مسیر اقتصاد/ به طور کلی، در حدود ۳.۵ درصد از گاز کشور صرف تأمین خوراک پتروشیمی‌ها می‌شود. در صنعت پتروشیمی تولید متانول با مصرف روزانه ۱۹ میلیون متر مکعب گاز طبیعی به عنوان خوراک، بیشترین میزان مصرف خوراک را دارد.
نقش مهم صادرات متانول و آمونیاک در تعادل معاملات ارزی ایران
برخلاف صادرات گاز طبیعی، ثبات قیمت و تسویه نقدی، یکی از مزیت‌های صادرات متانول است. همچنین ارز حاصل از صادرات این محصول با کیفیت بالا، از مسیرهای متنوع‌تری به کشور باز می‌گردد و باید در مرکز مبادله ارز ایران عرضه شود.
پتروشیمی‌های متانولی، متان را با بیشترین قیمت نسبت به سایر صنایع تهیه می‌کنند و در سال ۱۴۰۱، درآمدی نزدیک به ۵۰ همت بابت خرید خوراک و سوخت از دولت و ۲.۱۶ میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور ایجاد کرده‌اند. این موضوع درحالی است که به دلیل شرایط ناترازی گاز کشور، در ۴ ماهه سرد سال، گاز تحویلی به این واحدها با قطعی‌های مکرر و طولانی مدت مواجه است.
در نتیجه می‌توان گفت که تولید متانول و آمونیاک به میزان فعلی، نه تنها مشکلی برای صادرات و ناترازی گاز کشور ایجاد نمی‌کند، بلکه یک راه مطمئن و با ثبات برای صادرات و ایجاد درآمد ارزی کشور در شرایط تحریم است.
نمی‌توان برای بیشتر از ۵ میلیون تن از متانول تولید شده در کشور، طرح پایین‌دستی تعریف کرد
با وجود حجم بالای تولید متانول، زنجیره ارزش متانول در کشور توسعه پیدا نکرده و کمتر از ۸ درصد از متانول تولید شده در صنایع پایین‌دستی مصرف می‌شود. با وجود اینکه متانول یکی از ۸ ماده پایه پتروشیمی محسوب می‌شود، اما به هیچ عنوان با مواد پایه دیگر از جمله اتیلن و پروپیلن قابل مقایسه نیست.
چراکه متانول به صورت مستقیم مصارف بالایی دارد و زنجیره ارزش آن نسبت به اتیلن و پروپیلن بسیار محدودتر است. در واقع نمی‌توان متانول را یک محصول خام یا نیمه خام دانست و در حال حاضر نمی‌توان برای بیشتر از ۵ میلیون تن از متانول تولید شده در کشور، طرح پایین‌دستی تعریف کرد.
برخی طرح‌هایی که برای مصرف متانول در حال مطرح شدن هستند، تولید الفین‌ها و بنزین از متانول است. اما برای کشوری که دارای منابع عظیم نفت، گاز و LPG است؛ تولید بنزین، پروپیلن و اتیلن از متانول یک راه‌حل غیرمنطقی محسوب می‌شود. چراکه واحدهای MTO و MTG از توجیه اقتصادی بسیار پایینی برخوردار بوده و تنها برای کشوری همچون چین مناسب است که به منابع زیاد نفت و گاز دسترسی چندانی ندارد. در حالی که واحدهای پتروشیمی الفینی و PDH و پالایشگاه‌ها به راحتی می‌توانند نیاز کشور را پاسخ دهند و موجب جلوگیری از خام فروشی و توسعه زنجیره ارزش هم می‌شوند.
صادرات متانول، یک روش جایگزین و تحریم ناپذیر برای صادرات گاز است
با خصوصی سازی‌های صورت گرفته در صنعت پتروشیمی ایران، پتروشیمی‌های خوراک گازی کشور عمدتا به ۳ صندوق بازنشستگی کشوری داده شده است. پس عمده درآمد این پتروشیمی‌ها پس از تحویل ارز و دریافت منابع ریالی، به این ۳ صندوق بازنشستگی کشوری واریز شده و در واقع تأمین کننده بخش قابل توجهی از حقوق بازنشستگی مردم کشور است.
در نتیجه این واحدهای پتروشیمی در تلاش هستند که برای توسعه فعالیت‌های خود در صنعت پتروشیمی حتی الامکان از درآمدهای حاصل از این واحدها استفاده نکند و به سراغ استفاده حداکثری از منابعی مانند صندوق توسعه ملی یا فاینانس بروند. لذا به جای تغییر در روند تولید متانول، باید منابع مالی حاصل شده را به سوی زنجیره‌های تأثیرگذار و پربازده آن هدایت کرد و تنها بخش موثر و داری توجیه اقتصادی زنجیره ارزش متانول همچون استیک اسید و فرمالدئید را توسعه داد.
در واقع باید به تولید متانول، به عنوان یک روش جایگزین و تحریم ناپذیر برای صادرات گاز نگاه کرد و به جای اینکه منابع مالی کشور در توسعه پایین‌دست متانول هدر داده شود و واحدهایی با توجیه اقتصادی بسیار کم تأسیس گردد، باید به توسعه و احداث طرح‌های پتروشیمی PDH و پالایشگاهی پرداخته شود تا هم مسئله کمبود پروپیلن و بنزین و هم مسئله خام فروشی نفت و LPG بر طرف گردد.
منبع: گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «ارزیابی الگوی توسعه زنجیره ارزش متان در ایران»
انتهای پیام/ انرژی