همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: تاریخچه مسجد سید ناصرالدین که توسط منیرالسلطنه، یکی از زنان ناصرالدین‌شاه، بنا شد با یک تکیه و مدرسه علمیه قدیمی گره خورده، همچنان که اکنون شبستان مسجد نیز با صحن امامزاده در هم تنیده است. اگرچه ورودی آستان امامزاده به خیابان خیام باز می‌شود و در ورودی مسجد از کوچه مجاور آن یعنی کوچه شادلو؛ اما از صحن امامزاده نیز می‌توان به شبستان مسجد رسید و بالعکس.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
در جست‌وجوی تاریخچه این مسجد، به تکیه‌ای واقع در محله ملک‌آباد سابق می‌رسیم. تکیه سید ناصرالدین که قدمت آن به گفته مسئولان آستان امامزاده، به دوران زندیه می‌رسید و درست در محل فعلی مسجد امامزاده سید ناصرالدین قرار داشت. متولی امامزاده می‌گوید: «مجموعه آستان مقدس امامزاده ناصرالدین شامل ۳ بخش بوده است. نخست؛ مدرسه منیرالسلطنه یا مدرسه ناصریه. دوم؛ بقعه متبرکه امامزاده سید ناصرالدین که از نوادگان امام محمدباقر(ع) بود و حدود هزار سال قدمت دارد و سوم؛ مسجد امامزاده سیدناصرالدین. بنابراین مدرسه و مسجد، گرد امامزاده بنا شده‌اند.»
منیرالسلطنه در سال ۱۳۱۱ هجری قمری تکیه سید ناصرالدین را بازسازی و به مسجد تبدیل کرد. او در همان سال، بنای امامزاده را مرمت و مدرسه علمیه‌ای در جوار امامزاده ساخت. نصرالله حدادی، تهران‌شناس، نیز می‌گوید: «وقتی مسیر توسعه شهر به خیابان جلیل‌آباد یا خیابان خیام کنونی رسید، قسمت اعظم بنای مدرسه علمیه از بین رفت و تنها ۸ حجره از آن در شرق خیابان جلیل‌آباد باقی ماند. پس از توسعه خیابان جلیل‌آباد، کلاس درس مدرسه در بخش شرقی خیابان خیام کنونی به زغال‌فروشی تبدیل شد و در اختیار شخصی به نام حاج کریم‌آقا زغالی قرار گرفت. این بخش از مدرسه علمیه منیرالسلطنه، سپس توسط متولی موقوفات او واگذار شد و اکنون سال‌هاست که به سفره‌خانه سنتی تغییر کاربری داده است.»
در جست‌وجوی پیشینه مسجد ناصرالدین به «محمدابراهیم‌خان معمارباشی» می‌رسیم؛ برادر منیرالسلطنه و به عبارتی دایی کامران میرزا نایب‌السلطنه. از آنجا که محمدابراهیم‌خان معمارباشی فرزندی نداشت، اموال او پس از فوت به خواهرش منیرالسلطنه رسید. منیرالسلطنه به دلیل عشق و علاقه‌ای که به برادرش داشت، اموال و دارایی او را وقف خدمات عام‌المنفعه کرد که ساخت مدرسه علمیه منیرالسلطنه، مرمت بقعه امامزاده و تبدیل تکیه سید ناصرالدین به مسجد، از جمله اقدامات اوست. آورده‌اند منیرالسلطنه که ۲۰۰ مغازه در بازار تهران را وقف مسجد و مدرسه علمیه کرد، در ایام محرم به طلاب مدرسه بشقاب شیرینی و در زمستان خاک زغال می‌داد. مسجد امامزاده سید ناصرالدین سال ۱۳۵۰ هجری شمسی در حال تخریب بود، اما شخصی به نام حاج اکبر معمار که تولیت امامزاده را برعهده داشت، با کمک خیّران محله مسجد را بازسازی و دیواری دور حیاط مسجد کشید. کاشی‌های این مسجد تاریخی که هنر دست استاد محمدتقی صادقی کاشانی است و با خط خوش علی میرزا مهدی شیرازی تلفیق شده، یادگار ساخت مسجد در دوران منیرالسلطنه است.
