جوان آنلاین: درباره زبان فارسی صداوسیما طی سال‌های اخیر از زبان مسئولان ریز و درشت تا دلتان بخواهد تن به شعار داده است، اما در واقعیت برنامه عامه‌پسندی که اتفاقاً با هدف مخاطب وسیع هم ساخته شده و یک سلبریتی معروف هم برای اجرای آن در نظر گرفته شده، عنوانی بیگانه برای خود انتخاب کرده تا واکنش معاون فرهنگی ارشاد را برانگیزد.
این‌بار مسئولی در جایگاه معاون فرهنگی وزارت ارشاد نسبت به انتخاب یک عنوان بیگانه برای برنامه‌ای تلویزیونی واکنش نشان داده و این می‌تواند پیام‌آور آن باشد که حساسیت‌ها نسبت به زبان فارسی دست‌کم در میان برخی مسئولان بیشتر از قبل شده، اما همچنان نمی‌توان این حقیقت را که زبان فارسی در غفلت دیده‌بانان آن به شدت تحت هجوم است، نادیده گرفت.
حقیقت آن است که زبان فارسی در کشور نیاز به دیده‌بانانی دارد که نسبت به آن حساس باشند و از آن پاسداری کنند و بیش از همه در این سال‌ها رهبر معظم انقلاب درباره مراقبت از آن حساسیت نشان داده و تذکر داده‌اند، اما صداوسیما که باید بیش از هر مرکز فرهنگی دیگری نسبت به زبان فارسی حساس باشد بیشترین غفلت را در این‌باره داشته تا جایی که روز گذشته معاون فرهنگی وزارت ارشاد مجبور شد از انتخاب عنوان پانتولیگ برای برنامه تازه سیما انتقاد کند. برنامه‌ای که محمدرضا گلزار آن را اجرا می‌کند.
یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این باره گفت: «پانتولیگ» نام برنامه‌ای است که قرار است از تلویزیون پخش شود. انتخاب نام بیگانه برای یک برنامه تلویزیونی خلاف قانون ممنوعیت به‌کارگیری اسامی بیگانه است. مهدی سموعی، مدیر روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در واکنش به ساخت این برنامه، «امید جلوداریان» خبرنگاری را که به «مأمور دفاع از زبان فارسی» مشهور است خطاب قرار داده و نوشته است: جلوداریان کجایی که زبان فارسی در رسانه فارسی (رسانه ملی) از دست رفت.
ظرفیت‌های زبان فارسی را دست‌کم می‌گیرند
امین صدیقی، مشاور رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پاسخ به این سؤال که بهتر نبود به جای استفاده از این واژه‌های لاتین، اسامی فارسی استفاده می‌شد، می‌گوید: با وجود اینکه در اسم این برنامه از ترکیب پانتومیم و لیگ استفاده شده، اما نتیجه اسم در زبان فارسی نامأنوس است. پس این ایراد وارد است که واژه نامأنوسی استفاده شده، البته تعداد این موارد هم زیاد نیست. به نظر من می‌توانستند اسم بهتری استفاده کنند، چراکه زبان فارسی از قابلیت و ظرفیت زیادی برخوردار است که مطمئناً امکان استفاده از اسامی زیباتری وجود دارد.
به گفته او، ما سریال‌هایی پیش از این داشته‌ایم مثل «اس‌ام‌اس از دیار باقی» که تبلیغات آن پخش شده بود و اعتراضاتی به همراه داشت که نهایتاً با نام «پیامک از دیار باقی» روی آنتن رفت. اسامی بیگانه احساس بیگانگی هم در مخاطب ایرانی ایجاد می‌کند و خودش آرام‌آرام به یک فرهنگ واژگانی هم تبدیل می‌شود. نباید به این سمت برویم و با خلاقیت و نوآوری می‌توان نام‌های فارسی جذابی برگزید. هنوز هم دیر نشده و می‌توان نام فارسی بهتر و جذاب‌تری را برای این برنامه تلویزیونی انتخاب کرد که متناسب با فضای برنامه هم باشد.
به نظر می‌رسد اهمیت و حساسیت موضوع در معرض خطر بودن زبان فارسی هنوز و همچنان برای مسئولان ارشد و میانی کشور جا نیفتاده است. موضوعی که انتظار می‌رود صرفاً نه برای مسئولان فرهنگی، بلکه برای همه بخش‌های مدیریتی کشور واجد اهمیت باشد. با وجود این هنوز پاسبانی و پاسداری از زبان فارسی به یک فرهنگ عمومی در کشور تبدیل نشده است و تا زمانی که این اتفاق نیفتد باید شاهد غفلت‌های بیشتری از سوی مراکز بزرگی، چون صداوسیما باشیم.
خلاف قانون ممنوعیت به‌کارگیری اسامی بیگانه
اولین قسمت از مسابقه «پانتولیگ» با اجرای محمدرضا گلزار از پنج‌شنبه (پنجم بهمن ماه) پخش شد، برنامه‌ای که پس از مدت‌ها دوری این بازیگر از آنتن و حاشیه‌ها و مخالفت‌هایی که از سوی عده‌ای دیگر از فعالان آنتن برای بازگشت به همراه داشت، سرانجام به قاب سیما راه یافت.
«پانتولیگ»، برنامه‌ای در حوزه مسابقه و سرگرمی با محوریت بازی پانتومیم است، ساختاری که چندان جدید به نظر نمی‌رسد و پیش‌تر در قالب برنامه‌های دیگر صداوسیما از جمله «خندوانه» (ادابازی) به آن پرداخته شده است.
اما آنچه پس از روی آنتن رفتن این برنامه نگاه‌ها را به خود جلب کرد، حاشیه‌هایی بود که در ارتباط با نام این برنامه شکل گرفت. بر این اساس در روز‌هایی که دستگاه‌های اجرایی از جمله وزارت ارشاد و صداوسیما بر ممنوعیت به‌کارگیری کلمات انگلیسی و لاتین در مغازه‌ها و محصولات تولید داخل تأکید ویژه دارند و مجدانه در این خصوص اعمال قانون و فرهنگ‌سازی می‌کنند، برنامه‌ای در خود رسانه ملی روی آنتن می‌رود که برگرفته از عبارتی لاتین است.
منتقدان در روز‌های اخیر با اشاره به معادل فارسی برای کلمه‌ای مانند «پانتومیم» که در فارسی وجود دارد، تأکید کرده‌اند چنین رویکردی خلاف قانون ممنوعیت به‌کارگیری اسامی بیگانه است.
وظیفه‌ای که صداوسیما آن را جدی نمی‌گیرد
براساس تبصره ۷ قانون «ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه»، صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران موظف است از به‌کارگیری واژه‌های نامأنوس بیگانه خودداری و ضوابط دستوری زبان فارسی معیار را رعایت کند.
اما فارغ از حاشیه‌هایی که در خصوص ضرورت استفاده از الفاظ فارسی در یک برنامه تلویزیونی شکل می‌گیرد باید به انتقاد‌هایی اشاره کرد که اغلب برنامه‌های گلزار را درگیر خود می‌کند. پیش‌تر «برنده‌باش» با اجرای این بازیگر براساس الزامی دینی تعطیل شد و حالا هم پانتولیگ او دچار چالش شده است. ضمن اینکه تغییر نام یک برنامه تلویزیونی به همین راحتی نیست، چراکه در اغلب مواقع دکور، لوگو، تیزر و تبلیغات را هم دستخوش تغییر می‌کند. با این همه ارائه توضیحاتی درباره مابه‌ازای لاتین نام ـ همانند آنچه پیش‌تر در خصوص بازی مافیا و استفاده از معادل‌های فارسی اصطلاحات این برنامه را شاهد بودیم ـ شاید بتواند برنامه جدید محمدرضا گلزار را از حاشیه بیشتر نجات دهد.