دهد که تو را فریفته آن کند و قسم خورده است که «لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ»، یعنی همه صحنه‌های زمین را زینت دهد.

جالب است، گاهی عمل زشت را در چشم ما زیبا جلوه می‌دهد، «زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ». فردی، خیانت، دزدی و خطا کرده است، اما برای همین منطقی، درست می‌کند که این وظیفه من بوده است. برادران یوسف، او را در چاه انداختند و چنین و چنان کردند و نزد پدر آمدند و صحنه را جور دیگری جلوه دادند. «زُیِّنَ لِلنّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَالبَنینَ وَالقَناطیرِ، شهوت‌خواهی و دوست داشتن همسر و فرزندان و مال از ابزار‌های دیگر فریب شیطان از طریق زینت است.

یکی دیگر از ابزار‌های شیطان خیالبافی است، «إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ؛ خداوند هرگز انسان‌های خیالباف را دوست ندارد.» چون هر کسی، بسیاری از ما را در سطح و سن خودش به یک خیالی گرفتار می‌کند. آدم‌ها گاهی ساعت‌ها، در خیال خود زندگی می‌کنند و غرق در خیال هستند، در حالیکه هیچ خبری نیست.

یکی دیگر از ابزار‌های شیطان، استدلال است، شیطان استاد استدلال، منطق و فلسفه است و با استدلال ما را فریب می‌دهد. در سوره «یس» می‌خوانیم؛ وقتی می‌خواهید به فقیر کمک کنید، شیطان دستتان را می‌گیرد و می‌گوید، بگو ببینم، مگر خدا رازق نیست؟ مگر خدا عالم نیست؟ مگر نمی‌داند این آدم فقیر است؟ مگر خدا قادر نیست و نمی‌تواند خودش کمک کند؟ «آمَنُوا أَنُطْعِمُ مَنْ لَوْ یَشَاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ، آیا ما به کسی که اگر خدا می‌خواست به او هم روزی می‌داد، اطعام و دستگیری کنیم؟»(آیه 47 سوره یس)

شما با این حال، دستتان شل می‌شود و می‌افتد، غافل از اینکه فلسفه انفاق، نجات فقیر نیست، بلکه این است که من از بخل و رذیله و صفت زشت بخل نجات پیدا کنم. اینکه بگوییم، با پول من فقیر به غنا نمی‌رسد، این‌ها هنر‌های شیطان است که با ابزار‌های گوناگون انسان‌ها را فریب می‌دهد.

در گفتار دیگر به چند نمونه از حربه‌های شیطان خواهیم پرداخت.