به گزارش خبرنگار ایکنا، در اولین همایش تخصصی جایگاه علم و فناوری حوزه سـلامت در دفاع مقـدس، که امروز چهارشنبه پنجم مهرماه در دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری مؤسسه بهداری رزمی دفاع مقدس و مقاومت برگزار شد، یونس پناهی، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت به نمایندگی از وزیر بهداشت که در جلسه هیئت دولت حضور داشت، سخنرانی کرد و گفت: جایگاه علم و فناوری در جنگ هر دو سال یک بار از سوی ستاد کل دفاع مقدس در همه ابعاد و با مشارکت نهادهایی از سراسر کشور بررسی می‌شود و ما این توفیق را داشتیم که شاهد نشست‌های علمی در این زمینه باشیم. این نشست‌ها امسال از سوی دو دانشکده علوم پزشکی ادامه پیدا می‌کند تا نتایج آن در کنگره ملی ارائه شود.

وی اضافه کرد: هدف نشست‌ها این است که نشان دهیم در دفاع مقدس عملکردها بر مبنای علم و فناوری بوده و برای هر بحران و جنگی آمادگی داشته باشیم.

در ادامه سرلشکر سید یحیی صفوی، دستیار و مشاور عالی مقام معظم رهبری در امور نیروهای مسلح از انشگاه‌های علوم پزشکی خواست گروه‌های جهادی تشکیل و به مناطق مورد نیاز بروند و گفت: اگر چرخه بیماری با فقر و بیکاری ترکیب شود خانواده از هم می‌پاشد. گروه‌های جهاد سلامت را راه‌اندازی کنید. چرا اینقدر سرطان در حال پیشرفت است؟ علت آن چیست؟ کار تحقیقاتی کنید. از وزرات بهداشت می‌خواهم جایگاه و نقش خود را در برنامه هفتم توسعه پیدا کند؛ شما باید فعال باشید.

برای حفظ پزشکان متخصص هر کاری می‌توانید انجام دهید

سرلشکر صفوی تأکید کرد: برای حفظ و نگهداری پزشکان متخصص هر کاری می‌توانید انجام دهید؛ این حجم از مهاجرت غیر قابل قبول است. چرا پزشکان ما باید در کشورهای همسایه کار کنند؟ باید سیستم و نظام تصمیم‌گیر کشور در این زمینه فعالیت کند. وزارت بهداشت با سایر وزارتخانه‌ها همکاری کند. وزارت سمت در فناوری‌های جدید حرف اول را می‌زند. فناوری‌های جدید در علوم پزشکی بسیار مهم است. فناوری بالا ثروت‌آفرینی و قدرت‌آفرینی دارد. ما ۱۱ میلیون حاشیه‌نشین داریم که مشکلات دارند، با وزارت رفاه و ... که خدمات درمانی را مدیریت می‌کنند، همکاری و بیمه‌های سلامت را به خوبی پیگیری کنید تا هیچ فرد ایرانی بدون دفترچه بیمه نباشد. متأسفانه برخی مردم ایران حتی شناسنامه ندارند که باید حل شود. ای کاش در اداره سرزمین و جامعه بهتر از گذشته عمل کنیم.

عبدالرضا پازوکی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز تصریح کرد: اکنون جبهه ما فقط مرز شرقی نیست بلکه جبهه ما کل دنیاست و باید دانشجویی تربیت شود که زمینه‌ساز ظهور باشد. ما مدافع ارزش‌هایمان هستیم و دولت با تعامل ارزشمند خود البانی و پشتوانه مجازی دشمن را به هم ریخت و جبهه مقاومت سربلند بیرون آمد. باید خودمان را برای چنین جبهه‌ای آماده کنیم.

در ادامه مراسم از «بسته پشتیبان درسنامه آشنایی با فرهنگ و معارف دفاع مقدس ویژه دانشجویان علوم پزشکی» رونمایی شد و حسین قناعتی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: جنگ تحمیلی با وجود تمام خسارت‌ها و آسیب‌هایی که وارد کرد، دستاوردهایی هم داشت و در مقطعی رخ داد که نیازهای مختلفی را ایجاد می کرد که هر یک باید در مسیری مجزا رفع می‌شد. همانطور که می‌دانید در هر مسیر روندهایی وجود دارد که نیازمند برنامه‌ریزی خطی است، اما حوادث غیرمترقبه در جنگ تحمیلی قابل برنامه‌ریزی و پیش‌بینی نیست که بمب‌های شیمیایی، بمب‌های خوشه‌ای، سلاح‌های غیرمتعارف، حملات غیر پیش‌بینی شده، حملات منافقین و ... از جمله آنهاست و مدیریت سنگینی را می‌طلبد. 

سردار نصرالله فتحیان، مسئول موسسه بهداری رزمی دفاع مقدس و مقاومت دیگر سخنران این مراسم بود که اظهار کرد: بیشترین حضور از بین دانشجویان تیم‌های اضطراری از دانشگاه تهران بود که درخشیدند؛ من به همه این افراد ادای احترام می‌کنم؛ خدمات آنها هیچگاه فراموش نمی‌شود.

وی به علم و فناوری به کار رفته در جنگ و خلاقیت‌های دوران دفاع مقدس اشاره کرد و گفت: یکی از کارهایی که در دفاع مقدس انجام می‌شد، مشاهدات میدانی بود. جنگ زمانی به ما تحمیل شد که هیچ آمادگی نداشتیم؛ امروز اگر آمادگی داشته باشیم هیچ جنگی به ما تحمیل نمی‌شود. مهم‌ترین بخش بهداری رزمی در جنگ گروه‌های داوطلب بودند و تیم‌های اضطراری خودجوش درست شدند. وقتی امام راحل فرمان بسیج عمومی دادند تیم‌های بهداشتی و درمانی نیز خودجوش درست شدند.

سردار فتحیان با اشاره به اینکه در همه جنگ‌ها مجروحان را خدمت پزشکان می‌بردند اما در دفاع مقدس پزشکان پیش مجروحان رفتند، گفت: ما در ابتدای جنگ در حداقل امکانات بودیم که یکی از اقدامات اولویت‌دار ما آموزش امداد بود که آموزش امداد عمومی برای دو میلیون بسیجی و جوانان داوطلب در صحنه عملیات انجام شد. همچنین چهار آموزشگاه بزرگ بهداری سپاه در چهار نقطه کشور ایجاد شد و تیم‌های مورد نیاز یگان‌های عملاتی را تربیت کردیم. گروه‌های بهداشت و درمان داوطلب برای خدا آمدند و برای این نترسیدند چون هدف بزرگی داشتند.

85 درصد نیروهای بهداری رزمی داوطلب بودند

وی همچنین گفت: از ۱۵۰ هزار نیروی بهداری رزمی ۸۵ درصد نیروی داوطلب بودند و این تیم‌های داوطلب بودند که همه موازنه‌ها را تغییر دادند. آن زمان امکانات در کشور کم بود و همه امکانات برای جبهه‌ها در کشور بسیج می‌شد. بسیاری از تجهیزات و امکانات را مردم فراهم کردند. در عملیات فتح‌المبین هزار دستگاه ماشین شخصی برای کمک به جبهه آمدند و ماشین‌های شاسی بلند صندلی‌هایشان را برداشتند و به آمبولانس تبدیل کردند. یکی از تیم‌های اضطراری در دفاع مقدس تیم مرحوم دکتر ابوترابی بود. ایشان با یک تلفن به لشکر می‌آمدند و وقتی تنها پسرشان به شهادت رسید حتی به بالین فرزندش هم نرفت.

سرلشکر فتحیان همچنین گفت: در جبهه بهداشتمان را از صفر شروع کردیم و از آنجایی که تأثیرپذیری رزمندگان از احکام قرآن بیشتر بود، طلاب با بیان احادیث و آیات قرآنی در مورد بهداشت و سلامت، رزمندگان را به رعایت بهداشت دعوت می‌کردند و همین آموزش‌ها موجب ارتقای بهداشت در جبهه‌ها شد و عدم شیوع اپیدمی‌ها و بیماری‌های همه‌گیر را شاهد بودیم. همچنین در جنگ و هر حادثه بزرگی یکی از بزرگ‌ترین موضوعات هماهنگی است که در جنگ تحمیلی در عالی‌ترین شکل صورت گرفت و ستادهای امداد و درمان نقش مهمی در این خصوص داشتند.

حسن عراقی‌زاده، رئیس اداره بهداشت، امداد و درمان ستاد کل نیرو‌های مسلح در ادامه این همایش درباره سیر تحول علم و فناوری در بهداری رزمی از گذشته تا حال و نگاهی به آینده گفت: پاسخ این سؤال که آیا جنگ ما بر مبنای اصول آکادمیک و قابل دفاع اداره شده است یا خیر، این است که تکلیف، دفاع از انقلاب و وطن است، اما قطعاً در حوزه پزشکی و بهداری رزم این مسئله بوده و با نگاه کاملاً علمی اداره شده است.  

وی افزود: عمر بهداری رزمی به اندازه کل تاریخ است و در جنگ جهانی اول و دوم نیز تجربیاتی در این زمینه وجود داشته است و براساس تقسیم‌بندی هر منطقه به آن امدادرسانی می‌شد که در جنگ تحمیلی نیز بر همین مبنا، سطوح ارائه خدمات و بهداری رزمی تقسیم‌بندی شد.

علی مهرابی‌توانا، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه بقیه‌الله دیگر سخنران این مراسم بود. وی به تشریح نقش فناورانه بهداشت و پیشگیری در جهت حفظ سلامت رزمندگان و جامعه پرداخت و با تأکید بر اهمیت بهداشت در جنگ، گفت: در طول تاریخ همیشه جنگ‌ها با شیوع اپیدمی‌ها همراه بودند و این اپیدمی‌ها بودند که سرنوشت جنگ‌ها را تعیین می‌کردند.

مالاریا را در جنگ تحمیلی مهار کردیم

وی ادامه داد: در زمان جنگ ایران و عراق مالاریا و چند بیماری دیگر در کشور ما وجود داشت و احتمال همه‌گیری آنها در جنگ بالا بود. بیماری‌های تیفوس، آنفولانزا و بیماری‌های عفونی دیگر نیز معمولاً در جنگ‌ها شیوع پیدا می‌کرد. خوشبختانه اکنون مالاریا در حال ریشه‌کنی است اما در آن زمان مالاریا آندمی بود که اقدامات پیشگیرانه در مناطق جنگی انجام دادیم و این بیماری را مهار کردیم.

مهرابی‌توانا افزود: بیماری تب پشه خاکی آن زمان ناشناخته بود و ما گزارش‌هایی از بیماری رزمندگان داشتیم که تب می‌کردند، به نور حساس شده و بسیار ناتوان می‌شدند که بعدها این بیماری و عامل آن را  شناسایی کردیم و بهداشت را در همه موارد در جبهه توسعه دادیم. در ابتدای جنگ واکسیناسیون را در میدان جنگ انجام می‌دادیم اما بعدها این کار در پادگان‌ها انجام شد. همچنین آب‌ها و غذاها سالم سازی شدند. ما تقریباً همه کارها را علمی انجام می‌دادیم.

محمدعلی محققی، پزشک دفاع مقدس نیز در ادامه مراسم با اشاره به درسنامه آشنایی با فرهنگ و معارف دفاع مقدس گفت: این درسنامه با اهتمام جمعی از اساتید و پیشکسوتان حوزه سلامت در دفاع مقدس و تیم‌های اضطراری در دو جلد و ۲۰ فصل تدوین شد و ۵ سال به طول انجامید. 

وی ادامه داد: در این درسنامه سعی شده است معارف دوران دفاع مقدس به ویژه شیوه‌های اخلاقی، علمی و حرفه‌ای به زبان علمی مطرح شود و برای اینکه پیوندی میان حوادث واقعی آن دوران و مطالب گردآوری شده ایحاد شود، بسته‌های پشتیبان چند رسانه‌ای با استفاده از منابعی که یا در آن زمان ثبت شده و یا از تاریخ شفاهی گرفته شده است، پیش‌بینی شده است. در این راستا مجلاتی هم طراحی شده که نشریه علمی، پژوهی و رزمی بوده و اختصاص به تحقیقات علمی دارد. فصل دوم کتاب با هفت مقاله تحقیقی درباره امنیت در این مجله ثبت شده است. نسخه دیگر نسخه فرهنگی است که ۱۰ شماره آن  به شکل فصلنامه چاپ شده است. 

عباس فروتن نیز مقاله‌ای با عنوان «تهدیدات بیولوژیک و تهدیدات شیمیایی و پیش بینی آینده» ارائه کرد و گفت: ما اولین مجروحان شیمیایی را تابستان ۶۲ در بیمارستان لقمان و لبافی‌نژاد دیدیم. اولین گازی که علیه ایران استفاده شد گاز خردل بود که ما نمی‌دانستیم اصلاً چیست و فقط بو داشت و تاول ایجاد می‌کرد. این گاز از لایه‌های پلاستیک عبور می‌کرد و به همین دلیل فکر می‌کردیم تشعشع است، اما به مرور متوجه ماهیت آن شدیم. گاز خردل دوره کمون داشت و عوارض آن بعدها مشخص می‌شد که ما کم‌کم توانستیم این عوارض و ماهیت این گاز را بشناسیم. برای افرادی که با گاز خردل مسموم می‌شدند درمانی وجود نداشت و فقط می‌شد اقدامات مراقبتی کرد اما برای مصدومان با گاز اعصاب می‌شد کارهای بیشتری کرد.

تهران قرار بود با سیاه زخم ریوی بمباران شیمیایی شود

وی با اشاره به اینکه ویروس سیاه زخم ریوی نیز به صورت جدی از سوی عراق در حال تهیه و قرار بود در حمله به تهران استفاده شود، گفت: در والفجر ۱۰ یکی از تهدیدات استفاده از این ویروس علیه ایران بود که خوشبختانه انجام نشد ولی جزو تهدیدات آینده محسوب می‌شود. ویروس‌هایی که تغییر ژنتیکی داده می‌شود نیز جزو خطرات جنگ‌های آینده است.

سعید سرکار، نیز مطالبی با موضوع «اثرات متقابل علم و فناوری و دفاع مقدس بر یکدیگر» ارائه کرد و گفت: ما در شرایط جنگی تحریم بودیم و همه کشورها از صدام پشتیبانی می‌کردند. ما در تمام ابعاد باید تلاش می‌کردیم و همین تلاش موجب شد شاهد نوآوری و خلاقیت در جنگ باشیم. آنچه باعث خلاقیت می‌شود نیاز است و ما این مسئله را با تمام وجودمان درک کردیم که باید روی پای خودمان بایستیم. اگر بر دیگران تکیه کنیم در هر ناکجا آبادی ممکن است دیگران ما را رها کنند.

وی ادامه داد: اکنون یکی از فناوری‌هایی که از راه دور در حوزه پزشکی وجود دارد آمایش از راه دور است؛ مثل اینترنت اشیا و ... که در این فناوری سنسورهایی بر بدن رزمنده نصب می‌شود و تنفس، دما و حتی مسائل روحی روانی رزمنده را دریافت و با هوش مصنوعی آنالیز می‌کند. بحث دیگر نیز در رابطه با ربات‌ها است مثل ربات‌های جراح، تصویر برداری، حمل کننده بیمار و ... که البته می‌توان از ترکیب این دو فناوری نیز در جنگ استفاده کرد.  

هفت مزیت ربات جراح ایرانی نسبت به ربات آمریکایی

سرکار با اشاره به اینکه پیشگام‌ترین ربات جراح را آمریکا به اسم ربات داوینچی ساخته است، گفت: سه سال بعد از ساخت این ربات، ما در ایران ساخت ربات را آغاز کردیم و ربات داخلی را ساختیم. ربات ما هفت مزیت نسبت به ربات داوینچی دارد اما چون بر روی این ربات سرمایه‌گذاری نشده ما تا مرز جراحی بر روی حیوانات رفته‌ایم و در حال حاضر سه ربات جراحی از راه دور نصب شده در کشور داریم.

وی با اشاره به فروش دو ربات جراح به کشور اندونزی و موفقیت اعمال جراحی این ربات‌ها در این کشور، گفت: اندونزی ۹ هزار جزیره مسکونی دارد و خدمات پزشکی در آن دشوار است. ربات ما یک سوم هزینه ربات آمریکایی را دارد؛ به همین دلیل اندونزی از ما ربات خرید و اکنون 12 ربات دیگر سفارش داده است. ما نیز امیدواریم در ایران طی یک سال و چند ماه آینده مجوز جراحی بر روی انسان توسط این ربات را دریافت کنیم.

تجلیل از خانواده شهدا و ایثارگران دفاع مقدس و خانواده شهدای سلامت‌بخش دیگر این مراسم بود و در انتها نیز حمیدرضا جوادزاده، بخشی از تجربیات فناورانه بخش سلامت در محور مقاومت را بیان کرد و گفت: تفاوت زیادی بین طب رزم در دفاع مقدس و محور مقاومت وجود دارد. در جبهه مقاومت اسلامی نقل و انتقال بیماران از دو کشور متفاوت به ایران و درمان مجروحان بسیار سخت بود. اینکه مجروحان چند زبان و فرهنگ داشتند نیز کار را سخت‌تر می‌کرد.

وی ادامه داد: زمان جنگ تحمیلی آمبولانس نفربر نداشتیم اما در جبهه مقاومت آمبولانس نفربر به کار بردیم تا درمان مجروحان را از خط مقدم آغاز کنیم. همچنین در جبهه مقاومت جنگ پارتیزانی داشتیم که فرایند کمک به مجروحان را دشوار می‌کرد. اکنون حضور طب اورژانس در جبهه‌های مقاونت در حال انجام است که با شرایط جنگ تحمیلی تفاوت دارد.

جوادزاده اضافه کرد: اتوبوس آمبولانس‌ها می‌توانند ظرفیت انتقال مجروحان را افزایش دهند که در جبهه مقاومت از آنها استفاده شد و همکاری نهادهای مختلف برای انتقال مصدومان از جمله همکاری هواپیماهای مسافربری بی‌نظیر بود. همچنین در جبهه مقاومت مجبور بودیم از سازه‌های شهری به عنوان بیمارستان استفاده کنیم چراکه بعضاً در سوریه و عراق نصف شهر در دست داعش بود و نمی‌شد در بیمارستان مستقر شویم به همین دلیل یکی از ساختمان‌های شهری را به سرعت به بیمارستان تبدیل می‌کردیم و مثل زمان جنگ تحمیلی امکان ساخت بیمارستان صحرایی نبود. تریاژ نیز در جنگ تحمیلی نداشتیم و برای اولین بار در جبهه مقاومت عراق و سوریه انجام دادیم.

گزارش تصویری اولین همایش تخصصی جایگاه علم و فناوری حوزه سلامت در دفاع مقدس