فرشاد گلزاری

نزاع میان چین و آمریکا بر سر تایوان از حدود 6 سال قبل شکل گرفت. آن هنگام آمریکای تحت فرمان دونالد ترامپ به دلیل پیروی از «راهبرد نگاه بر داخل» که بر اساس «دکترین مونرو» پایه‌گذاری شده است، سعی کرد تا بالاترین حد از تقابل را با چین اجرایی کند تا به همگان ثایت کند که او تجارت و اقتصاد را از همه چیز بالاتر می‌داند. ترامپ به دلیل آبشخور جناحی و همچنین تجربیاتی که در تجارت بین‌الملل داشت، در چهار سال ریاست جمهوری خود به هر ترتیب سعی کرد تا این دو مولفه را به ورطه اجرا درآورد. او منتسب به افراطی‌ترین طیف از حزب جمهوریخواه است و در آنموقع دیدگاه کابینه و شخص ترامپ بر این بود که ایالات متحده باید تمام بنگاه‌های اقتصادی و کارخانه‌هایی که در دوران اوباما به چین منتقل شدند را مجدداً به خاک آمریکا منتقل کنند که همین مساله تقابل با پکن را چند برابر، ضریب داد. در این میان ترامپ صرفاً به نبرد اقتصادی با چین نپرداخت، بلکه او سعی کرد در عرصه سیاسی و نظامی هم چینی‌ها را به هر ترتیب که شده با مشکل اساسی روبرو کند. به عنوان مثال او در روز اول که وارد اتاق بیضی کاخ سفید شد، پس از آنکه پشت میز خود نشست اولین تماس تلفنی را با تسای اینگ ون، رئیس جمهوری تایوان برقرار کرد و همین موضوع باعث شد تا چین به شدت از این اقدام وی ابراز خشم و نگرانی کند. این تنش تا جایی ادامه پیدا کرد قبل و بعد از پاندمی کرونا یک جنگ تمام عیار اقتصادی میان پکن و واشنگتن شکل گرفت که به «جنگ تعرفه‌ای» شهرت پیدا کرد و دو طرف تا جایی علیه یکدیگر دست به اقدام زدند که بسیاری از کشورهای اروپایی نسبت به ادامه این روند در همانموقع هشدارهای شدیداللحن صادر کردند. بدون شک روند تقابل میان دو کشور در زمان ترامپ را نمی‌توان با هیچ دوره دیگری مقایسه کرد اما در نهایت چین و ایالات متحده مشکلات خود را حل کردند و ارقام جدیدی را برای گمرکات دو طرف وضع کردند تا باعث کاهش این تنش شوند. با آمدن جو بایدن اما این تنش‌ها به سمت و سوی دیگر رفت؛ به گونه‌ای که تیم بایدن باید آثار اقتصادی کرونا بر آمریکا را مهار می‌کرد و در این راستا سعی کرد تا از تنش تجاری با پکن بکاهد اما در حوزه نظامی و سیاسی این تنش تشدید شد. در این میان نانسی پلوسی، رئیس وقت مجلس نمایندگان آمریکا که خود را سردمدار مبارزه با کمونیست طی سه دهه گذشته میداند، اوایل آگوست 2023 میلادی یکباره به همراه تیم خود وارد تایوان شد. این اقدام چین را به حدی عصبانی کرد که بسیاری از ناوچه‌های تهاجمی پکن به سمت تایوان روانه شدند و پرواز جنگنده‌های چینی بر فراز این جزیره ظرف چند ساعت، دو برابر شد. 

سخنان بایدن برای رئیس‌جمهوری جدید تایپه که حزبش بر طبل جدایی از چین می‌کوبد چندان خوشایند نیست و به همین دلیل بود که ویلیام لای کمی بعد از سخنان رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که «به جای تقابل می‌خواهیم با چین گفت‌وگو داشته باشیم»

تایپه، یکه و تنها مقابل چین؟! 

تکرار حضور طیف حاکم بر تایوان در رأس قدرت اگرچه به نفع ایالات متحده است، اما واقعیت این است که بایدن و تیم او در شرایط فعلی که درگیر پرونده اوکراین و غزه هستند، خواهان تشدید تنش با چین آن هم با محوریت تایوان نیستند

این اتفاق‌ها بدان جهت اهمیت دارد که بدانیم راهبرد دموکرات‌ها و جمهوریخواهان در مورد تایوان و در سطح کلان تقریباً در یک راستا است اما از حیث تاکتیک با هم تفاوت دارد. بایدن از ابتدای روی کارآمدن خود سعی داشت تا چین را در مورد تایوان هوشیار کند اما این هوشیاری در برخی از مواقع به تشدید تنش منجر شده است. به عنوان مثال همین حالا تایوان خریدار تسلیحات آمریکایی است و چین در این خصوص بارها و بارها اعتراضات خود را سمع و نظر واشنگتن رسانده است اما از حیث سیاسی هم این دو با یکدیگر مشکلاتی دارند که البته با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در تایوان به نظر می‌رسد که دیگر چندان نباید منتظر تقابل‌ها تند و تیز میان دو کشور بر سر تایپه باشیم. روز شنبه انتخابات ریاست جمهوری تایوان برگزار شد و نتایج ۱۰۰ درصد آرای شمرده شده از شعب اخذ رأی در انتخابات ریاست جمهوری تایوان نشان داد، نامزد حزب حاکم تایوان یعنی «ویلیام لای چینگ-تی» با کسب نزدیک به یک میلیون رأی بیشتر در انتخابات ریاست جمهوری این جزیره خودمختار پیروز شده و دو رقیب وی نیز شکست خود را پذیرفته‌اند. بر اساس گزارش منتشر شده از سوی بلومبرگ، ویلیام لای که حامی استقلال کامل تایوان از چین است، با ۴۰.۱ درصد آراء در جایگاه نخست ایستاده است. «هو یو ای»، اپوزیسیون دولت کنونی تایوان و چهره نزدیک به چین، با ۳۳.۵ درصد آرا در جایگاه دوم ایستاده و پس از او «کو وِن جه» با ۲۶.۵ درصد در جایگاه سوم قرار دارد که وی گفت‌وگوی همزمان با آمریکا و چین را ترجیح می‌دهد. در این میان دو نکته مهم در مورد انتخابات تایوان وجود دارد. نخست آنکه پیش‌بینی‌های پیش از انتخابات نیز از پیروزی «لای چینگ-ته» خبر می‌داد، اما شایان توجه است که دو حزب نماینده اپوزیسیون تقریباً سه‌پنجم آرای صندوق‌ها را به خود اختصاص دادند که این امر نشان‌دهنده میزان تمایل موجود برای تغییر در جریان سیاسی تایوان است. توجه داشت باشید که ویلیام لای نامزد حزب حاکم «دموکراتیک ترقی‌خواه» که سردمدار جدایی این جزیره از چین است، به حساب می‌آید و باید دانست که این حزب برای سومین دوره یکی از اعضای خود را به کسوت رئیس جمهوری درآورده است. از اینرو تکرار حضور این طیف در قدرت اگرچه به نفع ایالات متحده خواهد بود اما واقعیت این است که بایدن و تیم او در شرایط فعلی که آنها درگیر پرونده اوکراین و غزه هستند، خواهان تشدید تنش با چین آنهم با محوریت تایوان نیستند. در این راستا روز گذشته (یکشنبه) بایدن در اولین اظهارنظر پس از انتشار نتایج انتخابات تایوان صراحتاً اعلام کرد که «آمریکا از استقال تایوان حمایت نمی‌کند». این پیام برای رئیس جمهوری جدید تایپه که حزبش بر طبل جدایی از چین می‌کوبد چندان خوشایند نیست و به همین دلیل بود که ویلیام لای هم کمی بعد از سخنان بایدن اعلام کرد که «به جای تقابل می‌خواهیم با چین گفت‌وگو داشته باشیم». بر این اساس باید گفت که سرنوشت این جزیره از این به بعد و بعد از مواضعی که بایدن اتخاذ کرده، فعلاً در هاله‌ای از ابهام است.