یک فرمانده سابق ارتش هشدار داده است که خروج آمریکا از جمع متحدان ناتو “بدترین سناریوی ممکن” خواهد بود و “به ولادیمیر پوتین جسارت خواهد داد تا به اروپا حمله کند”. با نزدیک تر شدن دونالد ترامپ به پس گرفتن کلیدهای کاخ سفید، بیم آن می رود که او بتواند تهدید خود برای خارج کردن ایالات متحده از این اتحاد را عملی کند.
تضعیف ناتو یکی از بزرگ ترین آرزوهای پوتین است چرا که اتحاد قدرتمند آمریکا، اروپا و کانادا هفت دهه است که جلوی تجاوز شوروی و روسیه را گرفته است. اما ترامپ که از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ سکان هدایت آمریکا را در دست داشت، می تواند تنها ۹ ماه دیگر می تواند یکی از حیرت انگیزترین بازگشت های تاریخ به یکی از قدرتمندترین جایگاه های سیاسی جهان را رقم بزند.
صحبت های ترامپ این نگرانی را ایجاد کرده است که آمریکا ناتو را ترک کند و اروپا را بدون قدرت نظامی و بودجه ای به ارزش ۳.۸ تریلیون دلار به حال خود رها کند. کشورهای اروپایی عضو ناتو توافق کرده اند که سالانه ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف امور دفاعی کنند.
اما در سال ۲۰۱۸، زمانی که ترامپ هنوز رئیس جمهور بود، به قدری از عدم تحقق سهمیه تعیین شده برای کشورهای عضو ناتو خشمگین شد که تهدید کرد از ناتو خارج می شود. ترامپ تهدید کرد که اگر کشورهای اروپایی نتوانند برای دفاع از خود هزینه بیشتری کنند، کاخ سفید از دفاع از آن ها دست خواهد کشید. آن روزها ترامپ علناً از هزینه نکردن یا سهم اندک کشورهای اروپایی در بودجه ناتو ناخرسند بود و کشورهای اروپایی به ویژه آلمان را به ریختن پول به جیب ولادیمیر پوتین متهم می کرد. اگر چه در آن زمان همه از صحبت های ترامپ انتقاد می کردند اما حمله روسیه به اوکراین نشان داد که دستکم در این مورد حق با رییس جمهور جنجالی سابق ایالات متحده بوده است.
درحالی که ناتو از همان ابتدا برای مقابله با اتحاد جماهیر شوروی (و سپس روسیه) و دفاع از کشورهای عمدتاً اروپایی در مقابل تهاجم احتمالی این کشور شکل گرفته بود، بسیاری از کشورهای اروپایی عضو ناتو، روابط تجاری گسترده ای با روسیه داشته و حتی بخش زیادی از سوخت (نفت و گاز) خود را از این کشور تهیه می کردند و بدین ترتیب سالانه مبالغ هنگفتی به خزانه روسیه واریز می کردند، موضوعی که با سیاست های ناتو کاملاً در تضاد بود. حتی آلمان در حال ساخت یک خط لوله بسیار بزرگ جدید برای افزایش خرید گاز از روسیه بود که با جنگ اوکراین متوقف شد.
چند روز پیش از این نشست جنجالی در تابستان ۲۰۱۸، ترامپ ۷۷ ساله به مقامات ارشد امنیت ملی خود اطمینان داد که هیچ هدفی در این اتحاد نمی بیند. او بلافاصله در گردهمایی ناتو در بروکسل جلوی دوربین ها ظاهر شد و یکی از متحدان نزدیک آمریکا (به احتمال زیاد آلمان) را به “گروگان روسیه بودن” متهم کرد.
رییس جمهور جمهوری خواه همچنین کشورهای عضو را به خاطر پرداختن نکردن سهمشان در بودجه دفاعی ناتو «اهمال کار» توصیف کرده و درخواست کرد که در سریع ترین زمان ممکن سهم خود را از بودجه ناتو بپردازند.
چندین کشور در دوران تصدی ترامپ از رسیدن به سهم ۲ درصدی تولید ناخالص داخلی بازمانده بودند و امروز نیز همچنان در رسیدن به این حداقل ناکام بوده اند. براساس آمارهای منتشر شده توسط ناتو , هزینه های نظامی آمریکا در سال ۲۰۲۳ به ۳.۴۹ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور رسیده است.
بریتانیا ۲.۰۷ درصد را عملی کرده – اما آلمان, فرانسه, ایتالیا و اسپانیا نتوانسته اند به ۲ درصد تعیین شده دست یابند. و موضع ترامپ در قبال ناتو از زمان پایان دوره اول ریاست جمهوری اش ملایم نشده است .
رهبر سابق آمریکا در اظهاراتی ترسناک در اوایل این ماه گفت که او متجاوزان را تشویق خواهد کرد تا با متحدان ناتو آمریکا که صورتحساب هایشان را پرداخت نمی کنند «هر کاری که دلشان می خواهد بکنند». ترامپ در تجمعی در کارولینای جنوبی فاش کرد که چگونه به یکی از رهبران اروپایی گفته است که حاضر نیست از کشوری که سهمش را پرداخت نکرده، دفاع کند.
ترامپ از زبان رهبری اروپایی که نامش را فاش نکرد گفت: «خب جناب، اگر سهممان را نپردازیم و روسیه به ما حمله کند آیا از ما محافظت می کنید؟ گفتم اگر نپردازید؟ سهمتان عقب بیفتد؟ گفت بله فرض کنیم این اتفاق بیفتد. گفتم نه من از شما حفاظت نخواهم کرد. در واقع آن ها را تشویق می کنم که هر کاری که دلشان خواست بکنند. باید بپردازید».
این سخنان بار دیگر کشورهای اروپایی را نگران کرده است که در صورت بازگشت ترامپ به قدرت، ایالات متحده از ناتو خارج شود.
بدترین سناریو
سرهنگ هامیش دو برتون – گوردون گفته است که اگر این اتفاق رخ دهد، بریتانیا و متحدانش مجبور خواهند شد “با سرعت” خود را تسلیح کنند. وی در این باره می گوید: «بدون آمریکا، ناتو بسیار ضعیف می شود اگرچه ورود فنلاند و سوئد کمی آن را جبران می کند».
آقای دوبرتون – گوردون هشدار می دهد که این اقدام حتی می تواند پوتین را ترغیب کند تا تهاجم خود را گسترش داده و بریتانیا را مجبور به استقرار نیرو در اوکراین برای جلوگیری از حمله روسیه کند. وی در ادامه تصریح می کند: «اما پیامی که این کار برای پوتین می فرستد ترسناک است و پوتین را به فشار آوردن بیشتر در اوکراین و در نهایت به سمت اروپا تشویق می کند. حداقل انگلیس و فرانسه هنوز بازدارندگی هسته ای دارند که به پوتین چیزی برای نگران بودن می دهد».
ژنرال گوردون در ادامه می گوید: «اگر این سناریو محتمل به نظر برسد، بریتانیا و دیگر کشورهای اروپایی ناتو باید با سرعت بیشتری مسلح شوند و من انتظار دارم که برای متوقف کردن پیشروی های روسیه به سمت غرب، آماده اعزام نیروهای زمینی شان به اوکراین باشند. این بدترین سناریوی ممکن در حال حاضر است».
بدون آمریکا، ناتو با از دست دادن بخش بزرگی از بودجه، تسلیحات و نیروی انسانی اش، به شدت ضعیف خواهد شد. بودجه و برنامه های سالانه این اتحادیه به حدود ۲.۷ میلیارد دلار می رسد. بین سال های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴، ایالات متحده با پرداخت کمی بیش از ۱۶ درصد بودجه ناتو یکی از دو کشور اصلی تامین کننده بودجه این اتحاد نظامی بوده است.
آمریکا همچنین حدود ۸۵,۰۰۰ سرباز در سراسر اروپا دارد که برخی از آن ها از عملیات های غیر ناتو حمایت می کنند. و بودجه دفاعی آمریکا بسیار بیشتر از هر کشور دیگری در جهان است. سال گذشته، آمریکا ۹۰۵.۵ میلیارد دلار برای بودجه دفاعی اش کنار گذاشت و آن را با اختلاف سرسام آور ۷۰۰ میلیارد دلار نسبت به کشور دوم در صدر قرار داد.
روسیه با ۱۰۸ میلیارد دلار در جایگاه سوم قرار داشت، در حالی که بریتانیا با ۷۳ میلیارد دلار پشت سر این کشور قرار گرفت. آمار موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک نشان می دهد که فرانسه، آلمان، ایتالیا و کانادا تنها کشورهای دیگر عضو ناتو در بین ۱۵ کشور با بیشترین بودجه نظامی بوده اند.
پیمان ناتو در سال ۱۹۴۹ برای مقابله با اتحاد جماهیر شوروی شکل گرفت، در حالی که تنش های موسوم به جنگ سرد در حال بالا گرفتن بود. یکی از بندهای این پیمان به دفاع جمعی اشاره دارد، ایده ای مبنی بر اینکه هرگونه حمله به یکی از کشورهای عضو به مثابه حمله به تمام کشورهای عضو است. رأی گیری در ناتو بر اساس اجماع صورت می گیرد اما قدرت سیاسی و نظامی ایالات متحده بدین معناست که با فاصله ای زیاد قوی ترین کشور در این پیمان دفاعی است. ناتو ۳۱ عضو دارد که اکثر آن ها کشورهای اروپایی هستند و ایالات متحده و کانادا کشورهای غیراروپایی عضو آن به شمار می آیند.
تازه ترین عضو ناتو فنلاند است که آوریل گذشته در واکنش به حمله روسیه به اوکراین در اکتبر ۲۰۲۲ به این اتحادیه پیوست. سوئد نیز همراه با فنلاند برای پیوستن به ناتو درخواست داد اما تا چند روز قبل به دلیل مخالفت ترکیه و سپس مجارستان نتوانسته بود آخرین مراحل پیوستن به ناتو را طی کند اما با موافقت هر دو کشور، سوئد نیز بزودی به عضویت کامل ناتو در خواهد آمد.
∎