به گزارش ایکنا؛ رفتارمندی انسان‌های باورمند به آیین؛ بی‌هیچ تردیدی و به گواه اسناد تاریخ، ردپایی از ابتدای زیست بشر بر روی این جهان اثیری دارد.

پیش ‌از نزول ادیان الهی، انسان باورمند به آیین؛ در ساحت طبیعت پیرامون که ارتزاق، معیشت و زندگی او را تأمین می‌کرد؛ تلاش داشت تا به تقدیس مادرِ بخشنده زمین و آسمانی که بارانِ رحمتش تضمین‌کننده دوامِ حیات و بقای اوست بپردازد و پس ‌از نزول و پذیرش ادیان الهی توسط مردم، همان رفتارهای آیینی شکل آموزه‌های دینی به خود گرفت.

هرچه ادیان، فرائض و شعائر خود را جزئی‌تر و بر مناسبت‌های مختلف «سور» و «سوگ» استوار کردند؛ به همان میزان، تعدد و تکثر رفتارهای آیینی مردمان دین‌دار نیز گسترش پیدا کرد. امروز با قدرت می‌توان گفت که آنچه در ساحت کُنش‌های آیینی و رفتار واره‌های نمایشی مردمان باورمند به آیین تجلی یافته و بروز و ظهور پیدا کرده است؛ بی‌هیچ تردیدی نخ تسبیحی است که فرهنگ، تمدن، دین و شعائر آیینی بر مدار آن استوار است.

ماهِ مبارک «رمضان» به عنوان بزرگترین ماه مذهبی مسلمانان که ماهِ نزولِ قرآن و برکات آن به‌عنوان کتاب آسمانی مسلمانان است؛ در میان مردمان فرهنگ‌مدار و باورمند به آیین ایرانیان تمدن‌ساز از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است. برهمین نمط است که از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب کشورمان؛ در ساحت موزاییک رنگارنگ از تنوع اقلیم‌ها، گویش‌ها، پوشش‌ها، آداب، رسوم و سنت‌های مختلف ملی و مذهبی؛ اجرای فرائض مذهبی و آیین‌های نمایشی مرتبط با این ماه از جایگاه والایی برخوردار است.

دال مرکزی تمامی این آیین‌ها، آموزه‌های دین هدایتگر و مبین اسلام منبعث از کتاب آسمانی مسلمانان -قرآن کریم- است و از مراسم سحرگاهی تا افطار و همچنین مناسبت‌های تقویمی چون میلاد بابرکت کریم اهل‌بیت امام حسن(ع) تا شهادت مولای متقیان، حضرت علی(ع) را دربر می‌گیرد. سرانجام رسیدن به ایستگاه پایانی آن ‌که یکی از بزرگ‌ترین اعیاد مسلمانان، همان عید فطر است فرجامی بر آغاز رفتارهای آیین‌مند مردمان باورمند به دین اسلام، شعائر و فرائض هدایتگر آن است.

برهمین اساس خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) همراه با ایام این ماهِ پرفیض، تلاش می‌کند تا در سلسله گزارش‌هایی به معرفی آیین‌های مردمان سرزمین‌مان در اقصی نقاط آن در حوزه رفتارهای آیینی و نمایشی مرتبط با ماه صیام بپردازد.

هفتمین گزارش از این سلسله مباحث به آیین «رمضونیکه» بازمی‌گردد که در ادامه از خاطرتان می‌گذرد.

اتحاد مردمان شیعه و سنی سیستان‌وبلوچستان در «رمضونیکه»

در این مسئله تردیدی وجود ندارد که جغرافیای وسیع و عمیق کشورمان، در کنار جلوه درخشان همزیستی اقوام مختلف در سایه وحدت ایران‌زمین؛ رنگین‌کمانی از فرهنگ‌ها، آداب، رسوم و سنت‌های گوناگون را زیر چتر واحدی به‌نام ایران‌زمین در شرایطی میزبانی می‌کند که فصل مهمی از رفتارهای آیینی مردمان مسلمان ایرانِ انقلابی و اسلامی را در مناسبت‌های مذهبی بزرگی چون ماه مبارک رمضان در شکل رفتارهای مختلف آیینی و نمایشی که مهری بر همان یکدلی، یکپارچگی، همراهی و اتحاد همیشگی ملت ایران در تاریخ و اعصار هزاره‌های گذشته ‌خود است پیش هر ناظری و اهل پژوهشی آشکار می‌سازد.

در میان اشکال مختلف آیین‌های نمایشی مرتبط با ماه صیام در میان مردمان استان پهناور و زیبای سیستان‌وبلوچستان که بی‌تردید یکی از قطب‌های تمدن تاریخی ایران نیز به‌شمار می‌رود؛ شاهد یکی از کهن‌ترین اشکال آیینی همسو با ماه صیام هستیم. اشکال آیینی که در ساحت تعدد و تفاوت خود در رویکردهای ملی و مذهبی اما در شکل‌واره رفتار اجتماعی نمادی از تعهد، همدلی و اتحاد مردمان شیعه و سنی این استان به‌شمار می‌رود. آیین‌هایی که قدمت برخی از آنها به بیش ‌از 1300 می‌رسد.

یکی از کهن‌ترین سنت‌های مردمان خطه سیستان در ایام ماه مبارک رمضان به اجرای آیین نمایشی «رمضانی‌خوانی» که در گویش محلی مردمان این خطه به آن «رمضونیکه» می‌گویند بازمی‌گردد. اسناد موجود در حوزه ثبت آیین «رمضونیکه» بازتاب‌دهنده اجرای این آیین بیش ‌از سیزده قرن پیش را به رُخ هر ناظری می‌کشد و این خود نشان‌دهنده همراهی مردمان این خطه با مبانی دین هدایتگر و مبین اسلام از یک‌سو و از سوی دیگر جلوه‌ای بارز از نوع‌دوستی، اتحاد و همدلی مردمان این منطقه است.

رونق‌بخشی به سفره افراد محروم، فرودست و یتیمان

استاد صادق عاشورپور، محقق و پژوهشگر شناسای هنرهای نمایشی کشور در مجموعه 10 جلدی گرانسنگ خود با نام «نمایش‌های ایرانی» درباره این آیین چنین آورده است: آیین «رمضونیكه» كه بازتاب‌دهنده بخشی از فرهنگ «رمضانی‌خوانی‌های» جاری در فرهنگ‌ها و اقلیم‌های مختلف كشورمان است در منطقه سیستان با همراهی اهالی روستا، قریه، دهكده و شهرهای این استان از نخستین روزهای ماه صیام آغاز و تا شب بیست‌ویكم ماه رمضان همسو با شب شهادت حضرت علی(ع) ادامه دارد.

مهم‌ترین رویكرد و هدف فرهنگی در برگزاری آیین نمایشی «رمضونیكه» كمك به مستمندان، نیازمندان و افرادی از طبقه فرودست است تا در ایام ماه مبارك رمضان بتوانند سفره‌های سحری و افطار خود را مانند تمامی مردم ایران برپا كنند و به عنوان میهمانان خوانِ گسترده ماه میهمانی خدا، به بهترین و كامل‌ترین وجه، فریضه روزه‌داری خود را به عنوان فرد مسلمان به جای آورند.

در برپایی آیین «رمضونیكه» كه بعد از نماز مغرب آغاز و تا نیمه شب ادامه دارد عده‌ای از جوانان و نوجوانان محله با همراهی و هدایت ریش‌سفیدان و معتمدان منطقه، كوچه به كوچه و خیابان به خیابان در میان روستا و قریه می‌چرخند و اشعاری را در مدح حضرت علی(ع)، شكوه ماه مبارك رمضان و فضیلت‌های این ماه سَر می‌دهند و جلوی در هر خانه كه می‌رسند با فراخواندن نام صاحبخانه و دعای خیر برای آنها از سوی صاحبخانه در حد وسع و بضاعت هدایایی مانند خرما، آرد، نان یا در مواردی وجه نقدی را دریافت می‌كنند.

در انتهای شب آن هدایا را به ریش‌سفید و معتمد همراه خود می‌دهند تا او این هدایا و نذورات مردم را میان مستمندان، یتیمان و خانواده‌های فرودست منطقه و محله تقسیم كند.

گزارش از امین خرمی