رامتین موثق

صنعت نفت ایران که جزو اولین صنایع ایران است و همچنین بسیار زودتر از رقبای خود ملی شده، اکنون در وضعیت مناسبی نیست و با حسرت به پیشرفت رقبای خود می‌نگرد.

به گزارش انرژی‌پرس، امسال برای نخستین بار آمار صادرات نفت، برق و خدمات فنی و مهندسی همراه با صادرات کالاهای غیرنفتی از سوی گمرک ایران منتشر شد. براساس اعلام رئیس گمرک، میزان صادرات نفت ایران در ۹ ماهه امسال به ۲۶‌ میلیارد و ۴۶۰‌ میلیون دلار رسیده‌ است. اگر این روند را برای سه ماهه چهارم سال نیز متصور شویم و تاثیر ریسک‌های سیاسی و ژئوپلیتیکی را ثابت فرض کنیم، مجموع صادرات نفت ایران تا پایان سال نزدیک به ۳۵ میلیارد دلار خواهد بود.

اما در مقابل، براساس گزارش وزارت نفت عراق، صادرات نفت این کشور در سال ۲۰۲۳ و در مقایسه با سال ۲۰۲۲ شاهد افزایش ۵.۳۶ درصدی بود. همچنین، درآمد عراق از فروش نفت در سال ۲۰۲۳ به ۸۷ میلیارد و ۶۱۲ میلیون و ۲۹۵ هزار و ۱۷۸ دلار رسیده است. مجموع صادرات نفتی عراق در سال ۲۰۲۳ به یک میلیارد و ۲۳۲ میلیون و ۱۷۰ هزار و ۱۲۶ بشکه با میانگین صادرات ماهانه ۱۰۲ میلیون و ۶۸۰ هزار و ۸۴۳ بشکه و میانگین صادرات روزانه ۳ میلیون و ۴۲۲ هزار بشکه رسید.

همچنین حمیدرضا صالحی، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، در گفت‌وگو با ایلنا هشدار داده که ایران در حال تبدیل شدن به واردکننده فرآورده‌های نفتی است.

رقابت   شرق   و   غرب   در  عراق

احتمالا افزایش صادرات نفت عراق نسبت به ایران را باید در تفاوت توسعه میادین نفتی دو کشور دانست. اما چرا عراق توانسته به توسعه برسد و ایران نه؟

به اعتقاد برخی کارشناسان، عراق توانسته با مشارکت شرکت‌های خارجی غربی و شرقی میادین نفتی خود را توسعه دهد و جایگاه خود را در بازار نفت تحکیم کند. در واقع، این امر می‌تواند دلیل فروش بیش از ۲.۵ برابری نفت عراق نسبت به ایران را توضیح دهد.

میثم شرفی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: عدم توسعه میادین نفتی باعث کاهش تولید می‌شود و کاهش تولید هم باعث می‌شود رقبا، و به خصوص عراق و روسیه، بازار‌های سنتی ایران را تصاحب کنند

بنابراین به نظر می‌رسد شرق و به خصوص چینی‌ها ظرفیت‌های خوبی در حوزه انرژی دارند. اما ایران که در حال حاضر در حال فعالیت با چینی‌هاست. پس چرا قراردادهای ایران با چین نه تنها به توسعه نمی‌انجامد بلکه شکل استعماری به خود می‌گیرد؟ آیا همکاری ایران با چین در حوزه اقتصاد انرژی چیزی جز فروش نفت با تخفیف یا واسطه‌گری مالی چینی‌ها برای خرید نفت ایران و ساختن ورزشگاه و فرودگاه بوده؟ 

تحریم؛   منشأ   بسیاری   از  مشکلات 

یک کارشناس حوزه نفت در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» مشکلات ایران در توسعه میادین نفتی خود را ناشی از به‌روز نبودن دانش فنی و چالش‌های سرمایه‌گذاری دانست.

میثم شرفی درباره مشکلات فناوری عنوان کرد: ایران به جهت تحریم مجبور است از دانش بومی استفاده کند و دانش بومی ایران خیلی با فناوری‌های روز تطابق پیدا نکرده است. لذا مجبوریم از فرآیندهای قدیمی‌تر که دانش فنی آن مربوط به دو دهه پیش یا در بهترین حالت متعلق به 10 سال پیش است، استفاده کنیم.

او تاکید کرد که به دلیل عقب بودن فناوری ایران، ضریب بهره‌برداری کاهش پیدا کرده و صرفه اقتصادی توسعه میادین را از بین  برده است.

این کارشناس انرژی درباره چالش‌های سرمایه‌گذاری در ایران گفت: توسعه میادین نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی دارد که باز به جهت تحریم امکان‌پذیر نیست. لذا مجبوریم از توان مالی داخلی استفاده کنیم که این استفاده از توان مالی داخلی هم هزینه بیشتری به صنعت نفت تحمیل می‌کند.

شرفی تصریح کرد: علیرغم ادعای دولت، سرمایه‌گذاری برای توسعه میادین نفتی با ضریب رشد خیلی پایینی اتفاق می‌افتد.

او همچنین با بیان اینکه مشکلات ایران در حوزه فرآورده‌های نفتی باز هم به چالش‌های سرمایه‌گذاری مربوط است، افزود: نزدیک به یک دهه است که ما امکان جذب سرمایه نداشتیم و در حوزه انتقال تکنولوژی هم با چالش‌های بسیار پررنگ مواجه بودیم لذا در تولید فرآورده‌های نفتی به چالش خوردیم. این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه در این یک دهه در بازار مصرفی داخلی نیز عقب افتادیم و به واردکننده تبدیل شدیم، اظهار کرد: تمام مشکلات به دلیل حوزه سیاست‌گذاری بوده. ما در اواخر دوره روحانی رکورد صادرات بنزین را شکستیم ولی چون سیاست‌ها ادامه پیدا نکرد و تکلیف مذاکرات بین‌المللی هم مشخص نشد، مجدد ایران به سرازیری افتاده و به واردکننده تبدیل شدیم. شرفی خاطرنشان کرد: این روند پارسال و امسال بوده و به نظر می‌رسد سال آینده سخت‌تر نیز باشد.

یک کارشناس اقتصاد انرژی: در این مدت مشتری دیگری جز چین نداشتیم و به دلیل تحریم اکثر منابع مالی ایران در اختیار بانک‌های چینی قرار گرفته و به همین جهت مجبوریم به بر اساس خواست چینی‌ها عمل کنیم. به عبارتی چینی‌ها کاملا آگاهند که گزینه دیگری جز آنها نداریم و بنابراین هر مدلی که بخواهند با ما تعامل می‌کنند

بازارهای   تصاحب‌شده غیرقابل   بازگشت   است

او درباره مشکلاتی که این عدم توسعه میادین نفتی برای ایران به وجود آورده، گفت: عدم توسعه باعث کاهش تولید می‌شود و کاهش تولید هم باعث می‌شود رقبا در بازار جهانی، بازار‌های سنتی ایران را تصاحب کنند. این کارشناس نفتی افزود: در حال حاضر عراق با افزایش تولید فاحش و چشمگیر نسبت به ایران، بخشی از بازار سنتی ایران را در چین تصاحب کرده. روسیه هم با توجه به شرایط تحریمی خود تخفیف‌های زیادی به مشتریان می‌دهد و بخشی از بازارهای ایران را به چنگ آورده.

شرفی تصریح کرد: در یک دهه گذشته دو رقیب سنتی نفت ایران، روسیه و عراق، موفق شدند بخشی از بازارهای سنتی ایران را تصاحب کنند که به نظر می‌رسد دیگر غیرقابل بازگشت است. او درباره علت توسعه صنعت نفت عراق بیان کرد: با تغییر حاکمیت در عراق ثبات نسبی امنیتی ایجاد و با این ثبات، عراق موفق به جذب سرمایه‌گذاری خارجی شده است.

این کارشناس اقتصاد انرژی ادامه داد: در عراق هم شرکت‌های معتبر غربی و هم شرکت‌های معتبر شرقی و به خصوص چینی‌ها حضور پیدا کردند. ظرفیت پالایشی عراق خیلی کمتر از ایران است لذا در حوزه خام‌فروشی ظرفیت بیشتری داشته و توانسته است با صادرات ویژه‌ای رشد صادراتی خوبی داشته باشد.

ایران   الترناتیو   دیگری   ندارد!

شرفی درباره عدم توانایی ایران در استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاری چینی‌ها توضیح داد: حتما چینی‌ها ظرفیت‌های به شدت خوبی برای سرمایه‌گذاری در ایران دارند؛ ولی مولفه‌های سیاسی و به خصوص تحریم بر آن تاثیر منفی می‌گذارد.  او اضافه کرد: شرکت‌های معتبر چینی که قابلیت سرمایه‌گذاری دارند، به دلیل تحریم حاضر به ریسک نیستند و لذا قراردادهای ما با آنها به سرانجامی نمی‌رسد. این کارشناس حوزه نفت تاکید کرد که ضعف در مذاکره یکی از چالش‌های عمده ماست. البته ایران چون الترناتیو و جایگزین دیگری ندارد مجبور است به این قراردادهای چین، که به صورت ارائه تخفیف و واسطه‌گری مالی است، تن دهد.

شرفی ادامه داد: ما در این مدت مشتری دیگری جز چین نداشتیم و به دلیل تحریم اکثر منابع مالی ایران در اختیار بانک‌های چینی قرار گرفته و به همین جهت مجبوریم به بر اساس خواست چینی‌ها عمل کنیم. او در پایان خاطرنشان کرد: چینی‌ها کاملا آگاهند که گزینه دیگری جز آنها نداریم و بنابراین هر مدلی که بخواهند با ما تعامل می‌کنند.

خنثی‌کردن  تحریم‌ها؛   ادعایی   بی‌اساس

بعد از تحریم‌ها و به خصوص روی کار آمدن دولت سیزدهم، همواره ادعا می‌شد که یکی از راه‌های خنثی شدن تحریم‌ها در ایران، همکاری ایران با رقبای آمریکا و به خصوص چین است. این ادعاها با عضویت ایران در پیمان‌های شانگهای و بریکس پررنگ‌تر شد.

اما حال مشخص است که حتی اگر ایران تمایل به همکاری با شرق نیز داشته باشد باز باید سعی در رفع تحریم‌ها کند. زیرا اقتصاد خود چین نیز آنقدر با اقتصاد جهانی عجین شده است که از ترس تحریم یا قرار گرفتن در لیست سیاه FATF حاضر نیست با ایران همکاری موثر کند و چون اکنون یک قدرت برتر است، از این ضعف ایران سوءاستفاده می‌کند و منابع طبیعی ایران را به یغما می‌برد.