در این مطلب می‌خواهیم مرگبارترین زلزله های قرن 21 را به تفکیک آمار تلفات بررسی کنیم. در این لیست 30تایی، سه زلزله به وقوع پیوسته در ایران نیز دیده می‌شود.

در روز 8 سپتامبر 2023، زمین لرزه‌ای قدرتمند، مراکش را لرزاند و متاسفانه خسارات زیادی بر جای گذاشت. با توجه به این که مرکز این زلزله در اطراف کوه‌های اطلس بود و آسیب‌های ساختاری زیادی به شهر تاریخی مرکز مراکش وارد کرد، متاسفانه این زمین لرزه 6.8 ریشتری هزاران نفر را قربانی کرد.

حالا با توجه به رویدادهای اخیر و زمین لرزه‌های شدیدی که در برخی کشورها از جمله در هرات افغانستان رخ داد، تصمیم گرفتیم به داده‌های مرکز ملی اطلاعات محیطی (NCES) مراجعه کنیم و مرگبارترین زلزله های قرن 21 تاکنون بر اساس مجموع تلفات جانی این رخدادها را بشناسیم. تلفاتی که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم شامل حوادث ثانویه مثل پس لرزه‌ها و سونامی پس از زلزله نیز می‌شود.

مرگبارترین زلزله های قرن 21 از سال 2000 تا 2023

در جدول زیر می‌توانید مرگبارترین زلزله های قرن 21 را مشاهده کنید. در این جدول، شدت زمین لرزه و مجموع تلفات جانی آنها درج شده است. متاسفانه نام ایران نیز در این جدول مشاهده می‌شود. در اواخر دسامبر سال 2003 یا اوایل دی‌ماه 1382، زمین لرزه 6.6 ریشتری در ساعت حدود 5:30 بامداد در شهر بم استان کرمان به وقوع پیوست که در کمال تاسف جان در مجموع 34 هزار تا 50 هزار کشته را بر جای گذاشت. البته طبق آمار دریافت شده از NCES، تلفات این زمین لرزه برابر با 31 هزار نفر اعلام شده است.

در نوامبر 2017 یا آبان 1396 نیز زمین لرزه 7.3 ریشتری در ازگله کرمانشاه به وقوع پیوست که حدود 630 کشته داشت و در اسفند 1383 نیز در زمین لرزه 6.4 ریشتری در زرند کرمان، 612 نفر جان خود را از دست دادند. بیشترین تلفات در قرن جاری هم مربوط به زلزله 7 ریشتری سال 2010 در هائیتی بود که حداقل 316 هزار نفر را به کام مرگ کشاند.

در ادامه به توضیح چند مورد از مرگبارترین زلزله های قرن 21 می‌پردازیم تا بیشتر با جزئیات این رخدادها آشنا شویم.

زلزله هائیتی در سال 2010

در روز 12 ژانویه سال 2010، زمین لرزه‌ای به بزرگی 7 ریشتر، پایتخت هائیتی یعنی پورتو پرنس را لرزاند. کانون این زمین لرزه در عمق کمی بود (فقط شش مایل زیر سطح زمین) و همین موضوع باعث شد بیشتر نیروی زمین لرزه به نزدیکی محل زندگی مردم هدایت شود. در پایان ماه ژانویه 2010 و پس از 52 پس‌لرزه که این جزیره را لرزاند، در مجموع بیش از 300 هزار نفر در این فاجعه جان خود را از دست دادند. این مرگبارترین زلزله قرن 21 تا به امروز بوده است.

تخریب گسترده و خسارات بسیار زیاد جانی و مالی باعث شد جهانیان به حمایت از مردم هائیتی بیایند؛ اما انتقادات زیادی از اقدامات دولت به‌دلیل روند کند کمک‌رسانی به مردم و بازسازی شهر وارد شد. سازمان ملل متحد در سال 2017 میلادی گزارش داد که حدود 2.5 میلیون نفر از شهروندان هائیتی هنوز به کمک نیاز دارند.

زلزله اندونزی در سال 2004

در روز 26 دسامبر سال 2004 میلادی، زمین لرزه‌ای به شدت 9.1 ریشتر در سواحل اندونزی در اعماق اقیانوس رخ داد. این قوی‌ترین زمین لرزه‌ای بود که در قرن 21 تا به امروز به وقوع پیوست و سومین زلزله شدید از سال 1900 تاکنون محسوب می‌شود. این زلزله 9.1 ریشتری باعث وقوع سونامی وحشتناکی شد که از آن با عنوان بدترین سونامی ثبت شده در تاریخ یاد می‌کنند. در نهایت متاسفانه بیش از 230 هزار نفر در اندونزی، سریلانکا، تایلند و بخش‌هایی از هند، جان خود را بر اثر این زلزله و سونامی از دست دادند.

زلزله ترکیه و سوریه در سال 2003

در روز ششم فوریه سال جاری میلادی، دو زمین لرزه در عمق کم زمین (تقریبا 5 مایلی زیر سطح زمین)، منطقه مرزی کشورهای ترکیه و سوریه را لرزاند و خسارات گسترده‌ای را در هر دو کشور ایجاد کرد. این زمین لرزه جان بیش از 50 هزار نفر را گرفت و شرایط بد آب‌وهوایی از جمله برف و یخبندان و طوفان‌های زمستانی باعث شدند مشکلات زیادی در تلاش‌های جست‌وجو و نجات آسیب‌دیدگان به‌وجود بیاید.

همچنین تحریم‌های بین‌المللی در سوریه مانع از این شد که کمک‌های مالی خارجی به این کشور برسد و در نهایت تحریم‌های آمریکا علیه سوریه به مدت 180 روز به حالت تعلیق درآمد.

زلزله ژاپن در سال 2011

در روز 11 مارس سال 2011، زمین لرزه‌ای در اعماق دریا به شدت 9.1 ریشتر در سواحل ژاپن رخ داد که این زمین لرزه نیز باعث ایجاد یک سونامی مرگبار شد و حدود 30 دقیقه بعد، این سونامی بخش‌های زیادی از کشور ژاپن را درنوردید. امواج بلند سونامی به ژنراتورهای اضطراری نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما نیز آسیب رساند که منجر به ذوب شدن راکتور و انتشار زباله‌های رادیواکتیو شد و فاجعه پس از فاجعه را به وجود آورد.

در مجموع بر اثر این حوادث و زلزله و سونامی رخ داده، حدود 18 هزار نفر جان خود را از دست دادند.

اطلاعات مربوط به زلزله‌های قبلی چه کمکی به ما می‌کنند؟

امروزه دانشمندان به‌لطف مطالعات زمین‌ساختی صفحات زمین، می‌توانند متوجه شوند که زمین لرزه‌ها معمولا در چه مناطقی رخ می‌دهند؛ اما متاسفانه هنوز نمی‌توان زمان دقیق وقوع زلزله را تشخیص داد. مثلا کشورهایی که در امتداد منطقه‌ای با عنوان حلقه آتش قرار دارند، یکی از مناطق مستعد وقوع زلزله و فعالیت‌های آتشفشانی محسوب می‌شوند و در هر سال شاهد وقوع صدها زمین لرزه در این کشورها هستیم. البته ممکن است بیشتر این زلزله‌ها آنقدری قدرتمند نباشند که آسیب جدی وارد کنند.

علاوه بر شدت زمین لرزه، عوامل دیگری مثل عمق کانون زلزله، نزدیکی کانون آن به مناطق پرجمعیت و مستعد بودن برای رویدادهای ثانویه مثل وقوع سونامی، نقش زیادی در میزان تلفات این حوادث دارند. در هر صورت آمادگی در برابر چنین بلایایی و اقدام سریع دولت می‌تواند میزان تلفات را تا حدود زیادی کاهش دهد. مثلا اگر میزان تلفات سونامی‌های سال‌های 2004 و 2011 را با یکدیگر مقایسه کنید، متوجه می‌شوید که آمادگی دولت‌ها و حتی مردم، تا چه میزان در کاهش تلفات تاثیرگذار هستند.