حمله اخیر ارتش جمهوری آذربایجان به قره‌باغ و تصرف بخش‌هایی از آن، نتیجه سه دهه مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان را تا حدود زیادی مشخص کرد و روند تحولات هم حکایت از این دارد که این منطقه به زودی به سرزمین اصلی خود بازگردانده خواهد شد. «اسپوتنیک» گزارش کرد که رئیس‌جمهور خودخوانده قره‌باغ روز پنج‌شنبه فرمان انحلال همه نهاد‌های دولتی را امضا کرده است. به گزارش خبرگزاری دولتی «ترند» جمهوری آذربایجان، «جدایی‌طلبان ارمنی در قره‌باغ حذف رژیم غیرقانونی در خاک جمهوری آذربایجان را اعلام کرده‌اند. ساختار‌های جدایی‌طلب حداکثر تا اول ژانویه ۲۰۲۴ منحل خواهد شد.» به گزارش الجزیره، ساموئل شهرامانیان، رئیس‌جمهور خودخوانده قره‌باغ اعلام کرد: «از همه ساکنان قره‌باغ، چه در داخل و چه در خارج از این منطقه می‌خواهم از شرایط ادغام در جمهوری آذربایجان مطلع شوند و تصمیم مستقل و فردی در مورد ماندن یا ترک منطقه اتخاذ کنند.» این درحالی است که جمهوری آذربایجان اطمینان داده حقوق ارامنه قره‌باغ کوهستانی را تضمین و این منطقه را با جمهوری آذربایجان ادغام می‌کند.
از سوی دیگر، همزمان با انحلال جمهوری خودخوانده قره‌باغ، بگیر و ببند برخی مقامات ارمنی این منطقه هم شروع شده است و به گفته مقامات باکو، روبن وارطانیان، که از نوامبر ۲۰۲۲ تا فوریه ۲۰۲۳ رهبری دولت جدایی‌طلب قره‌باغ را بر عهده داشت، روز پنج‌شنبه درحالی که قصد داشت به ارمنستان برود دستگیر شد. این مقام ارمنی، به چندین جرم از جمله تأمین مالی تروریسم متهم شده است. قره‌باغ کوهستانی که در سال ۱۹۹۱ اعلام استقلال کرد، بیش از ۳۰ سال است که به دست مقامات جدایی طلب ارمنستان اداره می‌شود، اما هفته گذشته به تصرف جمهوری آذربایجان درآمد و با توجه به انحلال جمهوری خودخوانده از ژانویه به طور کامل تحت تملک آذربایجان قرار خواهد گرفت تا شاید یکی از بحران‌های منطقه‌ای در جهان پایان یابد.
همه ارامنه از قره‌باغ می‌روند
با وجود اینکه مقامات باکو اطمینان داده‌اند که اقدامی علیه ارامنه قره‌باغ انجام نمی‌دهند و آن‌ها می‌توانند بخشی از قومیت ارمنی جامعه آذربایجان باشند، اما با این حال ارامنه حاضر نیستند زیر بیرق باکو زندگی کنند. خبرگزاری رویترز دیروز به نقل از سخنگوی نخست‌وزیر ارمنستان گزارش داد که تاکنون دو سوم ارامنه ساکن قره‌باغ، این منطقه را ترک کرده‌اند. پیش‌تر «داوید بابایان» مشاور ساموئل شهرامانیان گفت ۱۲۰هزار ارمنی‌تبار ساکن قره‌باغ قصد دارند این منطقه را ترک کنند زیرا تمایلی ندارند بخشی از جمهوری آذربایجان باشند. نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان روز پنج‌شنبه هشدار داد: «مهاجرت ارامنه از قره‌باغ کوهستانی در نتیجه سیاست پاکسازی قومی جمهوری آذربایجان ادامه دارد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد هیچ ارمنی‌در روز‌های آینده در این منطقه باقی نخواهد ماند. این اقدام مستقیم پاکسازی قومی و سلب مالکیت است. چیزی که مدت‌هاست درباره آن به جامعه بین‌المللی هشدار داده‌ایم.» پاشینیان تأکید کرد: «اظهارات بازیگران بین‌المللی مختلف در محکومیت پاکسازی قومی جاری در قره‌باغ کوهستانی مهم است، اما اگر اقدامات ملموسی انجام نشود، این اظهارات تنها به منظور ایجاد آمار اخلاقی برای ثبت در تاریخ تلقی خواهد شد.» او در پایان اظهاراتش گفت: «وظیفه اصلی امروز دولت ارمنستان این است که پذیرای برادران و خواهران خود که به اجبار از قره‌باغ آواره شده‌اند، در نهایت توجه باشیم و اطمینان یابیم نیاز‌های ضروری آن‌ها برآورده می‌شود.»
هجوم به خانه‌ها
خروج اکثر ارامنه درحالی است که سربازان آذربایجانی روز جمعه تصاویری از حمله به خانه‌های ارمنی‌های قره‌باغ که متروکه شده و تخریب این خانه‌ها منتشر کردند. با هجوم ده‌ها هزار نفر به خاک ارمنستان، مردم این کشور هم آمادگی خود را برای پذیرایی از ساکنان جدید اعلام کرده‌اند.
به گزارش الجزیره، هتل‌های محلی اتاق‌های رایگان به مهاجران ارائه می‌کنند و مردم در ارمنستان با پست گذاشتن در رسانه‌های اجتماعی به پناهندگان، پیشنهاد مسکن موقت می‌دهند. همچنین صحبت از تبدیل مدرسه‌ای در شهر مرزی گوریس به خوابگاه است تا زمانی که پناهگاهی دائمی برای آنان فراهم شود. همچنین، «پیتر استانو» سخنگوی اتحادیه اروپا از آمادگی برای اختصاص ۵ میلیون یورو برای کمک‌های بشردوستانه به ساکنان قره‌باغ خبر داد. پیش‌تر نیز سازمان ملل آمادگی خود را برای ارائه کمک‌های مالی به ارامنه قره‌باغ اعلام کرده بود.
فرار دسته جمعی ارامنه درحالی است که از دسامبر گذشته نیرو‌های آذربایجان گذرگاه «لاچین» تنها راه کمک‌رسانی به قره‌باغ ارمنی‌نشین را مسدود کرده بودند و ۱۲۰ هزار نفر در بدترین شرایط زندگی می‌کردند و بنابراین با توجه به تجربه تلخ ماه‌های گذشته، ارامنه حاضر نیستند که در قره‌باغ سکونت داشته باشند. اما باتوجه به اینکه ارمنستان کشوری کوچک و فقیر به شمار می‌رود، موج عظیم مهاجرت ارامنه برای دولتمردان ارمنستان دردسر‌های جدی ایجاد خواهد کرد. کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل اعلام کرد که تاکنون بیش از ۸۸ هزار ارمنی‌تبار منطقه قره‌باغ کوهستانی را ترک کرده و وارد ارمنستان شده‌اند و دولت ایروان برای رفع نیاز‌های این پناهجویان با چالش‌هایی مواجه است.