گروه غذاو دارو   علي اسدي خمامي  
گام چهارم طرح تحول نظام سلامت به دنبال ساماندهي ظرفيت‌هاي دانشگاهي رشته‌هاي مرتبط با سلامت و مقابله با كمبود يا مازاد نيروهاي متخصص دركشور است. اين را قائم‌مقام وزير بهداشت در امور دانشگاه‌ها اعلام كرده است. اما اين اقدام وزارت بهداشت، قبل از آنكه به مراحل اجرايي نزديك شود، با واكنش تند و تيز برخي از كنشگران نظام سلامت مواجه شده است. «تعادل» در گفت‌وگو با روساي برخي انجمن‌هاي تخصصي پزشكي، ميزان همگامي پزشكان را با گام جديد طرح تحول سلامت بررسي مي‌كند.
طرح تحول سلامت چند مدتي ‌است كه آغاز شده و تاثيرات عميقي بر اين نظام داشته است. اين طرح از آغاز اجرا با انتقادهاي شديدي روبه‌رو شد. منتقدان اتهامات متفاوت و حتي متضادي را به اين طرح وارد مي‌كنند: از تخصيص منابع به ثروتمندان و «گردن كلفتان» گرفته تا سوسياليستي بودن! تضاد و تفاوت اين انتقادها دو معني مي‌تواند داشته باشد. يا عملكرد دولت در اجراي طرح تحول متزلزل و متضاد است يا انتقاد منتقدان چندان مبتني بر واقعيت نظام سلامت كشور نيست.
به تازگي جزيياتي از گام چهارم طرح تحول سلامت تشريح شده است. به گزارش «تعادل» به نقل از فارس، قائم‌مقام وزير بهداشت در امور دانشگاه‌ها با تشريح برنامه‌هاي آموزشي در طرح تحول نظام سلامت گفت: تحولات كيفي، اصلاح مكانيسم‌هاي نظارتي، توسعه و كاهش برخي رشته‌ها باتوجه به نياز تخصصي دنبال مي‌شود.
به گفته حسن امامي رضوي راه‌اندازي رشته‌هاي جديد با درنظر گرفتن نياز تخصصي به رشته خواهد بود. به‌طوري ‌كه ظرفيت‌ها در برخي دانشگاه‌ها كم و در برخي ديگر افزايش خواهد يافت.
وي گفت: نظارت بر كيفيت رشته‌ها بسيار موثر است حتي ممكن است، پذيرش در برخي رشته‌ها را به دليل كاهش كيفيت آنها تعطيل كنيم. امامي رضوي ادامه داد: به‌طور كلي در برخي حوزه‌ها مانند رشته‌هاي بين‌رشته‌يي بايد افزايش ظرفيت داشته باشيم اما در برخي رشته‌هايي كه تعداد زيادي نيرو تربيت شده است، مانند رشته مامايي نياز به توسعه كمي نيست و بايد درمقاطع تكميلي و كاربردي توسعه يابند.  در واقع حركت وزارت بهداشت، به سمت ايجاد ظرفيت‌هاي دانشگاهي پزشكي و پيراپزشكي متناسب با نياز كشور خواهد بود، اما واكنش پزشكان به اين حركت چيست؟

  طرح تحول، معاند با سلامت كشور
كمبود يا مازاد تربيت نيروهاي متخصص، همواره بحث‌آفرين بوده است و جنجال زيادي بر سر تاثير اين مساله بر عملكرد نظام سلامت برپا شده است. به نظر مي‌رسد گام چهارم طرح تحول، اين معضل را هدف قرار داده و قصد ايجاد توازن در تعداد نيروي متخصص كشور را دارد. اما آيا پزشكان و پيراپزشكان با دولت همگام خواهند بود؟
«تعادل» براي پرس‌وجوي ديدگاه پزشكان، با رييس انجمن جراحان عمومي كشور تماس گرفت. بهزاد رحماني در واكنشي تند نسبت به طرح وزارت بهداشت، به «تعادل» گفت كه مساله كمبود يا مازاد نيروهاي متخصص، مساله‌يي ناچيز و كم‌اهميت در جامعه پزشكي است و تاثير چنداني بر سلامت كشور ندارد.
رحماني معتقد است كه اين گام از طرح تحول، تاثير قاطع و مشخصي بر نظام سلامت نخواهد گذاشت و تنها راه را براي گزينش فرمايشي و اعمال كنترل بر جامعه پزشكي باز خواهد كرد.
مساله دخالت يا بي‌طرفي دولت در مسائل اقتصادي، به اندازه عمر علم اقتصاد قدمت دارد. تقريبا تمام صاحبان كسب‌وكار‌هاي خصوصي، در لزوم عدم نظارت و دخالت دولت در كسب‌وكارشان هم‌عقيده‌اند. پزشكان نيز گويا ايجاد ظرفيت‌ دانشگاهي در رشته‌هاي مرتبط با سلامت را نوعي كنش اقتصادي تلقي مي‌كند و دولت را از دخالت در آن برحذر مي‌دارند. به گفته رييس انجمن جراحان عمومي ايران تعيين ظرفيت‌هاي دانشگاهي در اين رشته‌ها بايد براساس فرآيند عرضه و تقاضا باشد. انتخاب اصلح بايد پزشكان را به سمت رشته‌هاي دلخواهشان هدايت كند و اگر تمايل براي ورود به رشته‌يي خاص وجود ندارد، وظيفه دولت ايجاد انگيزه و شرايط مناسب كاري براي تحصيل‌كردگان در آن رشته است.
غلامعلي عكاسه، از ديگر پزشكاني ‌است كه «تعادل» به سراغشان رفت تا نظر جامعه پزشكي را راجع به گام چهارم طرح تحول سلامت بداند. رييس انجمن جراحان ارتوپد ايران در مواضعي تند‌تر از رحماني، طرح تحول را طرحي سوسياليستي دانست كه معاند و مخالف پيشرفت سلامت است. به عقيده او، اين طرح سلامت جامعه و بيماران و پزشكان را در معرض خريدوفروش كالايي قرار داده است.

   نظام آموزش پزشكي بايد تغيير كند
هرچند بخشي از جامعه پزشكي مخالف اجراي طرح تحول سلامت و به خصوص گام چهارمش است، اما به نظر مي‌رسد كه اين جامعه چندان يكپارچه و متحد نيست. بلكه بخشي از پزشكان اجراي اين طرح را ضروري مي‌شمارند.
سيدمنصور رايگاني، رييس انجمن طب فيزيكي و توان‌بخشي ايران در گفت‌وگو با «تعادل»، روند فعلي آموزش پزشكي كشور را نامناسب دانست و گفت: «در اينكه بايد در سير آموزشي تغييراتي صورت بگيرد، شكي نيست.»
وي بيان كرد كه تربيت نيروهاي متخصص دركشور، بايد براساس نيازهاي درماني، آموزشي و پژوهشي كشور انجام پذيرد، اما اين مساله تنها مشكل نظام آموزشي كشور نيست. مساله ديگر آن است كه توزيع متخصصان در سطح كشور نامناسب است.
رايگاني معتقد است كه نيروهاي متخصص پزشكي در سطح كشور به تناسب نياز جمعيت توزيع نشده‌اند و مراجعات فراوان از شهرستان‌ها به مراكز استان و به خصوص تهران را گواه اين مدعا مي‌داند. نظام درمان، شامل سه عامل متخصصان، امكانات پزشكي و نظام به‌ كارگيري اين دو مي‌شود. سه عاملي كه درنظر رييس انجمن طب فيزيكي و توان‌بخشي كشور نظام آموزشي پزشكي فعلي در توزيع مناسب آن در سطح كشور ناتوان است.
مشكل سوم اين نظام آموزشي، تفكيك بيش از اندازه علم پزشكي و گسترش نيروهاي فوق تخصصي است كه رايگاني آن را چندان معقول نمي‌داند و معتقد است مي‌تواند به نظام درمان لطمه وارد كند. هرچند اين متخصص توان‌بخشي دليلي براي اين موضوع ارائه نمي‌كند.
رايگاني كليات گام چهارم طرح تحول سلامت را مطلوب و موثر معرفي مي‌كند و مي‌گويد كه اين طرح مي‌تواند به توزيع مناسب‌ و تربيت متخصص باتوجه به نيازهاي كشور منجر شود. البته به شرط آنكه انجمن‌هاي علمي و نيروهاي متخصص در تدوين جزييات آن همكاري داشته باشند.
طرح تحول نظام سلامت از آغاز اجرا با انتقادهاي شديد بسياري از كنشگران نظام سلامت مواجه شد، اما به پيش‌ رفت و توانست امكان درمان ارزان را براي بخش بزرگي از جمعيت ايران فراهم كند. حال هرچه مراحل بيشتري براي اين‌ طرح معرفي مي‌شود، صداي اعتراض مخالفان هم بالاتر مي‌رود. به نظر مي‌رسد وزارت بهداشت راه سختي را براي اجراي كامل اين طرح پيش‌رو داشته باشد. راهي كه همت و جديت مي‌طلبد.