منابع آگاه مي‌گويند اگر اختلاف‌ها تا شامگاه امشب پايان نيابد دوشنبه روز توافق احتمالي خواهد بود
آن ٢٤ ساعت سرنوشت‌ساز هم گذشت و تقدير مذاكرات هسته‌يي ميان ايران و ١+٥ بر مدار ادامه گفت‌وگوها استوار شد. پنجشنبه، روز دوئل تريبون‌ها و تقسيم تقصيرها بود.
به گزارش روزنامه اعتماد زماني كه ايران و ١+٥ ضرب الاجل ٣٠ ژوئن را از دست دادند، اين عبور از خط قرمز زماني تعيين شده چندان به چشم‌ها نيامد و برخي از مذاكره‌كنندگان در دو سوي اين ماراتن تاكيد داشتند كه ضرب‌الاجل زماني اصلي ٩ جولاي است. خبرنگاراني كه دو هفته گذشته را در وين گذرانده‌اند اميدوار بودند كه تا شامگاه ٩ جولاي وزنه مذاكرات به سمت توافق بچرخد و توافق جامع هسته‌اي به سرعت به دست قانونگذاران امريكايي براي بررسي آن در بازه زماني ٣٠ روزه برسد.
پوشش ديدارهاي متوالي ميان تيم‌هاي هفت كشور حاضر در مذاكرات در روزهاي چهارشنبه به اين اميد انجام شد كه شايد پنجشنبه آن روز بزرگ پس از ١٣ سال مذاكره باشد. صبح پنجشنبه در حالي از راه رسيد كه خيمه مخصوص خبرنگاران در پله كوبرگ از نخستين ساعات اين روز مملو از تصويربرداران و روزنامه‌نگاراني بود كه آمده بودند تا ساعاتي ديگر عبارت «توافق شد» را روي خروجي‌هاي رسانه‌هاي خود قرار دهند. ميزان توييت‌نويسي‌هاي اهالي رسانه از صبح پنجشنبه‌شدت بيشتري گرفت. تصور عمومي بر اين بود كه در حال تايپ آخرين خبرهاي منتهي به توافق هسته‌اي هستند. با اين‌همه عبور از ظهر پنجشنبه بدون تحرك سياسي و فني لازم در هتل پله كوبرگ نشان داد كه امروز، روز توافق نخواهد بود. اعم وقت روز پنجشنبه مذاكره‌كنندگان به ديدارهاي داخلي ميان كشورهاي ١+٥ گذشت. جنس اين ديدارها نشان مي‌داد كه هنوز هماهنگي لازم ميان طرف‌هاي مقابل ايران كه بايد صدايي واحد باشند، به وجود نيامده است. در حالي كه بسياري از گمانه‌زني‌ها حاكي از اين بود كه اگر مبنا بر اتفاق خاصي در مذاكرات باشد بايد از هشت شب به بعد به وقت وين انتظار اين رخداد را كشيد، وزارت امور خارجه امريكا اعلام كرد كه جان كري، وزير امور خارجه اين كشور براي سومين بار در دو هفته گذشته به مقابل پله كوبرگ مي‌آيد تا با خبرنگاران حرف بزند.
حضور معنادار كري
عقربه‌هاي ساعت به وقت وين به ١٧ نرسيده بود كه خبر آمد كري ساعت ١٩ مي‌آيد تا از آب و هواي حاكم بر مذاكرات بگويد. با اعلام اين خبر مشخص شد كه توافق هسته‌اي تا قبل از پايان آخرين ساعت‌هاي ٩ جولاي در كار نخواهد بود. تجربه رسانه‌اي خبرنگاران با قاطعيت نشان از آن داشت كه كري براي هرحرفي جز اعلام توافق جامع هسته‌اي مي‌آيد. كري عصا زنان با چهره‌اي خسته اما خندان آمد و مقابل ميز مخصوصي ايستاد كه در بزنگاه‌هاي تاريخي اين ١٥ روز مذاكره ميزبان مذاكره‌كنندگان ١+٥ و موضع‌گيري‌هاي آنها در خصوص مذاكرات بوده است. ايران و ١+٥، ١٣ سال است كه بدون رسيدن به توافق مذاكره مي‌كنند؛ مذاكراتي كه ديگر هم از بعد فني و هم از بعد سياسي بسيار فرسايشي شده است. جاي كري در ابتداي سخنان خود با اشاره به اينكه آمده‌ايم تا به توافق برسيم و نه آنكه فقط مذاكره كنيم، گفت: همان‌گونه كه در صحبت هايم با اوباما هم مطرح شد قرار نيست كه ما تا ابد در ميز مذاكره بنشينيم.
كري در بخش‌هايي از بيانيه‌اي كه شخصا قرائت مي‌كرد به نيمه شب ٩ جولاي و ضرب الاجل كنگره هم اشاره غيرمستقيمي داشت و تاكيد كرد كه نبايد تنها به اين دليل كه ساعت نيمه شب به پايان مي‌رسد، ميز مذاكره را به اين سادگي رها كنيم. جان كري در بخشي از سخنان خود آب پاكي را بر دستان خبرنگاران ريخت و با اشاره به اينكه براي رسيدن به توافق عجله نمي‌كنيم با زبان بي زباني اعلام كرد كه از توافق تا پيش از ضرب‌الاجل كنگره خبري نخواهد بود. رييس دستگاه ديپلماسي ايالات متحده بخش اعظمي از سخنان خود را به تكرار تاكيد بر حصول توافق خوب اختصاص داد اما براي نخستين بار اعلام كرد كه توافق جامع هسته‌اي با ايران بايد توافقي باشد كه نه فقط براي روزها، هفته‌ها و ماه‌ها خوب باشد بلكه براي چندين دهه معتبر بوده و مناسب باشد. وزير امريكايي كه امروز وارد پانزدهمين روز حضور در وين شده است در ميانه بيانيه خود اندكي هم خبرهاي خوش را مخلوط سخنان تند و تيز خود كرده و از پيشرفت‌هاي واقعي گفت كه به ظن او در مذاكرات رخ داده است. جان كري در حالي سوال‌هاي خبرنگاران در خصوص ميزان تاثيرگذاري اين عدم حصول به توافق تا پيش از ٩ جولاي را بي‌پاسخ گذاشت كه با بازگشت وي به درون كوبرگ، شبكه‌هاي مجازي مملو از يك خبر شد؛ فضاي مذاكرات مثبت نيست. تمديد رايزني‌ها.
بازي تميز رسانه‌اي مرد ديپلماسي ايران
تيم رسانه‌اي امريكا بازي را به گونه‌اي چيده بود كه جان كري نخستين فردي باشد از گردونه مذاكرات كه مي‌آيد تا به خبرنگاران از آب و هواي مذاكرات بگويد و به نوعي فضاي رسانه‌اي را در اختيار بگيرد. با اين‌همه محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه ايران پيش‌دستي كرد و دقايقي پيش از حضور همتاي امريكايي خود در جمع خبرنگاران فضا را به سمت ايران تغيير داد. حساب توييتري محمد جواد ظريف در يك سال و اندي كه از مذاكرات ميان ايران و ١+٥ مي‌گذرد هربار در بزنگاه‌هاي خبري مهم فعال شده است. ظريف براي اعلام ادامه مذاكرات و دليل چرايي عدم رسيدن به آن تا اين لحظه نوشت: «به‌شدت در حال كار هستيم. ولي نبايد عجله كرد تا كار به خوبي انجام شود. اين حرف مرا جدي بگيريد: شما نمي‌توانيد اسب‌ها را در وسط رودخانه عوض كنيد.» ثانيه‌هايي پس از انتشار اين توييت بود كه شمار به اشتراك‌گذاري آن از مرز هزار مورد گذشت.
ظريف در سه جمله به دنيا گفت كه در پشت درهاي بسته در ٤٨ ساعت اخير چه گذشته است. اين توييت‌نويسي تنها مانور رسانه‌اي ظريف در ٢٤ ساعت گذشته نبود. دقايقي پس از اتمام سخنان جان كري و در حالي كه خبرنگاران به سرعت در حال انتقال متن سخنان خود به پايتخت‌هاي‌شان بودند، محمد جواد ظريف در بالكن طبقه سوم هتل كوبرگ ظاهر شد. هربار كه مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و ١+٥ در وين برگزار شده است يك چشم خبرنگاران به بالكن‌هايي بوده است كه تنها راه مفر مذاكره‌كنندگان از هواي كسالت‌بار اتاق‌هاي مذاكره و بحث‌هاي سياسي است. عصر پنجشنبه هم محمد جواد ظريف به همراه سيدعباس عراقچي، عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده و حسين فريدون، مشاور ويژه رييس‌جمهور به بالكن آمدند و فرصتي براي پرسش و پاسخ‌هاي كوتاه اما ضربتي را با خبرنگاران فراهم كردند. خبرنگاران با بلند كردن صداهاي خود از وزير امور خارجه ايران سوال كردند كه تا چه زماني در وين مي‌مانيد؟ گفت: تا زماني كه لازم باشد.
كدام اسب؟ كدام رودخانه؟
بيانيه چند پاراگرافي جان كري هرچند تلاش شده بود كه در آن تمام نكات جا داده شود اما به اندازه عبارت آخر توييت محمد جواد ظريف جنجال و گمانه‌زني به راه نينداخت. چرا وزير امور خارجه ايران بايد در اين مقطع مذاكراتي از همگان بخواهد كه اين عبارت وي را فراموش نكنند كه: نمي‌توانيد در وسط رودخانه، اسب تان را عوض كنيد؟ در نخستين دقايق پس از انتشار اين توييت خبرنگاران امريكايي كشف كردند كه اين عبارت را يك بار هم آبراهام لينكلن در جريان رقابت‌هاي انتخاباتي خود در سال ١٨٦٤ به كار برده است. اين شبيه‌سازي تاريخي اما سرنخي از دليل استفاده اين عبارت به دست نداد.
يك ساعت پس از خاموش شدن جو حاكم بر كوبرگ به بهانه سخنان ظريف و كري بود كه خبرنگار گاردين در گزارشي نوشت: اسب‌ها در عبارت ظريف بازمي‌گردد به اين باور تيم مذاكره‌كننده ايران كه بسته پيشنهادي كه روز چهارشنبه صبح به وقت وين در كوبرگ توانسته بود نظر مساعد همگان را جلب كند ناگهان پس از ويدوكنفرانس جان نيمه شب جان كري با باراك اوباما از روي ميز كنار زده شده و رد مي‌شود. همزمان با اين گزارش گاردين هم، سرگئي لاوروف وزير امور خارجه روسيه كه از مسكو در جريان مذاكرات وين قرار مي‌گيرد به كمك ايراني‌ها آمده و تاكيد مي‌كند كه اگر اين مذاكرات شكست بخورد مقصر آن كشوري است كه بسته مورد پذيرش همه را رد كرده است و نه ايران. كدهايي كه روس‌ها و خبرنگاران رسانه‌هاي مختلف از آنچه در پشت درهاي بسته اتاق مذاكرات در روزهاي چهارشنبه و پنجشنبه به دست داد اين شايبه را از ميان برد كه اين بار در اين دور از مذاكرات اين امريكايي‌ها بودند كه نقش پليس بد را بر عهده گرفتند.
اگر در جريان توافقنامه موقت ژنو، فرانسوي‌ها يك بار در دقيق ٩٠ توافق موقت را با بهانه‌تراشي‌هاي خود به تعويق انداخته و پس از آن به پليس بد اين بازي معروف شدند، اين بار قرعه به نام امريكايي افتاد كه شايد در باور عمومي بيش از همه اين توافق را مي‌خواهد. آن روزها كه وزير امور خارجه فرانسه در دقيقه ٩٠ مانع از تصويب توافقنامه موقت ژنو شد هنوز تيم‌هاي مذاكره‌كننده ايران و شش كشور مقابل آن چندان به رسم الخط مذاكراتي هم آشنا نشده بودند اما امروز ديگر پس از يك سال و نيم مذاكره فشرده و نفسگير و در حالي كه تيم‌هاي مذاكره‌كننده در سطح كارشناسي كشورهاي ١+٥ و ايران قريب به يك ماه و سه هفته است كه هر روز با هم ديدار مي‌كنند ديگر طرف مقابل نمي‌تواند به اثرگذاري اين ترفندهاي تبليغاتي چندان اميدوار باشد. پس از رمزگشايي از اين خط آخر در توييت ظريف بود كه برخي از خبرنگاران در توييت‌هاي خود نوشتند: در حال حاضر مذاكرات ميان ايران و ١+١+١+١+١+١ است.
كنايه‌هايي كه از عدم انسجام ميان تيم‌هاي مذاكره‌كننده ١+٥ در برابر ايران خبر مي‌داد. محمد جواد ظريف چند ساعت پس از انتشار اين توييت براي انجام مراسم شب قدر به مركز امام علي در مركز شهر وين رفت و آنجا بود كه در محاصره خبرنگاران در خصوص آنچه مانع رسيدن به توافق در حال حاضر است، گفت: ما هم شاهد تغيير مواضع و هم شاهد زياده‌خواهي هستيم. علاوه بر اين چندين كشور در طرف مقابل داراي مواضع متفاوتي هستند. ما براي رسيدن به توافق وارد ميدان شديم. مردم ايران دنبال توافق هستند اما توافقي كه با عزت باشد. اگر طرف مقابل هم به دنبال توافق شرافتمندانه و متوازن باشد، توافق در دسترس است و البته كه ايران هيچگاه ميز مذاكره را ترك نكرده و نخواهد كرد.
توپ تصميم سخت در زمين امريكا
پويايي تيم مذاكره‌كننده ايران در شفاف سازي فضا تنها به انتشار توييت ظريف و ايستادن چند دقيقه‌اي او بر روي بالكن خلاصه نشد. عقربه‌هاي ساعت به ساعت ٢٣ كه رسيد، چندخبرنگار امريكايي از جمله گزارشگر گاردين شروع به انتشار موضع‌گيري‌هايي در توييت‌هايي خود به نقل از يك منبع نزديك به تيم مذاكره‌كننده كردند. اين مذاكره‌كننده ايران در جلسه‌اي كوتاه به خبرنگاران رسانه‌هاي خارجي گفته بود كه برخي از كشورهاي طرف مقابل از پارامترهاي مورد توافق در لوزان عقب‌نشيني كرده و مواضع خاص خود را در اين مورد اتخاذ كرده‌اند. اين مقام ايراني همچنين ابراز تاسف كرده بود كه نمي‌توان اين مذاكرات را رايزني‌هايي چندجانبه خواند. اين مقام ايراني به خبرنگاران امريكايي گفته بود كه طرف مقابل در تمام مسائل از تحريم‌ها تا مسائل ريز فني و همچنين برخي زمان‌بندي‌ها موضع خود را تغيير داده است.
گزارش نويس گاردين در چند پست توييتري مستقل به نقل از مذاكره‌كننده ايراني مي‌نويسد: گويا ما در اين مذاكرات چند مذاكره دوجانبه را پيش مي‌بريم و نه يك مذاكره‌اي كه يك سوي آن ايران است و سوي ديگر آن شش كشور با موضع يكسان. حالا هركدام از اين كشورها خط قرمز خود را دارند. تيم مذاكره‌كننده ايران به آنها گفته است كه تلاش مي‌كند در برابر خطوط قرمز آنها انعطاف از خود نشان دهد اما ايران هم خطوط قرمز مشخص خود را دارد كه از آن عبور نخواهد كرد. ايران در حال حاضر با شش خطوط قرمز متفاوت روبه رو است كه تازه ثابت هم نيستند و دايما تغيير مي‌كنند. اين مقام مذاكره‌كننده ايراني در پاسخ به سوال يكي از حاضران در جلسه كه سوال مي‌كند اصلي‌ترين چالش‌ها چيست؟ مي‌گويد: تمام تحريم‌هاي اقتصادي و مالي بايد بلافاصله پس از رسيدن به توافق از ميان برداشته شود. تيم مذاكره‌كننده ايران بايد بداند كه طرف مقابل دست از تعلق به تحريم‌هايي كه آنچنان سفت به خود چسبانده است برمي‌دارد.
اين مقام مذاكره‌كننده ايراني در پاسخ به سوالي در خصوص بازديد از مراكز نظامي پس از توافق هسته‌اي مي‌گويد: ما در اين خصوص در لوزان به توافقي رسيديم و همگان بايد به آن پايبند باشند. هر كشوري حساسيت‌هاي خود را در خصوص تاسيسات نظامي خود دارد. پروتكل الحاقي در اين خصوص كاملا واضح موضع‌گيري كرده است. در حال حاضر بي اعتمادي وسيعي ميان ايران و امريكا وجود دارد و ما اعتقاد داريم كه در سايه اين توافق مي‌توانيم بخشي از اين بي اعتمادي را از ميان‌برداريم. متاسفانه در مدت زمان پس از اجراي توافقنامه موقت ژنو ما شاهد بي توجهي طرف امريكايي به بخشي از موارد مورد توافق در خصوص تحريم‌ها بوديم. اين مقام ايراني در خصوص زياده‌خواهي‌هاي امريكا مي‌گويد: ما منتظر هستيم كه ببينيم آيا امريكا مي‌خواهد از دلبستگي خود به ابزار تحريم دست بردارد يا خير؟ ما فكر مي‌كنيم كه امريكايي‌ها هنوز به اين مساله تحريم وابستگي دارند. امريكايي‌ها همچنان خود را در قفس تحريم‌هاي‌شان نگه داشته‌اند. در حالي كه خبرنگاران امريكايي در گزارش‌هاي خود سخنان جان كري را تعبير به اشاره وي به اين مساله مي‌كنند كه ايران بايد تصميم سياسي سخت را بگيرد، اما اين مقام ايراني آن‌طور كه در گزارش‌هاي امريكايي‌ها آمده است توپ را به زمين غرب انداخته و مي‌گويد: اين غرب است كه بايد تصميم سياسي لازم را براي حصول توافق بگيرد. گفته مي‌شود كه يكي از اصلي‌ترين مسائل باقي مانده، تحريم‌هاي تسليحاتي ايران است. وزير امور خارجه روسيه نيز در تازه‌ترين موضع‌گيري خود اشاره كرده بود كه اين تحريم‌ها بايد بلافاصله برداشته شود. اين مقام مذاكره‌كننده ايراني در پاسخ به سوال يكي از خبرنگاران مبني بر اينكه مساله تحريم‌هاي تسليحاتي تا چه اندازه جدي است مي‌گويد: مساله برداشته شدن تحريم‌هاي تسليحاتي موضع ايران، روسيه و چين در اين مذاكرات است. البته سخت است كه شش موضع طرف مقابل را به هم نزديك كرد. در جريان مذاكرات ژنو و همين طور پس از توافقنامه موقت ژنو، در جريان مذاكرات لوزان و همين جا در وين هم دوستان ما در طرف مقابل بيشتر وقت خود را صرف هماهنگي‌هاي داخلي مي‌كنند.
انگليسي نه چندان خوب، خانم موگريني!
پنجشنبه عصر در حالي كه جهان از تازه‌ترين موضع‌گيري‌هاي ايران و امريكا در مذاكرات خبردار شده بود و تحليل‌هاي اوليه در اين خصوص و آينده مذاكرات دست به دست مي‌شد، فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا با شبكه امريكايي سي‌ان‌ان و مجري معروف آن كريستين امانپور به گفت‌وگوي زنده در خصوص آب و هواي مذاكرات هسته‌اي در وين پرداخت. موگريني كه از اتاق لوكس خود از هتل پله كوبرگ با امانپور سخن مي‌گفت تلاش كرد ملغمه‌اي از خوش‌بيني و بدبيني را مديريت كند. وي در حالي كه چندين بار از محدود بودن زمان مذاكرات سخن مي‌گفت در ميانه حرف‌هاي خود تاكيد كرد كه گفت‌وگوهاي هسته‌اي سازنده بوده است. وي برخلاف برخي منابع روس و ايراني كه از عدم اجماع ميان ١+٥ پرده‌برداري كرده‌اند ادعا كرد كه ميان اعضاي گروه ١+٥ «اتحاد خوبي» وجود دارد. موگريني كه در ميانه مسير مذاكرات ايران و ١+٥ به اين رايزني‌ها پيوسته است از تصميم‌هاي سخت تاريخي گفت كه بايد براي رسيدن به توافق اتخاذ شود. مسوول كميسيون سياست خارجي اتحاديه اروپا در اين گفت‌وگوي تلويزيوني پيش بيني كرد كه تكليف مذاكرات و اينكه آيا رسيدن به توافق در اين مقطع ممكن است يا خير به زودي و طرف چند ساعت آينده مشخص خواهد شد. با اين‌همه در حال حاضر ٤٨ ساعت از اين اظهارنظر موگريني گذشته اما هنوز خبري از سنگين‌تر شدن وزنه به يكي از دو سوي توافق يا تمديد مذاكرات نيست. مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در بخش‌هايي از سخنان خود به امانپور گفت: هرگز تا به اين اندازه به توافق نزديك نشده بوديم اما اگر تصميم‌هاي سياسي و تاريخي تا چند ساعت ديگر اتخاد نشود ما توافقي نخواهيم داشت. در حالي كه همگان به حصول توافق تا ٤٨ ساعت آينده در وين فكر مي‌كنند، موگريني با اشاره به اينكه گرفتن اين تصميم سياسي در روزها و هفته‌هاي آتي پس از اين روزها نه تنها آسان‌تر نيست كه سخت‌تر هم خواهد بود، به نوعي هشدار داد كه دو طرف بايد كار را در همين دور به پايان برسانند و فكر تمديد چندهفته‌اي يا چندماهه را از خود دور كنند. موگريني در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود با اشاره به اينكه هر عضوي از مذاكرات، مسووليت تاريخي خود را مي‌داند، افزود: يكي از گره‌ها اين است كه بايد اعتماد سازي بين كشورهايي كه سال‌هاست با هم ارتباط ندارند، انجام بگيرد. ما توافق كرده ايم از آنچه در لوزان به آن رسيديم عقب‌نشيني نكنيم. مسائل جديدي مطرح نشده و نبايد هم توسط هيچ كدام ازاعضاي حاضر در مذاكرات مطرح شود. ما دو بار مذاكره نمي‌كنيم و به مسائلي كه بر سر آنها توافق كرده ايم باز نخواهيم گشت. مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا كه به گفته منابع روس يك بار هم ايران را به خروج ١+٥ از مذاكرات تهديد كرده است، در پاسخ به اين سوال امانپور كه فكر مي‌كنيد منظور محمد جواد ظريف از جمله آخر توييت وي در خصوص در ميانه رودخانه نمي‌توانيد اسب خود را عوض كنيد، چيست؟ از پاسخ صريح دادن طفره رفته و گفت: شايد انگليسي من چندان خوب نيست!وي در ادامه ترجيح داد توجه مخاطبان سي‌ان‌ان را به بخش نخست سخنان ظريف و تشابه آن به بخش‌هايي از بيانيه كري جلب كند كه گفته بود ما براي رسيدن به توافق عجله نمي‌كنيم.
«نه» سياسي اوباما به جان كري؟
ايران و ١+٥ پس از قريب به دو سال مذاكره، ضرب‌الاجل ٩ جولاي را از دست دادند. عبور از اين ضرب‌الاجل به اين معناست كه كنگره امريكا بر اساس قانون خودنوشته اكنون ٦٠ روز فرصت دارد به اين توافق دولت متبوع خود نه يا بله بگويد. در ٤٨ ساعت گذشته اصلي‌ترين پرسشي كه تمام خبرنگاران و تحليلگران حاضر در وين به دنبال يافتن پاسخي براي آن بودند اين بود كه اگر باراك اوباما خواهان حفظ توافق با ايران از شر مزاحمت‌هاي مخالفان آن در كنگره است چرا در دقيقه ٩٠ و به ادعاي بسياري از شواهد و مدارك، طرح مورد توافق جان كري با ايران را پس زد؟ پرونده هسته‌اي ايران در امريكا تبديل به ابزاري براي گروكشي‌هاي سياست داخلي شده و همين مساله امكان تاثيرگذاري حاشيه بر متن را در ٦٠ روز آينده افزايش داده است. ديپلمات‌ها در وين اعتقاد دارند كه تمديد ٣٠ روزه فرصت قانونگذاران امريكايي براي بررسي توافق جامع هسته‌اي نمي‌تواند براي ذات توافق صورت گرفته، كشنده باشد. از سوي ديگر يكي از چند تحليلي كه در ٤٨ ساعت گذشته در خيمه خبرنگاران دست به دست شده اين است كه باراك اوباما، رييس‌جمهور ايالات متحده عمدا ضرب الاجل ٩ جولاي را از دست داده است. محور اين تحليل بر اين مدار مي‌چرخد كه جمهوريخواهان تندرو امريكايي كه با هرگونه توافق هسته‌اي با ايران مخالف هستند در چند روز گذشته بر آتش اين معركه رسانه‌اي افزوده‌اند كه تيم مذاكره‌كننده امريكا در حال واگذاري امتيازهاي ويژه به ايران از ترس ضرب الاجل ٩ جولاي است. بر اين اساس اوباما ترجيح داد براي گريز از اين فشارهاي داخلي، توافق احتمالي را پس از اين ضرب الاجل‌زماني امضا كند. بر اساس اين تحليل اوباما مطمن بود كه مي‌تواند حتي در صورت مخالفت كنگره با اين توافق با وتوي خويش آن را نجات دهد. با اين همه يك روزنامه‌نگار امريكايي به شرط محفوظ ماندن نام خويش در اين خصوص به «اعتماد» مي‌گويد: جان كري، وزير امور خارجه امريكا دو هفته از وقت كاري خويش را در وين گذرانده است. او بيش از هر فردي ديگري تلاش كرد كه اين توافق به سحرگاه ١٠ جولاي نرسد. در چند روز اخير دورهاي مذاكراتي فشرده‌اي تا نيمه‌شب را با تيم‌هاي همراه در اين مذاكرات و همچنين همتاي ايراني پيش برد تا بتواند پيش از به صدا در آمدن ناقوس دهم جولاي، كار توافق را تمام كند. وي با تاييد اين مطلب كه موضع تيم مذاكره‌كننده امريكا پس از ويديوكنفرانس كري با مافوق خود در واشنگتن تغيير كرده است، مي‌گويد: ما مي‌دانيم كه اوباما در اين ويديوكنفرانس به وزير خود گفته است: نه! اما نمي‌دانيم مفاد بسته مورد توافق چه بوده كه نظر مثبت كري و ارنست مونيز، وزير انرژِي ايالات متحده را تامين كرده است اما نظر اوباما و تيم امنيتي او در واشنگتن را خير؟ شايد هم بر اين مبنا بتوان گفت كه «نه» اوباما نه سياسي بوده است و نه الزاما فني. وي با بيان اينكه نمي‌توان ادعا كرد كه اوباما از ترس جمهوريخواهان و فشارهاي آنها براي رد توافق در صورت حصول آن تا ٩ جولاي، اين نه را به كري گفته است، مي‌گويد: نمي‌دانيم كه آيا در وقت اضافه مذاكرات خط قرمز جديدي شكل گرفته است؟ به هرحال عبور اين توافق از كنگره هيچگاه چه در صورت حصول آن پيش از ٩ جولاي و چه پس از آن آسان نبود. هومان مجد، روزنامه‌نگار ايراني مقيم امريكا و تحليلگر مسائل ايران در اين خصوص به «اعتماد» مي‌گويد: نمي‌توان فشار تندروها بر اوباما را ناديده گرفت. اگر اين توافق مثلا سه تا چهار روز پيش از ٩ جولاي به دست آمده بود دولت امريكا مي‌توانست ادعاي تحت فشار زمان قرار داشتن را رد كند اما زماني كه تا چند ساعت پيش از پايان روز ٩ جولاي هنوز همگان از وجود اختلاف‌هايي سخن مي‌گويند، نمي‌تواند ادعا كند كه در دقايق آخر روز نهم جولاي به تيم ايران امتياز نداده است. مجد در پاسخ به اين سوال كه چه ضمانتي وجود دارد كه اين فرصت ٦٠ روزه بررسي توافق جامع در كنگره به سود تندروها تمام نشود، مي‌گويد: احتمالا تيم‌هاي سياسي و امنيتي اوباما در واشنگتن به او اطمينان خاطر داده‌اند كه مي‌تواند توافق را پس از اين ٦٠ روز هم به كمك دموكرات‌هاي هم‌حزب خود از سد كنگره به سلامت عبور دهد. مجد در ادامه پاسخ خود به «اعتماد» مي‌گويد: توافقي كه به كنگره تحويل داده مي‌شود مورد كالبدشكافي كامل سياسي و فني قرار مي‌گيرد و بر همين اساس دولت اوباما بايد راه‌هاي هرگونه انتقاد را ببندد. مخالفان مي‌توانند كوچك‌ترين مساله فني را به امتياز دادن به ايران از سوي امريكا تعبير كنند. اين روزنامه‌نگار ايراني در پاسخ به اين سوال كه توافق در روزهاي آتي را تا چه اندازه محتمل مي‌دانيد، به «اعتماد» مي‌گويد: اين مذاكرات نمي‌تواند بيش از دو تا سه روز ديگر ادامه پيدا كند. امروز پانزدهمين روزي است كه تيم‌هاي مذاكره‌كننده ايران و ١+٥ يا در وين به شكل كامل مستقر هستند يا دايما در رفت و آمد ميان وين و پايتخت‌هاي خويش هستند. جان كري دو هفته تمام را در وين گذرانده است و نمي‌تواند بيش از اين در اين كشور باقي بماند. اندك‌اندك منتقدان به كري خرده مي‌گيرند كه چرا تمام مسائل سياست خارجي امريكا را رها كرده است و تمام وقت در خدمت مذاكرات هسته‌اي با ايران است؟
جمعه، روز آرام پس از توفان
با سحرگاه دهم جولاي، شليك‌هاي ديپلماتيك تيم‌هاي حاضر در مذاكرات به هم تمام شد و آتش‌بس رسانه‌اي برقرار. مذاكرات مانند پيش از پنجشنبه توفاني در سطوح كارشناسي، مديران سياسي و وزراي امور خارجه از سر گرفته شد. محمدجواد ظريف دوباره به بالكن اتاق خود در پله كوبرگ آمد. دوباره براي خبرنگاران دست تكان داد و مكالمه‌اي بسيار كوتاه و چند كلمه‌اي با خبرنگاران داشت:
توافق امروز صورت مي‌گيرد؟
ترديد دارم.
دوشنبه هم اينجاييم؟
اميدوارم كه نه.
نشست صبح با كري و موگريني چگونه بود؟
سازنده
علي اكبر صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي هم صبح روز گذشته به همراه جواد ظريف و سيدعباس عراقچي به بالكن هتل پله كوبرگ آمد. وي نيز چند كلمه‌اي با خبرنگاران صحبت كرده و در پاسخ به اين سوال كه آيا با توجه به اتفاق‌هاي روز پنجشنبه، شانس توافق پايين آمده است يا خير؟ گفت: شانس توافق همچنان بالاست. روند مذاكرات همچنان به خوبي پيش مي‌رود. در جبهه مقابل هم فيليپ هاموند، وزير امور خارجه انگليس يكي از چهره‌هايي بود كه پيش از ترك چند ساعته وين مقابل چادر خبرنگاران آمد و توضيحاتي را در خصوص مذاكرات داد. وي با بيان اينكه امروز (شنبه) مجددا به مذاكرات بازمي‌گردد تاكيد كرد كه پيشرفت‌هايي حاصل شده است، اما بسيار كند. وي به خبرنگاران وعده داد كه امروز نشست وزرا در كوبرگ برگزار خواهد شد. رييس دستگاه ديپلماسي انگليس در ادامه افزود: ما پيشرفت‌هايي داشتيم اما هنوز كارهاي زيادي باقي مانده است. ما راهنمايي‌هاي روشني به معاونين خود ارايه داديم بنابراين يك وقفه ديگري به وجود آمده تا معاونين ما با ايراني‌ها به كار خود ادامه دهند و مجددا روي پيش‌نويس متن كار كنند و متن توافق را شفاف كنند. هاموند تصريح كرد: طرف ايراني نيز بايد يك سري موضوعات را در تهران شفاف سازي كند اما وزراي خارجه مجدداً فردا گردهم مي‌آييم و اميدواريم كه بتوانيم پيشرفت‌هايي حاصل كنيم. پيشرفت‌هايي در مذاكرات بود ولي اين پيشرفت‌ها بسيار كند است. معاونين همچنان كار مي‌كنند و اميدوارم قبل از نشست فرداي وزرا پيشرفت‌هاي بيشتري حاصل شود. پيش از هاموند، سخنگوي وزير امور خارجه آلمان هم تاكيد كرده بود كه احتمال رسيدن به توافق تا چند روز آينده در وين بسيار بالا است.
شنبه يا دوشنبه توافق؟
مذاكرات ميان ايران و ١+٥ از وقت اضافه هم گذشته است. روز گذشته توافقنامه موقت ژنو تا روز سيزدهم جولاي برابر با سه‌شنبه تمديد شد. بدين ترتيب بايد انتظار داشت كه مذاكرات تا روز دوشنبه در وين ادامه پيدا كند. تا لحظه تنظيم اين خبر، خروجي جلسات وزرا و مديران سياسي پس از توفان سياسي روز پنجشنبه اعلام نشده است. در شرايطي كه دو طرف بتوانند تا عصر امروز اندكي از اختلاف‌ها را بكاهند، شايد آن روز بزرگ براي ايران و ١+٥ امروز باشد. اما در شرايطي كه پرانتزها تا شامگاه شنبه بسته نشود، روز يكشنبه هم روز آرام و بي خبر مذاكرات خواهد بود چرا كه وزراي تروييكاي اروپايي وين را ترك كرده و براي تصميم‌گيري در خصوص يونان به ساير وزراي اتحاديه مي‌پيوندند. در چنين شرايطي روز دوشنبه را بايد روز حصول توافقي دانست كه بيش از هر زمان ديگري در ١٣ سال گذشته در دسترس است.
∎