به گزارش ایلنا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، غلامعلی حدادعادل رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در مراسم نکوداشت مسعود ده نمکی و معرفی مجموعه ۷۸ جلدی «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» که شامگاه دوشنبه ۲۵ دی ماه ۱۴۰۲ در سالن رودکی برگزار شد گفت: انقلاب، جنگ و دفاع مقدس جامعه ما را تغییر داده است.

وی افزود:‌ جامعه ایران، جامعه قبل از انقلاب و قبل از جنگ نیست. من ۳۳ سال قبل از انقلاب زندگی کردم و می توانم مقایسه کنم. چون درون این اتفاق بودیم آن را حس نمی کنیم. چون دفعی نیست، تدریجی است احساسش نمی کنیم. واقعا جامعه ما عوض شده است. یکی از نمونه های این تغییر، فراوانی واژگانی است که قبل از انقلاب کاربرد زیادی نداشته است. فراوانی واژه شهید و شهادت را در زبان مردم مقایسه کنید با قبل از انقلاب.

رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی تصریح کرد:‌ کاری که آقای ده نمکی کرده کار کوچکی نیست؛ کار سنگین، مفصل، طولانی، مستمر و سخت بوده است. کنار ایشان که نشسته بودم گفتم اسم جلسه رونمایی از کار ده نمکی است ولی به شوخی و با شیوه بچه های جنوب شهر می‌توان گفت ده نمکی با این ۷۸ جلد کتاب از همه «رو کم‌نمایی» می کند. کسی که ۱۰۰ صفحه کتاب نوشته باشد می فهمد ۷۸ جلد کتاب گردآوردن ولو رونویسی هم باشد چقدر سخت است.

ما ارزش تاریخنگاری را نمی‌دانیم

حداد عادل در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه حس تاریخی در ما ایرانی ها ضعیف است، تصریح کرد: ما طوری تربیت نشدیم که ارزش تاریخ و تاریخنگاری را بدانیم و به موقع برای تاریخنگاری اقدام کنیم و لوازمش را فراهم کنیم. من تجربه های زیاد دارم. زمانی می خواستم زندگی نامه پروین اعتصامی را بنویسم. او سال ۱۳۲۰ فوت کرده است. هر چه گشتم نتوانستم کسی را پیدا کنم که روایت زنده و دست اول از پروین اعتصامی به دست بدهد. برادر پروین سال ها در خیابان امام خمینی امروز و سپه دیروز مغازه ابزار فروشی داشت. من که دانشجوی دانشگاه تهران بودم هر روز از جلوی مغازه اش رد می شدم در سردر آن نوشته بود: ابوالفتح اعتصامی. هیچ وقت به ذهنم نرسید بروم و از او بپرسم از خواهرت چه می دانی. روزی به این فکر افتادم که گفتند دو سال قبل در پاریس فوت کرده است. امثال این تا دل تان بخواهد در تاریخ سراغ می توان گرفت. ملاصدرا درسال ۱۰۵۰ در بصره فوت کرده و بزرگترین فیلسوف ما است اما کسی نمی داند قبرش کجاست. حس تاریخی در ما نیست.

وی افزود: اسناد، اسباب تالیف تاریخ حقیقی است. اسناد، مصالح یک تاریخ واقعی اند. تاریخی معتبرتر است که برپایه اسناد تالیف شده باشد و گردآوری و انتشار اسناد یک کار واجب برای یک واجب دیگر است. ما در این کار در انقلاب کوتاهی کردیم. معتقدم با همه سندنگاری هایی که شده است هنوز مثل کوه یخی که ۹ دهم آن زیر آب است، اسناد انقلاب و دفاع مقدس ثبت و ضبط نشده است. البته با پیروزی انقلاب فصل تازه ای در انتشار اسناد تاریخی قبل از انقلاب به وجود آمد که تاریخنگاری بعد از انقلاب را به تاریخنگاری قبل از انقلاب متفاوت کرد. بسیاری از رجال بزرگ دوره قبل از انقلاب بودند که خاطرات داشتند و جرات نمی کردند منتشر کنند. انقلاب باعث شد این اسناد منتشر شود. من خیلی از این خاطرات خواندم و در این ۴۵ سال بسیاری از خاطرات منتشر شده که باید در جای خودش درباره آن صحبت کرد. مخالفان انقلاب نسبت به انقلابیون در ثبت وقایع انقلاب پیش دستی کردند. حبیب لاجوردی اول کسی که در آمریکا سراغ ضدانقلاب فراری رفت و با آنها مصاحبه کرد. ممکن است با محتوایش مخالف باشیم اما کارش کار هوشمندانه  و به موقع بود. امروز آنها به درد ما هم می خورد درحالی که از زبان دشمن است و ما دیر جنبیدیم. اما هرجا جلوی ضرر را بگیریم منفعت است. دیگر اینکه تاریخ را کسانی باید بنویسند که در صحنه بودند. اگر ما تاریخ انقلاب را ننویسیم برایمان تاریخ انقلاب می نویسند و مقام معظم رهبری هم این را تذکر دادند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه گفت:‌ لازم است به دو نمونه از تحریف های تاریخی خیلی روشن، اشاره می کنم. مثل اینکه روز روشن را کسی انکار کند. خاطرات پرویز ثابتی به نام «در دامگه حادثه» منتشر شده است. کتاب حدود ۶۰۰ صفحه است. پرویز ثابتی رسما انکار می کند که در ساواک شکنجه وجود داشته است. ببینید انکار شکنجه در ساواک، توسط فرد اول مدیر شکنجه در ساواک چه دروغ بزرگی است. هنوز در جامعه آدم هایی مانند عزت شاهی و دیگران که آثار شکنجه را همراه خود دارند زنده اند. شهید رجایی وقتی به شورای امنیت سازمان ملل رفت، پایش را بالا زد و جای شلاغ های زندان را به مردم دنیا نشان داد. بعد ثابتی به صراحت می گوید ما شکنجه نمی کردیم و کتاب هم چاپ می کند و جلوی دانشگاه هم با جذابه زیرزمینی، فروخته می شود و جوان امروز می خواند و تصدیق می کند. من خاطره ای دارم که ثابتی در اوین از این اتاق به آن اتاق می رفت و بالا سر زندانیانی که زیر شکنجه بودند سر می زد و در جای دیگر خواهم گفت. اسدالله علم یادداشت هایش در ۷ جلد منتشر شده است. توصیه می کنم حتما این ۷ جلد را بخوانید. به اعتقاد من که نوع چنین خاطراتی را خواندم، معتبرترین و مفیدترین خاطرات به جا مانده از دوره طاغوت برای اثبات حقانیت انقلاب است. که هیچ جای شک و شبهه ندارد. این خاطران اینقدر رسوا کننده است که ضد انقلاب ترجیه می دهد در مورد آن فقط سکوت کند. در جایی از این مجلدات می نویسند:‌ به شاه می گوید از عفو بین الملل آمدند و از زندان های ما بازرسی کردند و با ۳ هزار زندانی مصاحبه کردند و گزارش دادند که ۳۰ درصد آنها هنوز آثار شکنجه بر بدن شان مشهود است. شاه هم می گوید می دانم اما آنها قول دادند گزارش شان را منتشر نکنند. این را چند سال قبل از انقلاب نوشته، کتاب هم خارج از ایران چاپ شده و ما هم هیچ اطلاعی نداشتیم. ببینید اگر تاریخ ننویسید می نویسند.

حداد عادل با گلایه از تحریف هایی که امروز از دوران دفاع مقدس می شود تصریح کرد: همین دو سه ماه پیش گفتند از آقای آهنگران تقدیر شده است. فردی به آهنگران فحش داده بود که تو بودی که جوان ها را به کشتن دادی! یعنی ما نشستیم با ۱۲ لشکر و سه هزار تانک به کشور حمله کرده و بعد کسی آمده و معرکه جنگ را با شعر و هنر خودش گرم کرده و یک عده هم رفتند جان شان را فدا کردند و به آقای آهنگران هم هیچ ربطی نداشته است. حالا این فرد آمده ادعای طلب کاری می کند که نو باعث شدی جوانان کشور کشته شوند. هنوز آزادگان در کشورما زنده اند که چنین ارزش های جنگ زیر سوال می رود. پس بدانید که کار به این سادگی ها نیست.

مظلومیت اسرای دفاع مقدس نسبت به رزمندگان و شهدا

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه افزود: من تصور می کنم آزادگان در مقایسه با شهدای جنگ و حتی رزمندگان، مظلوم واقع شدند. این یک واقعیت است و کار آقای ده نمکی می تواند مقدمه ای باشد که مسئله اسارت و آزادگان در جای طبیعی خودش از نظر فرهنگی قرار بگیرد. همانطور که ما شهدای گمنام داریم باید بگوییم قهرمانان گمنام هم داریم. اسرا، قهرمانان گم نام هستند. باید روی این کار سرمایه گذاری ویژه کرد. اهمیت گزارش هایی که از رزمندگان جنگ باقی مانده در مقایسه با سایر آثار هنری در این است که واقعیت دارد. نوشته های هنری حاصل خیالات فرد است اما وقتی خاطرات اسرا را مانند کتاب من زنده ام یا پایی که جاماند و... که گزارش اسارت است را می خوانید، تخیل نیست، واقعی است. اینها تاثیرش روی خواننده کتاب ها بسیار زیاد است.

حداد عادل در ادامه گفت:‌ این مجموعه را ندیدم و گزارشی از آن را خواندم اما به یقین می توانم دو حکم کلی در مورد آن کنم. ممکن است منتقدان از نظر فنی و روشی روی آن اشکال بگیرند اما قابل حل است و نباید ما را از اصل قضیه غافل کند. ده نمکی کار بزرگی کرده است. مصاحبه هایی که او انجام داده اگر به موقع نمی رسید، شاید ۲۰ درصد راویان شان زنده مانده بودند. این خیلی ارزش دارد که او پیش از فوت صاحب اثر، حرفش را ثبت و ضبط کرده است. فکر می کنم این مجموعه ماده خام برای انواع کتاب های دیگر است. به آقای ده نمکی گفتم این کار شبیه صنعت بالادستی است که منشاء ده ها صنعت میان دستی است که هر کدامش منشاء ده ها صنعت پایین دستی می شوند. انواع و اقسام و فکری و فرهنگی از این کتاب می تواند دربیاید. توصیه ام این است که کسانی بیایند و با اشراف به این مجموعه کتاب هایی خواندنی در حد ۲۰۰ -۳۰۰ صفحه برای جوانان تولید کنند.

وی با طرح دو سوال از مسعود ده نمکی تصریح کرد: سوالی هم از آقای ده نمکی دارم که در کتاب شان به آنها اشاره ای کرده است. سوالم این است که آیا اسرا در اردوگاه ها زبان خاصی هم داشتند؟ چون در زندان، زندانی ها بین خودشان زبان ویژه ای تولید می کنند. اگر چنین چیزی در اثر باشد یا تولید شود بسیار به کار زبان شناسان می آید و مفید خواهد بود. سوال دیگر اینکه آیا سراغ خانواده شهدا رفته اید؟‌ چرا که کار بزرگی است. اسارت دو طرف دارد، یکی اسیر و یکی هم خانواده اسیر. پای درد دل‌ آنها نشستن دنیایی دارد. این خودش فصل مفصلی است که می توان طرحی تعریف کرد و به آن اضافه کرد.

حداد عادل در پایان ضمن خواندن شعری افزود: به صدا و سیما پیشنهاد کنید همانطور که در برنامه های متعدد، خانواده های شهدا را می‌آورند فرصتی هم برای خانواده آزادگان بگذارند. این فرهنگ را در جامعه ما ترویج کنند که ما غیر از رزمنده و شهید یک گونه دیگر از قهرمانان داشتیم که آزادگان بودند. شاعری عرب می گوید: «یری الناس دهنا فی القواریر صافیا/ ولم یدر ما یجری علی راس سمسم» که ترجمه به شعر فارسی این است: روغنی در شیشه بینی صاف و روشن، ریخته/ غافلی بر سر، چه آمد دانه بادام را.

قرارگیری «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» در مخزن کتابخانه های عمومی کشور و سکوهای کتاب الکترونیک

مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور نیز در این مراسم اظهار داشت: از انتشار مجموعه ۷۸ جلدی «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» سال ها می گذرد و حتی مراسم رونمایی این اثر نیز برگزار شده است؛ از آنجایی که بین رونمایی و انتشار این اثر به معنی در دسترس قرار گرفتن کار، فاصله افتاد، این برنامه امروز برگزار شد.

وی ادامه داد: انتشار این مجموعه، قطعا برای تولیدات متعدد و متنوع پیش برنده خواهد بود و این موقعیت مهمی است. ما در نهاد کتابخانه های عمومی کشور برگزاری این مراسم را وظیفه خود می دانیم؛ چراکه اولا به لحاظ محتوایی مجموعه نهاد کتابخانه های عمومی برای تهیه محتوا همکار آقای ده نمکی بوده است؛ به لحاظ فنی و حرفه ای، یکی از رسالت های کتابخانه انتشار و گسترش اطلاعات است؛ به علاوه در رویکرد جدیدی که در مجموعه نهاد پیگیری می شود، توسعه فعالیت های فرهنگی، اجتماعی و هنری در اولویت است؛ همچنین گرامی داشتن چهره های موثر فرهنگی، هنری، تاریخی و سیاسی نیز وظیفه کتابخانه عمومی است. این ها دلایلی برای برگزاری این رویداد در این بستر بوده است.

دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور، اضافه کرد: با برگزاری این برنامه، مجموعه ۷۸ جلدی «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» در مخزن همه کتابخانه های اصلی ما در کشور و کتابخانه های مهم قرار می گیرد. این مجموعه همزمان بر روی سکوهای کتاب الکترونیک کشور منتشر شده و قابل دسترسی است.

رمضانی اظهار داشت: بنده در مرکز اسناد انقلاب اسلامی، معاون آقای حسینیان بوده ام؛ در آن مقطع مطلبی در خصوص این کتاب برای ایشان نوشتم و ایشان یادداشتی گذاشتند مبنی بر اینکه «مجموعه فوق را تورق و مطالعه کردم؛ آن را کاری بزرگ، مانا و اصولی یافتم.» من آقای حسینیان را یکی از کسانی می دانم که در حوزه تاریخ و تاریخ انقلاب اسلامی کار کردند و عمر صرف کردند. این چند جمله برای بنده حجت است که این کار را منتشر کنیم.

وی ادامه داد: این جلسه علاوه بر معرفی این مجموعه، تجلیل از خدمات و زحمات آقای ده نمکی در حوزه های مختلف هنر و رسانه است. ایشان بر هر حوزه ای دست گذاشتند، موفق بوده اند؛ در این مراسم ما تلاشمان این بود که به ابعاد دیگر شخصیت ایشان نیز بپردازیم. ایشان در حوزه کتاب، آثار دیگری نیز دارند که بخشی منتشر شده و بخشی نیز آماده انتشار است.

رمضانی ضمن تقدیر از حاضران و دست اندرکاران برگزاری این مراسم، اظهار داشت: به اعتقاد بنده برخی موضوعات مخاطب خاص دارد و هر کسی توفیق حضور در آن برنامه ها را ندارد و قطعا موضوع آزادگان، یکی از آن ها است. امیدوارم این برنامه ذخیره ای برای آخرت ما باشد.

ده نمکی جوهره ای انقلابی دارد که باید به این استقامت، شجاعت و خلاقیتش احترام گذاشت

در بخش دیگری از این مراسم حسن رحیم‌پور ازغدی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ارتباط تلفنی با مراسم نکوداشت مسعود ده نمکی و معرفی مجموعه ۷۸ جلدی «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» گفت: افرادی همچون ده‌نمکی به تشویق کسی کار نداشتند و خلاف جریان عمل می‌کنند و عادت به‌سختی دارند. اولا باید از کار جدید ایشان تقدیر بکنیم و قدر آن را ۵۰ یا ۱۰۰ سال بعد نیل‌های بعد خواهند فهمید.

رحیم‌پور ازغدی گفت: ده‌نمکی بدون هیچ مقدمه  وارد هر کاری شده است در رده یک آن قرار گرفته است. ایشان وقتی نشریه منتشر کرد پرفروش‌ترین شد و مستندهای ایشان پرفروش شد. در سینما هم که وقتی وارد شد پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمایی را تولید کرد که نشان می‌دهد او جوهره ای انقلابی دارد که باید به این استقامت، شجاعت و خلاقیتش احترام گذاشت. او کارهای زیادی انجام می‌دهد و بیشتر از بسیاری مجموعه‌ها که بودجه‌های زیاد دارند، کار می‌کنند. این نمونه‌ها الگوهای خوبی برای جوانان و نوجوانان است که نامید نباشند و بدانند در چنین شرایطی می‌توان کار اثرگذار کرد. 

وی افزود: هنوز غربی‌ها براساس یاداشت‌ها و متون محتواهای جدید را به‌ نام مستند تولید می‌کنند و این در راستای مدیریت افکار عمومی به اسم تاریخ گذشته است. آنها جای شهید و جلاد را عوض می‌کنند و از چهره‌های بد آدم‌هایی وب می‌سازند و آنچه در آینده مانع تحریف می‌شود کارهایی از جنس همین فرهنگ‌نامه اسارت و اسارت است. ممکن است خط و مشی و سلیقه‌های افراد مختلف بشود. برخی‌ها فقط به پول معتقدند و بخاطر پول فیلم و کتاب تولید می‌کند و این افراد بخاطر اینکه دروغگو هستند مورد استقبال قرار می‌گیرند. مرحوم طالب‌زاده در زمینه نقل شهدا تلاش کرد و از دنیا رفت و شهید آوینی در زمان خودش این طور بود و از طرفی افرادی چنین کارهایی می‌کنند اما ظرفیت ادامه دادن ندارند و یک‌مرتبه به‌شک می‌افتند که چرا باید از ارزش‌ها و انقلاب دفاع کنیم. 

گفتنی است در این مراسم «محمداسماعیل کوثری» نماینده مجلس؛ «سید محمد هاشمی» قائم مقام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ «غلامعلی حداد عادل» رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ «کاظم نظری» مدیرکل هنرهای نمایشی؛ «وحید جلیلی» قائم مقام صداوسیما؛ «مهدی رمضانی» دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ «سعید اوحدی» معاون وزارت میراث فرهنگی؛ سردار «سید مجید هاشمی‌دانا» مدیرعامل خبرگزاری دفاع مقدس؛ «حمید داودآبادی» نویسنده؛ «سید محمود رضوی» تهیه کننده سینما و جمعی از اهالی فرهنگ، هنر و رسانه حضور داشتند.

«فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» بستری برای عبور از ظاهر به باطن اسارت است

سعید اوحدی مشاور وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در امور راهبردی و رییس اسبق بنیاد شهید و امور ایثارگران نیز در مراسم نکوداشت مسعود ده نمکی و معرفی مجموعه ۷۸ جلدی «فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان» گفت: کتاب‌هایی که امروز رونمایی می‌شوند، بستری برای عبور از ظاهر به باطن اسارت است. در این مجموعه بیش از چندین هزار صفحه به رشته تحریر در آمده است. این مجموعه دایرة المعارف اسارت است. رهبر انقلاب در چهلمین سالگرد دفاع مقدس فرمودند یکی از آفت‌های بزرگ دفاع مقدس «تحریف» است؛ تحریف می‌تواند منجر به فروپاشی ارزش‌ها شوند و جریان‌های فرصت طلب با تحریف، همه چیز را وارونه را نشان دهند و کار ده‌نمکی برای شفاف‌سازی فرهنگ اسارت است که نسل به نسل برای آینده خواهد ماند.

وی افزود: نگارش ۷۰۰ موضوع برای اسارت در ۸۰ هزار صفحه با نگاه تحلیلی یک اراده قوی می‌طلبد. چه شد که با وجود اینکه بعثی‌ها برای شستشوی مغزی اسیران ما از روان شناسان استفاده می‌کردند خداوند عظمتی به این‌ عزیزان داد که رهبری درباره آن‌ها فرمودند، اسرا گنجینه‌ بزرگ این انقلاب هستند.

این آزاده دفاع مقدس در ادامه تصریح کرد: حلقه‌های عالم خلقت ظاهر و باطنی دارند؛ یک وقت ما از یک کویر عبور می‌کنیم که یک ظاهر خشک دارد که با چشم سر باید از این کویر عبور کرد اما اگر یک مهندس زمین‌شناس در این کویر حضور داشته باشد، شاید با کاوش در لایه‌های زمین به گنجینه‌های بزرگی از معادن برسند. پدیده‌های معنوی نیز چنین می‌باشند؛ نماز و عبادت ما نیز چنین است که اگر دل به ان‌ها داده شود نماز موجب معراج مومن می‌شود لذا کنه و درون پدیده‌های عالم مهم است. فاصله ظاهر و باطن پدیده‌های عالم به شناخت انسان‌ها ربط دارد. ما به هر اندازه که از پدیده‌ها شناخت داشته باشیم در واقع از ظاهر برای شناخت آن بهره گرفته‌ایم؛ این مسئله درباره اسارت وجود دارد. اتفاقی که رهبر انقلاب درباره آن فرمودند، اسرا ذخایر بزرگ و گنجینه‌های این انقلاب می‌باشند.

اوحدی در بخش دیگر سخنان خود با بیان خاطراتی از مرحوم حجت‌الاسلام ابوترابی پرداخت و روایت کرد: مرحوم ابوترابی اسارت را قطعه‌ی از بهشت بر روی زمین می‌دانست و تاکید می‌کرد امروز که اسیران بعد از اسارت در جامعه هستند از این ابراز نگرانی دارند چراکه از یک بهشت زمینی عبور کرده‌اند. بعد از رحلت حصرت امام(ره) در اردوگاه درگیری شد و بعثی‌ها می‌دانستند حاج‌آقای ابوترابی مایه وحدت است، برای همین قصد داشتند ایشان را از اردوگاه ۱۷ جابه‌جا کنند درحالی که ایشان نگران انسجام اسرا بودند. ابوترابی در لحظه آخر قرآن را بلند کردند و گفتند، عزیزان من! اگر جرأت کردید پا روی این قرآن بگذارید که می‌دانم نمی‌گذارید، بگذارید اما روی حرمت یکدیگر پا نگذارید. انسان هم یک ظاهر و باطن دارد و ابوترابی به باطن انسانی نگاه می‌کرد که خلیفه‌الله است. ایشان متوجه شدند ما ابهام داریم و فرمودند خداکند قرآن را از عرش به قلب پیامبر نازل کردند تا انسان را از فرش به عرش برساند. این کتاب‌ها زمینه‌های خواهند بود تا از هیجانات خاطرات اسارت به کنه و باطن برسیم.