متروی تهران پس از ۲۵ سال از زمان شروع به کار در خط ۵ بین تهران و کرج امروز به هفت خط گسترش یافته و در شهری که ترافیک آن زندگی مردم را مختل کرده، نقش مهمی در تردد مردم پایتخت دارد. با این حال کمبود تعداد قطار، فرسودگی ناوگان، فاصله زیاد حرکت قطارها و به ویژه نقص فنی و تاخیر در حرکت قطارهای درون شهری تهران خود به عاملی برای افزایش ناراحتی و نارضایتی بین مردم تهران تبدیل شده است.
هر روز صبح که مردم برای شروع زندگی، کار و آموزش وارد فضای مترو می شوند با صحنه‌ها، حوادث و اتفاقاتی مواجه می‌شوند که حاصل آن خشم و درگیری و سرگردانی بیشتر مردم است. یک نمونه آن تردد مردم در خط ۶ متروی تهران است که به تازگی ایستگاههای جدید آن نیز افتتاح شده و به غرب تهران رسیده است، جایی که با وجود توسعه سریع ساخت و ساز و ایجاد شهرک های کوچک و بزرگ با جمعیت بالغ بر یک میلیون نفر از بسیاری از خدمات شهری از جمله ناوگان مناسب حمل و نقل عمومی محروم است. خط ۶ متروی تهران با ایستگاه های جدید خود در نهایت به منطقه ۵ تهران در شهران رسید و هنوز بخش بزرگی از غرب تهران در منطقه ۲۲ از خدمات مناسب حمل و نقل عمومی محروم است.
در چنین شرایطی افتتاح ایستگاه شهران خط ۶ تهران در تقاطع بزرگراه همت در ۱۸ مهر سال ۱۴۰۲ و بعد از گذشت ۲۵ سال از شروع فعالیت مترو در تهران یک اتفاق مهم برای ساکنان غرب تهران بود. بسیاری از مردم این بخش بزرگ از کلانشهر تهران هر روز برای رسیدن به محل کار و آموزش خود از این خط استفاده می‌کنند، به همین علت تعداد مسافران این خط هر روز بیشتر میشود اما تعداد کم قطار و فاصله تردد بین قطارها باعث شلوغی روز افزون قطارهای این خط به ویژه در ساعت‌های پیک شده است و در مواقعی که به علل مختلف از جمله نقص فنی ورود قطار به ایستگاه با تاخیر مواجه شود ماجرا وخیم‌تر هم میشود.
مردم گلایه دارند
مسافران خط ۶ مترو در چنین روزهایی با مشکلات مضاعفی مواجه می‌شوند. «علی هاشمی» یکی از مسافران این خط به پژوهشگر ایرنا گفت: ایجاد خط ۶ متروی تهران و رسیدن آن به منطقه شهران یک اتفاق خوب بود. چون واقعا برای رفتن به محل کار مشکلات زیادی داشتیم و نه تنها خط اتوبوس سریع و مناسبی نداشتیم بلکه حتی تاکسی هم بسیار کم بود به همین علت مجبور بودیم همیشه با خودروی شخصی تردد کنیم که باعث می‌شد مدتها در ترافیک بمانیم و بسیار کلافه کننده بود.
گسترش خطوط متروی برای تردد در شهر پر ترافیک تهران کمکی بزرگی به مردم کرده است اما پوشش ناکافی خطوط مترو در کلانشهر تهران و به خصوص تهران کم قطارها و معطلی زیاد در ایستگاهها مردم را کلافه، سردرگم و عصبی می‌کند و به افزایش نارضایتی، پرخاشگری و گسترش چرخه خشونت دامن می‌زند
وی افزود: افتتاح این خط مترو به کاهش مشکل تردد مردم غرب تهران کمک کرده است اما تعداد کم قطارهای مترو خیلی وقت‌ها باعث میشود، جمعیت زیادی در مدت زمان طولانی برای رسیدن قطار معطل شوند. روزهای زیادی در هفته پیش می‌آید که قطار مترو در زمان مشخص به ایستگاه نمی‌رسد، گاهی تا یک ساعت برای رسیدن قطار منتظر می‌مانیم و وقتی قطار می‌رسد جمعیت خیلی زیادی می‌خواهند بعد از مدت طولانی ایستادن و معطلی که باعث خرد شدن اعصاب و کلافگی آنها شده است به یکباره وارد قطار شوند.
هاشمی ادامه داد: تاخیر قطار مترو در خط ۶ تهران خیلی تکرار میشود، در اغلب مواقع حتی در ایستگاه اول یا در نهایت دوم همه واگن‌های مترو کاملا پر می‌شوند و در ایستگاههای بعدی مسافران باید با فشار و هل دادن زیاد به زور وارد واگن شوند. در این حین برخی مسافران ناسزا می‌گویند. این مساله باعث درگیری لفظی بین مردم در واگن‌ها میشود. در مواردی شاهد بودم که حتی به درگیری فیزیکی میان مسافران و پاره شدن لباس آنها منجر شده است. مسافران درون واگن در این درگیری‌ها دخالت می‌کنند و به همدیگر یا مسئولان ناسزا می‌دهند تا سهمی در این درگیری داشته باشند و واقعا صحنه‌های ناراحت کننده‌ای در متروها به خصوص در ساعت‌های پیک دیده میشود که آزار دهنده است.
این شهروند ساکن غرب تهران گفت: بارها شاهد بوده‌ام که ناسزاهای خیلی رکیک بین مسافران رد و بدل شده است که واقعا در یک فضای عمومی که خانم‌ها هم حضور دارند، شرم آور است اما مردم به قدری اعصابشان خرد است که به هر طریقی می‌خواهند خشم خود را بروز دهند. نمی‌توانم مردم را مقصر بدانم اگر مدیریت مناسبی وجود داشته باشد و قطارها با توجه به جمعیت مردم وجود داشته باشد، فکر نمی‌کنم شاهد چنین صحنه‌های آزار دهنده‌ای در مترو باشیم.
«لاله تدین» مسافر دیگر مترو به ایرنا می‌گوید: بارها در مترو شاهد بگو و مگو و درگیری بین مسافران به خاطر ورود به واگن قطار بوده‌ام. بعضی وقت‌ها فحش‌های خیلی زشتی به هم می‌دهند و چند مورد هم درگیری فیزیکی بین مسافران دیده‌ام. بعد از دیدن این صحنه‌ها عصبانی می‌شوم . وقتی به محل کار می‌رسم تا چند ساعت اعصابم خرد است و نمی‌توانم تمرکز داشته باشم. ای کاش مسئولان شهرداری با مدیریت بهتری خطوط مترو را اداره می‌کردند که این قدر در ساعت‌های پیک بین مردم مشاجره و درگیری نباشد چون آثار آن نه فقط در لحظه درگیری بلکه تا ساعت‌ها در ذهن آدم می‌ماند و ممکن است افراد درگیر در جای دیگری خشمشان را به دیگران منتقل کنند و این چرخه خشونت ادامه پیدا کند.
ناوگان متروی تهران فرسوده است
«مسعود درستی» مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تهران و حومه گفته است: در سال‌های اخیر توسعه خطوط مترو و افزایش تعداد ایستگاههای بهره‌برداری‌شده در یک روند مثبت و رو به جلو بوده است اما یکی از چالش‌هایی که اکنون مترو تهران با آن روبروست فرسودگی ناوگان و کمبود تعداد قطار است. با افتتاح ایستگاه شهر جدید پرند، تعداد ایستگاههای مترو تهران به ۱۵۶ و طول شبکه ریلی به ۲۹۶ کیلومتر رسیده و هر سال بر تعداد ایستگاه و طول شبکه افزوده میشود.
ناوگان متروی تهران فرسوده است و از سال ۹۹ فقط دو رام قطار به آن اضافه است اما همزمان تعداد خطوط و ایستگاهها رو به افزایش است. از بودجه دو هزار میلیاردتومانی نوسازی مترو نیز امسال فقط ۹۱ میلیارد تومان تامین شده است
وی افزود: تاخیر هفت ساله در نهایی کردن قرارداد خرید ۶۳۰ دستگاه واگن مترو باعث شد اکنون شاهد یک عقب ماندگی در تامین ناوگان مترو باشیم و با وجود توسعه ایستگاهها، نتوانستیم سرفاصله حرکت قطارها را آن طور که انتظار می‌رود، کاهش دهیم. البته قرارداد خرید ۶۳۰ دستگاه واگن مترو پس از سال‌ها با پیگیری‌های مستمر به ثمر رسید که با الحاقات آن در متمم قرارداد، میزان واگن وارداتی مورد توافق با کشور چین به ۷۹۱ دستگاه رسیده که ثمرات آن در چند سال آینده در ناوگان مترو پایتخت قابل مشاهده است.
آخرین ناوگان شبکه مترو ۱۶ تیر ۱۳۹۹ به این چرخه اضافه شده (تنها دو رام قطار) و پس از آن به علت عدم عقد قرارداد جدید شاهد یک وقفه در تامین واگن هستیم که بهبود شرایط بهره‌برداری از مترو را سخت کرده است.
درستی گفت: با توجه به توسعه مترو استقبال پایتخت‌نشینان از این روش حمل و نقلی، افزایش چشمگیری داشته و باعث ازدحام جمعیت در این شهر زیرزمینی شده است. در حال حاضر روزانه ۲.۵ میلیون سفر با ۱۷۱ رام قطار در خطوط هفت‌گانه متروی تهران انجام میشود. اما بدون افزایش ناوگان امکان کاهش سرفاصله حرکت قطارها در خطوط مترو وجود ندارد. جدا از کمبود قطارها، ناوگان مترو فرسوده و نیازمند اورهال (بازسازی) است.
«جعفر تشکری هاشمی» رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای اسلامی شهر تهران در این مورد گفته است: ناوگان متروی تهران خسته و فرسوده است و به تعمیرات اساسی، اورهال و به روز رسانی احتیاج دارد. تلاش‌های بسیاری در شورای شهر برای رسیدگی به این مساله صورت گرفت و در تذکرات متعدد در خصوص بازسازی ناوگان صحبت شد، انتظار داشتیم اتفاقات خوبی در این خصوص در متروی تهران، رخ دهد و برهمین اساس نیز بودجه حمل و نقل شهرداری تهران برای سال ۱۴۰۲ آرمانی تنظیم شد و به صورت کلی ۲ هزار و ۱۴۰ میلیارد تومان برای نوسازی و بهسازی واگن‌های مترو اختصاص یافت که از این میزان هزار و ۵۵۰ میلیارد تومان از محل منابع شهرداری تهران، ۵۰۰ میلیارد از محل اوراق مشارکت و ۹۰ میلیارد تومان از محل درآمدهای آرم طرح ترافیک است.
رئیس کمیسیون عمران و حمل ونقل شورای اسلامی شهر تهران ادامه داد: هیچ بهانه و عذری برای تعمیر نکردن واگن‌های مترو وجود ندارد. طبق آنچه در کنترل پروژه مشاهده شد از ۲ هزار و ۱۴۰میلیارد تومان بودجه تاکنون ۹۱ میلیارد تومان یعنی کمتر از ۵ درصد هزینه گزارش شده و نمی‌دانیم چه معجزه‌ای قرار است رخ دهد تا در دو ماه پایانی سال، ۹۵ درصد بودجه و اقدامات بهسازی محقق شود.
وی گفت: چندی پیش با خراب شدن یک رام قطار در خط یک مترو تهران هزاران نفر از مردم در خیابان‌ها سرگردان شده بودند و گویی یک تظاهرات در حال انجام بود. جابجایی مسافران در سایر ایستگاهها نیز با اشکال مواجه شده بود و برکسی پوشیده نیست که خرابی مترو نتیجه فرسودگی است. آسیب به مردم و زیر سوال رفتن مدیریت شهری و مواردی که نشان دهنده سوء مدیریت هستند؛ جز خسارت و زیان حاصلی ندارد.