زمزمه های تصمیم شرکت راه آهن برای واردات لوکوموتیو که هر از گاهی در بین فعالان ریلی شنیده می شود دوباره در محافل فعالان صنعت ریلی به گوش می رسد. لازم است دولت و بازوی ریلی آن، درباره صحت و سقم این تصمیم، شفاف سازی کند.

برخی شرکت های فعال در صنعت حمل و نقل ریلی از روشن نبودن برنامه شرکت راه آهن در حوزه لوکوموتیو و راهکارهای این شرکت برای رفع مشکل کمبود لکوموتیو نگرانی های جدی دارند و این نگرانی چندان هم بی پایه به نظر نمی رسد.

دغدغه های این شرکت ها از آنجا نشات می گیرد که سرمایه گذاری های سنگینی برای داخلی سازی لوکوموتیو در کشور انجام شده و توانمندی متخصصان و تولیدکنندگان و تامین کنندگان ایرانی در ساخت لوکوموتیو به نتیجه رسیده است اما با وجود اثبات این توانمندی ها و ظرفیت ها، بخش دولتی تصمیم گیر در حوزه ناوگان و برخی شرکت های خصوصی فعال در صنعت ریلی، بی اعتنا به ضرورت حمایت از تولید داخل و اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی، برنامه های دیگری تدارک می بینند و اقداماتی به صورت آشکار و نهان برای واردات لوکوموتیو انجام می دهند. 

چرایی ترجیح واردات لوکوموتیو به تولید داخل

سوال مهمی که مطرح است این که واردات چنین تجهیزات ریلی مهمی که در داخل امکان تولید آن نه در فقط در یک کارخانه بلکه در چند مجموعه وجود دارد و پیش از این هم خریدهایی از آنها انجام شده و جواب لازم در مورد کیفیت لوکوموتیو داخلی گرفته شده آن هم در سال حمایت از تولید داخل چه توجیهی دارد؟

این سوال چندان هم بی پاسخ نیست و بخشی از پاسخ آن به ساختارهای دولتی و ناکارآمدی آنها مربوط است. به این معنی که بعضی کارشناسان ریلی می گویند راه آهن ترجیح می دهد لوکوموتیو وارد کند و از داخل خریداری نشود. دلیل ترجیح شرکت راه آهن برای واردات لکوموتیو به جای سفارش ساخت به شرکت های داخلی هم در این نکته نهفته است که در خریدهای داخلی باید از منابع مالی شرکت راه آهن هزینه شود.  در واقع کارشناسان ریلی معتقدند خرید خارجی برای شرکت راه آهن مطلوب تر است چرا که بازپرداخت فاینانس های خارجی را دولت برعهده می گیرد و شرکت راه آهن برعهده ندارد ولی در خریدهای داخلی باید از منابع مالی شرکت راه آهن هزینه شود.

تعطیل شدن خط تولید لوکوموتیو داخلی در صورت واردات

مدیرعامل شرکت واگن پارس مپنا اواخر تابستان سالجاری در این زمینه اظهار نگرانی کرده و در مصاحبه با رسانه ها گفته بود: متاسفانه در سال ۱۴۰۱، مجوز ورود لوکوموتیو دست دوم توسط دولت صادر شد.این تصمیم، تعطیلی خط لوکوموتیو و بیکاری بخشی از کارگران شرکت واگن پارس را به همراه داشت. ما اعتراض خود را به همه جا رساندیم، اما مجوز ورود صادر شد و پس از آن شرکت هایی که امکان واردات لوکوموتیو دست دوم داشتند، قراردادهای خود را با واگن پارس لغو کردند.

ملانژاد در آن مقطع به صراحت از شرکت هایی که به دنبال واردات لوکوموتیو رفته اند انتقاد کرد و اقدام آنها را تعطیل کننده خط تولید لوکوموتیو در کشور دانست. وی با اشاره به  مجوزی که از سوی سران قوا و شورای عالی اقتصادی کشور به منظور خریداری ۵۰۰ دستگاه لوکوموتیو صادر شده تا ۲۰۰ دستگاه به واسطه تولید داخل تامین و ۳۰۰ دستگاه از خارج وارد شود، گفت:  جمعی از شرکت ها که عمدتا دولتی هستند از جمله شرکت راه آهن ایران، به چین سفر کردند و طبق اخبار موثق دریافتی، برای ۸۰ دستگاه لوکوموتیو قرارداد امضا شده است که این امر برخلاف مصوبه و سیاست های دولت و مصالح کشور است و عملا لوکوموتیو نو وارد می شود.

مهمان های خارجی که زود از مدار خارج می شوند!

اگر طرفداران واردات لوکوموتیو به سابقه این اقدامات و تجربیاتی که از واردات لوکوموتیو به دست آمده نیم نگاهی داشته باشند شاید در برنامه ها و تصمیمات خود تجدید نظر کنند. مدیران و دست اندرکاران مجموعه های لوکوموتیوسازی داخلی می گویند آمارها نشان می دهد نیمی از لوکوموتیوهای وارداتی که در سال های گذشته وارد شده در حال حاضر از مدار خارج شده اند چراکه امکان تعمیر آنها وجود ندارند. با این شرایط، قطعا در آینده سرنوشت لوکوموتیوهای وارداتی گذشته برای مهمان های وارداتی جدید هم تکرار می شود.

لوکوموتیوهای روس قبل از چینی ها نمره مردودی گرفتند

قبل از زمزمه خرید و واردات لوکوموتیو از چین بحث واردات لوکوموتیو از روسیه هم مطرح شده بود که در این زمینه نیز پیشکسوتان راه آهن هشدارهایی داده اند. از جمله پرویز عالیوند چهره شناخته شده صنعت ریلی کشور در این زمینه سخنان قابل تاملی گفته و ناکارآمدی لوکوموتیوهای روسیه در ایران را یادآوری کرده است. وی به روزنامه اعتماد گفته است: «سال 1360 همزمان مذاکراتی با شوروی و رومانی برای اجاره و خرید لوکوموتیو داشتیم. ابتدا با شوروی مذاکره کردیم و 20 دستگاه لوکوموتیو از آنها اجاره کردیم؛ در مرز جلفا بوژی ها تعویض شد و لوکوموتیو را به ما تحویل دادند.»

عالیوند که از اولین راهبران قطار روس بوده در ادامه می گوید:« ابتدا خودم در معیت لوکوموتیوران روسی در سفری بین تبریز و جلفا یک قطاربا این لکوموتیوها را حرکت دادیم. در آن منطقه شیب راه آهن ما بسیار تند است. این لوکوموتیوها ترمز دین یک نداشتند. فقط ترمز هوا استفاده می شد. به هر ترتیبی که بود لوکوموتیوران روسی بالاخره قطار را هدایت کرد اما ما همان زمان در مقررات راه آهن مجاز نبودیم در چنین شیبی از لوکوموتیو بدون ترمز دینامیک استفاده کنیم.»به گفته او همین مساله سبب شد که در منطقه تبریز به جلفا امکان استفاده از لوکوموتیوهای روس نباشد و به همین خاطر این کشنده ها بین زنجان و تبریز که شیب کمی دارد روی ریل برود: «در این مسیر سیر می کردیم که با مشکلاتی مواجه شدیم، چرخ های لوکوموتیو از نظر متریالی سفت بود و ریل های ما را در قوس های 250 و 300 متر شدیدا می خورد و ریل ها ساییده می شدند. مشکل دیگری هم در بوژی هاشان داشتند. این بوژی ها روی شعاع 250 متر خوب نمی چرخیدند و سرعت که از 30 کیلومتر پایین تر می آمد بوژی دوم از خط خارج می شد.»

عالیوند در ادامه با توضیح مبسوط درباره دوبار جابه جایی مسیر لوکوموتیوهای روس و اینکه به دلیل تاب نیاوردن در گرمای هوا این لوکوموتیوها حتی در مناطق مرکزی ایران هم قابل استفاده نبود، می گوید سرانجام به جای خرید، لوکوموتیوها به مرز جلفا برگردانده شده و اجاره 3 ماه آنها پرداخت شد.

به گفته این پیشکسوت صنعت ریلی، روسیه 3 دهه بعد از این اتفاقات در سال 2010 به دلیل ضعف شدید در تکنولوژی ساخت ماشین آلات ریلی در قراردادی از زیمنس آلمان درخواست کرد در این حوزه به یاری این کشور بیاید و با ایجاد کارخانه ای در روسیه برای انتقال تکنولوژی به آنها کمک کند که این ماجرا هنوز هم ادامه دارد.

 همین موضوع هم از سوالات کارشناسان و نمایندگان مجلس است که حتی با فرض ناتوانی در تولید داخلی، چرا وقتی خود شرکت زیمنس وجود دارد و پیش از این هم معاملاتی با ایران داشته است، باید از جای دیگری که تحت آموزش این مجموعه است خرید انجام شود.

نگرانی هایی که مانع سرمایه گذاری در حوزه لوکوموتیو است

موضوع دیگری که در حوزه لوکوموتیو مطرح است این که برخی شرکت های فعال در حمل و نقل ریلی از تمایل خود به سرمایه گذاری در این بخش سخن گفته اند اما آنها هم نگرانی هایی دارند که مانع ورود و سرمایه گذاری آنها در تولید و تامین لوکوموتیوهای جدید می شود. اصلی ترین نگرانی شرکت های ریلی، نامشخص بودن سیاست های بخش دولتی در این حوزه و تصدی گری شرکت راه آهن است که موجب می شود شرکت ها برای سفارش لوکوموتیو یا حتی واردات آن، دغدغه داشته باشند و احتیاط پیشه کنند.

 به عنوان مثال حسینی منش مدیرعامل شرکت حمل و نقل ریلی پارسیان در این زمینه با تاکید بر این که پاشنه آشیل صنعت ریلی کمبود لوکوموتیو است، می گوید:  مایل به راه اندازی قطار کامل که لوکوموتیو هم یکی از اجزای مهم آن است، هستیم اما نگرانی هایی داریم. با شرکت های تولید کننده وارد مذاکره شدیم اما با توجه به وجود نمونه های داخلی و خارجی، توان تولید داخل در این بازده زمانی کمی محدود است بنابراین مجبور هستیم برای اجرایی شدت فاز اول طرح های توسعه خود به سمت خرید خارجی اقدام کنیم اما این بدین معنا نیست که ما تولید داخل را حمایت نکنیم. این مدیر صنعت ریلی تصریح می کند: در صورت همراهی دولت و حذف تصدی گری شرکت راه آهن در حوزه لوکوموتیو، ورود و سرمایه گذاری در حوزه لوکوموتیو توجیه اقتصادی خواهد داشت. ما مشتاقیم از ظرفیت بازار سرمایه هم در این زمینه استفاده کنیم اما نگرانی ما از دخالت های بی رویه دولت و تصدی گری راه آهن مانع استفاده از این ظرفیت است.

لوکوموتیوساز و بهره بردار نگران از تصمیمات خلق الساعه

کوتاه سخن این که سیاست های دولت و شرکت راه آهن در حوزه لوکوموتیو برای شرکت های ریلی واضح نیست و در چنین فضایی دست شرکت های ریلی برای اتخاذ تصمیمات مهم در زمینه توسعه ناوگان و طرح های توسعه ای خود بسته است. از طرفی، لوکوموتیوسازان داخلی نیز نمی دانند تکلیف سرمایه گذاری های آنها در صورت اتخاذ تصمیمات خلق الساعه مبنی بر واردات لوکوموتیو چه می شود. این موضوع قطعا باید توسط دولت، نمایندگان مجلس، وزارت صمت و شرکت راه آهن شفاف سازی شود تا غباری که افق پیش روی صنعت ریلی را فرا گرفته، فرو بنشیند.

انتهای پیام