نورنیوز- گروه فرهنگ و جامعه:  خبری که سردار تقی مهری، رئیس سازمان وظیفه عمومی فراجا دو روز پیش درباره کاهش سه ماه از طول دوره مقدس سربازی اعلام کرد از آن دست خبرهای پرطرفداربود که بلافاصله با واکنش‌‌های گسترده اجتماعی روبرو شد و موجی از تحلیل ‌های توأم با استقبال را برانگیخت. او در روزهایی که تب مناقشات نظامی،‌ چهره تمام منطقه و بلکه جهان را سرخ و ملتهب کرده بشارت داد که سربازان بالفعل و بالقوه ایرانی، به قاعده سه ماه زودتر پوتین‌ها را از پا می‌کنند تا تأییدی باشد بر اعتماد به نفس ساختار نظامی و دفاعی ایران. به خلاف کشورهای منطقه که از بیم فرارسیدن روز مبادای جنگ، حتی کهنه سربازان و نیروهای ذخیره خود را هم فراخوانده‌اند، ایران،‌ سه ماه از دوره سربازی جوانانش را کم کرد و نشان داد خاطرش جمع و خیالش راحت است و در دفاع از میهن، دغدغه نیروی انسانی ندارد.

    کاهش سه ماه از طول دوره سربازی،‌ خبری مهم است که البته نمی‌توان منکر شیرینی آن  برای جوانان آماده به خدمت شد.حاجت به توضیح ندارد که جوانان فانوسقه به کمر یا دفترچه به دست که به شرف مقدس سربازی نائل آمده یا می‌آیند از این که به قاعده سه ماه زودتر ترخیص می‌شوند حتما خشنود هستند. اهمیت اش اما از آنجاست که می‌تواند حلقه‌‌ای از زنجیره تصمیماتی باشد که در حکم نوسازی مفهوم سربازی است. بیایید این دو جنبه مجزا را مرور کنیم.

   دوران سربازی برای تمام خانواده ‌های ایرانی، احساس دوگانه‌‌ای رقم می‌زند. از سویی آن را نشانه بلوغ و بالندگی جوان خود می‌دانند و با اعزام فرزندشان به سربازی، حس خوشایندی از غرور ملی پیدا می‌کنند و به مشارکت شان در یک اقدام مقدس و میهنی می‌بالند. از سویی هم، بابت دور شدن دوساله  فرزندشان از خانه و مخاطرات احتمالی که خدمت سربازی می‌تواند برای او بدنبال داشته باشد نگرانی ‌های طبیعی بر انان حادث می‌شود.. به این اعتبار، سربازی به عنوان یکی از اجتماعی ترین پدیده ‌ها در زندگی ایرانیان، سیمایی دوگانه دارد و جزو تجربه ‌های "ولرم" و "ملس" به حساب می‌آید. هیچ مرد سربازی رفته ایرانی را شاید نتوان پیدا کرد که دوران خدمت سربازی اش را از خاطره انگیزترین و دلچسب ترین دوره ‌های عمرش نداند. شورانگیزترین و ماندگارترین دوستی ‌های پسران جوان ایرانی هم در سربازخانه ‌ها رقم می‌خورد و درخشان ترین خاطرات مردان پخته و پرورده میهن به ایام در آسایشگاه خوابیدن و در برجک بودن و نگهبانی دادن و پست ایستادن و مرخصی رفتن و اضافه خوردن برمی‌گردد. از سوی دیگر کمتر مرد سربازی رفته‌‌ای است که در توصیف دوران خدمتش، دست کم یکبار احساس ناسودمند بودن این دوره را نداشته باشد.

با این توضیحات معلوم می‌شود که سربازی، ماجرایی با چند لایه است. یک فراغت زودگذر نیست که تصادمی با هیچ چیز نداشته باشد. این سکه، روی دیگر و بلکه "رو"های دیگری هم دارد که به تمام آنها باید نظر کرد. پدیده سربازی،‌ ماهیتی همزمان اجتماعی، امنیتی و البته اقتصادی دارد. جنبه ‌های فرهنگی نیز در آن غایب نیست. عمیقا اجتماعی است، ‌به اعتبار اینکه تمام خانواده ‌های ایرانی را درگیر خود می‌کند و با ازدواج و اشتغال و تحصیل پیوند مستقیم دارد. امنیتی است، به اعتبار اینکه با بنیه و بضاعت نظامی و اقتدار سخت افزاری  کشور مستقیما ارتباط دارد. اقتصادی است، به اعتبار اینکه گردش مالی حاصل از آن،‌ رقمی هنگفت است و هزینه ‌های پیدا و پنهانش سرسام آور است. و فرهنگی است، به اعتبار اینکه نوع تازه‌‌ای از سبک زندگی را به جوانان آموزش می‌دهد و زیست جهان متفاوتی برایشان می‌آفریند. پدیده‌‌ای تا این اندازه پیچیده و فراگیر، طبعا ملاحظات جامعی را می‌طلبد. دلیل اینکه ظرف 98 سال اخیر (یعنی از سال 1304که نخستین قانون مدرن نظام وظیفه تصویب شد) بارها درباب سربازی قانوگذاری شده، همین پیچیدگی است.

     اما همان طور که تحولات پرشتاب تکنولوژیک، تقریبا همه وجوه زندگی بشر را تغییر داده است شاید مفهوم سربازی را هم دیر یا زود مشمول تغییرات اساسی کند.

اگر تا دیروز، مناسب ترین بستر برای "مرد شدن" جوانان، گذراندن دوران سربازی دانسته می‌شد امروز تمدن دیجیتال، به قول نیل پُستمن، نسل ‌های نو را به بلوغ و بزرگسالی زودرس مبتلا کرده به نحوی که استقلال و کفایتی در تصمیم گیری ‌های اساسی زندگی نصیب شان نموده است. به طور کلی، همان طور که  اقتضائات "تمدن تحت وب " تمام عادات و رویه ‌های کلاسیک را دستخوش بازسازی و نوسازی کرده است چه بسا مفهوم کلاسیک سربازی را هم به زودی به چیزی "به کلی دیگر" تبدیل کند. نگاهی به تحولات سالیان اخیر در موضوع سربازی، نشانه ‌های آشکار این نوسازی را نمایان می‌کند. تأسیس قرارگاهی در ستاد کل نیروهای مسلح برای مهارت آموزی سربازان و نیز مشارکت نهادهای علمی و دانش بنیان در استفاده از تخصص جوانانی که به خدمت مقدس سربازی فراخوانده می‌شوند، دلالتی روشن بر درک ضرورت بازسازی پدیده سربازی دارد.

   به نظر می‌رسد نهادهای کانونی تصمیم ساز در ایران، به سلسله‌‌ای از پیمایش ‌ها و پژوهش ‌های دقیق و علمی نیاز دارند تا تجربه خدمت نظام وظیفه را از منظرهای اقتصادی، امنیتی، جامعه شناختی، فرهنگی و سیاسی، بار دیگر ارزیابی و نوسازی کنند و چه بسا در سایه تحولات معرفتی و اجتماعی و تکنولوژیک، به انگاره تازه‌‌ای از مفهوم سربازی دست پیدا کنند. سرباز در انگاره رایجی که اکنون در ذهن جمعی ایرانیان است، جوانی است که بخشی از بهترین دوران زندگی اش  بی آنکه سودو ثمری مادی نصیبش کند، گرفته می‌شود. رکن اصلی در نوسازی سربازی، شکستن این انگاره و تبدیل آن به انگاره خلاق، پویا، کارآفرین و توسعه گرا است. سربازی، می‌تواند کارگاهی رایگان برای آزموده شدن و مهارت یافتن جوانان ایرانی در شاخه ‌های متنوع علم و فناوری باشد. می‌تواند به یکی از پیشران ‌های توسعه ملی تبدیل شود و جوانان را در فرایند پیشرفت دخیل کند. معنای این حرف آن نیست که پادگان ‌ها به شعبه دوم دانشگاه ‌ها تبدیل شوند بلکه فقط به این معناست که در مسیر قوی تر شدن ایران با رویکرد توسعه، نوسازی شوند.

کاهش سه ماه از دوران مقدس خدمت سربازی، خبر خوبی است. خیر این تصمیم هم به نظام اقتصادی کشور می‌رسد، هم به عرصه تولید و توسعه و اشتغال و کسب وکار. هم خانواده ‌ها از آن خشنود می‌شوند و هم همه تقریبا یک میلیون و سیصد چهارصد هزار نفری که یا فانوسقه به کمر دارند یا دفترچه اعزام به دست.  این خبر وقتی خوب تر خواهد شد که پیش درآمدی باشد بر عزم سیاست گذاران در نوسازی مفهوم و پدیده سربازی و تبدیل آن به تجربه‌‌ای نو در بهره گیری از توانمندی ‌ها و خلاقیت ‌های بی مثال جوانان ایرانی.