سیونهمین جشنواره بینالمللی موسیقی فجر به همت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران با همکاری بنیاد رودکی به دبیری رضا مهدوی از ۲۳ تا ۲۸ بهمن در بخشهای رقابتی (جایزه باربَد) و غیررقابتی همزمان در تهران و استانهای آذربایجانشرقی، بوشهر، سمنان، فارس، گلستان، مرکزی، مازندران، خراسانشمالی، کهگیلویهوبویراحمد، خوزستان، کرمانشاه، لرستان، کرمان و هرمزگان و با حضور ۲۱۰۹ هنرمند برگزار میشود. جایزههای ترانه، موسیقی و رسانه، بخش سرود و نشستهای پژوهشی برنامههای دیگر این دوره از جشنواره است.
معتمدی چراغ شب اول موسیقی فجر را روشن کرد
ارکستر ملی ایران به رهبری همایون رحیمیان و به خوانندگی محمد معتمدی در اولین شب از سیونهمین جشنواره موسیقی فجر به روی صحنه رفت.
این اجرا که با قطعه بیکلام «تهران» آغاز شد، نمودی محسوس از ارتقای سطح کیفی و دینامیک ارکستر ملی داشت، اما هنوز به نقطه مطلوب نرسیده است. همچنان در بخش هماهنگی آنسامبلها بهخصوص در بخش کوبهای و اجرای کوانتایز کلیت ارکستر نیاز به کار بیشتر دارد. اما صدادهی ارکستر به واسطه تمرینات و زحمات همایون رحیمیان شرایط بهتری نسبت به قبل را تجربه میکند.
در ادامه برنامه اما با آمدن محمد معتمدی، خواننده نامآشنای کشورمان به روی صحنه، حالوهوای ارکستر بهتر شد. کیفیت و تسلط اجرایی معتمدی به عنوان یک خواننده تراز اول در حوزه موسیقی کلاسیک ایرانی توانست بر دینامیک ارکستر و هماهنگی و حس تمام نوازندهها تاثیر بگذارد. این خواننده به جهت موزیکالیته قوی عهدهدار موتیف اصلی اجرای آهنگ «کویر» بود.
قطعه بیکلام «بویر احمدی» بخش دیگری از رپرتوار ارکستر ملی در این شب بود. این اجرا شاید به واسطه تمرینات و اجراهای متعدد، موجب شده بود صدایی بهتر از ارکستر به گوش برسد.
کوک دقیق و آرشههای هماهنگ
پولت ویلن یک با کنسرت مایستری سیاوش ظهیرالدینی یکی از نقاط قوت ارکستر ملی در اجرای شب گذشته بود. کوک دقیق و انگشتگذاریهای درست، آرشههای هماهنگ، اجرای پاساژهای روان و بافت مخملین ژوست ویلنها، باعث شده بود آکومپانیمان دیگر بخشها ازجمله آلتوها، ویلنسلها و کنترباسها صدای بهتری بدهند.
بخشی از صدادهی ارکستر مشکل آکوستیک و صدابرداری بود که برای نمونه صدای کنترباسها در آن دامنهای که باید در کلیت ارکستر به گوش مخاطب برسد، شنیده نمیشد. البته بخشی از صدادهی ارکستر مشکل آکوستیک و صدابرداری بود که برای نمونه صدای کنترباسها در آن دامنهای که باید در کلیت ارکستر به گوش مخاطب برسد، شنیده نمیشد.
«ناله شبگیر» عنوان یکی دیگر از قطعات باکلام بود که معتمدی با اجرای آن، شبی دلانگیز برای مخاطبان حاضر در تالار وحدت به ارمغان آورد. اوج احساس و کنترل خواننده آنجاست که بر ریتم سوار میشود، از تایم سکانسها عبور میکند و بر ریتم شناور میشود، این کششهای کلام خواننده، مدام از سر ضرب، از ضرب قوی به ضعیف و با سنکپهای مکرر و باز رجوع به ضرب قوی میزان، باعث ایجاد حالی در شنونده میشود که نبضش با ضربان ریتم خواننده و ارکستر یکی میشود.
«تکیهگه خیال» به آهنگسازی امیرفرشید رحیمیان و تنظیم همایون رحیمیان دیگر قطعه اجرایی در رپتوار ارکستر ملی بود که پیشروی مخاطبان قرار گرفت.
قطعه آخر و حسن ختام برنامه ارکستر ملی در اولین شب جشنواره موسیقی فجر، قطعه معروف «ای ایران» اثر مرحوم استاد روحاله خالقی بود. این اثر قبل از هرچیز به مدد شهرت و قدمت و شنیدهشدن در مقاطع مختلف زندگی، باری عاطفی نوستالژیک با خود به همراه دارد. اما هرچه اجرای این قطعه توسط ارکستر و خواننده بهتر باشد، بر گیرایی و حس هیجان و غرور ملی شنونده تاثیر میگذارد، همچنان که این قطعه را میتوان بهترین قطعه اجرایی شب گذشته توسط ارکستر ملی دانست که تمام ارکستر با دینامیک قوی و آرتیکولاسیون درست آن را به اجرا گذاشتند.
خواننده این اثر نیز به واسطه صدای حماسی خود اجرایی کمنظیر از آن را به نمایش گذاشت. خواننده در این اجرا تلفیقی از ویبراتوهای ووکال اپرایی را با تحریر خاص موسیقی آوازی ایرانی به اجرا گذاشت.
سالار عقیلی در جشنواره موسیقی فجر از وطن خواند
کنسرت سالار عقیلی، خواننده مشهور کشورمان، در نخستین شبِ جشنواره موسیقی فجر با همراهی گروه «راز و نیاز» در تالار وحدت روی صحنه رفت. یکی از اجراهای نخستین شبِ، سیونهمین جشنواره موسیقی فجر با حضور سالار عقیلی در تالار وحدت رقم خورد.
سالار عقیلی که مدتی است با استایلی متفاوت در اجراهایش ظاهر میشود، در اجرای شب گذشته هم با کت و شلواری سفید روی صحنه رفت.
«شهر خاموشی» به آهنگسازی ابوالفضل صادقینژاد، «حال دلم» به آهنگسازی حمیدرضا گلشن، «آتش عشق» به آهنگسازی سینا صدفی، «نفس» به آهنگسازی سینتاج و «خشکسالی» به آهنگسازی مهدی معظم از قطعاتی بودند که برای نخستینبار در این کنسرت اجرا شدند.
از دیگر قطعات اجراشده در کنسرت سالار عقیلی: «چه بگویم»، «حانیه»، «سرو زیر آب» و «تنها میمانم» به آهنگسازی فرید سعادتمند، «دلبر جان» به آهنگسازی میلاد ترابی، ِ«ایران» به آهنگسازی بابک زرین و با شعری از زندهیاد افشین یداللهی، «بیقرار» و «چه روزهایی» به آهنگسازی حمیدرضا گلشن.
سالار عقیلی که بیشتر اجراهایش را با گروه «راز و نیاز» به صحنه میبرد، این بار هم با این گروه با حضور چند نوازنده جدید به صحنه رفت. از بخشهای جذاب این کنسرت تکنوازی ساز قانون از سوی محمدرضا محمدی بود. در گذشته و در اجراهای سالار عقیلی، به طور معمول نوازندگی پیانو به عهده حریر شریعتزاده بود.
آخرین قطعه اجراشده در کنسرت شب گذشته، «وطن» به آهنگسازی پیمان سلطانی و با شعری از زندهیاد بیژن ترقی بود.
همذاتپنداری تماشاچیان ایرانی با نغمه هراتی
در آوا و نغمهای از موسیقی غرب افغانستان، خاصه هرات، از کلام تا ملودی، هویتی مشترک برای چشم و گوش مخاطب آشکار و آشنا بود، همانطور که در سالن محل اجرا تماشاچیان ایرانی و افغانستانی در کنار هم، حظی هنری و مشترک را تجربه کردند.
اولین شب از سیونهمین جشنواره بینالمللی موسیقی فجر در تالار رودکی شاهد یک تریو از موسیقی عمدتا «هراتی» از گروه موسیقی «عندلیبان» افغانستان بود. رپرتوار اجرایی افغانستانیها همان طور که انتظار میرفت برگرفته از موسیقی غرب این کشور، خاصه هرات بود که از کلام، تا ملودی، فواصل و تکامل این فرم از موسیقی، هویتی مشترک در آن برای چشم و گوش مخاطب آشکار و آشنا بود، همان طور که در سالن محل اجرا نیز تماشاچیان ایرانی و افغانستانی در کنار هم، حظی هنری و مشترک را تجربه میکردند.
این اجرا که در آن شور و هیجان قطعه معروف و شنیدنی «ملا ممدجان» آن را به تماشاچیان هدیه کرد، دارای شاخصههای کاملا منحصربهفرد بود که اگرچه در جزئیات و تاریخچه شکلگیری وامدار فرهنگ و موسیقی ایرانی و هندی است، اما در طول قرنها و با ذوق سرشار مردمان این کشور، به شخصیتی منحصربهفرد و جذاب بدل شده است. از نکات برجسته موسیقی افغانستان که بهخصوص در اجرا شاهد بودیم، کوک دقیق سازها و کوانتایز (ضرب و کشش نت) خواننده و سازهای ملودیک با ساز کوبهای طبلا و ماهیت درونی ریتم بود.
یکی دیگر از وجه تمایزات موسیقی افغانستان این است که نسبت به موسیقیهای دیگر از سکوت کمتری در آرتیکولاسیون (جملهبندی نت) بهره میبرد و بیشتر فضاها با نتها و همان ارزشهای زمانی تعریفشده عمومی موسیقی تزیین میشود، اما در بخش ریتم به سبب تاثیرپذیری از هندوستان، دارای تنوع بالایی است و هر نوازنده غیربومی را میتواند به چالش بکشد. حفظ ریتم در جریان سیال ملودی در موسیقی افغانستان آنچنان اهمیت دارد که خوانندهای را که دقیق و درست روی ریتم بخواند، خواننده «تال» و خوانندهای که نتواند ریتم را به درستی و بر شیوه ملودینوازی حفظ کند، «بیتال» خطاب میکنند.
موسیقی افغانستان نقطه عطف زیباییهای تنوع قومی و زبانی در افغانستان است و فارسی، پشتو و ازبکی زبانهای اصلی متن ترانهها را تشکیل میدهند. اجرای گروه افغانستان در شب اول جشنواره اما بهخوبی بر «تال» بود و معجونی از ملودیها و نغماتی را که حتی برای ما ایرانیها نوستالژیک (خاطرهانگیز) و شنیده شده بود، به تماشاچیان پیشکش کرد. موسیقی در افغانستان در دوره آریاییها، سرودههای ویدی ریگودا و سرودههای گاتاهای اوستا در کوهپایههای هندوکش در دوره هخامنشیان رونق خوبی داشت.
∎
نظر شما