مریم سالاری
خبرنگار اعزامی «ایران» به «وین»


امشب، ساعت شنی ضرب‌الاجل 7 جولای (16 تیر) به نقطه پایان می‌رسد و براساس قول و قرارها، دیپلمات‌ها موظفند «آری» یا «نه» خود درباره توافق هسته‌ای را اعلام کنند. اما چالشی که 12 سال جان سختی نشان داده، گویا، به سادگی حاضر نیست تعیین تکلیف شود. زیرا همزمان با نزدیک شدن خاتمه مهلت، زمزمه‌های منابع آگاه بی‌نام و نشانی که خبرهای نشست‌های محرمانه را به پشت درهای بسته درز می‌دهند، حکایت از آن دارد که سپیده دمان 8 و شاید 9 جولای «وین» هم هسته‌ای خواهد بود و این شهر کهن، میزبانی خود از مذاکره‌ای تاریخی را تا چهارشنبه آخر شب یا بامداد پنجشنبه تمدید خواهد کرد. خبر ادامه گفت‌و‌گوها تا 9 جولای در حالی میان خبرنگاران مستقر در محل مذاکره می‌چرخد که مقامات بلندپایه ایران و کشورهای طرف مذاکره، همچنان به رایزنی‌های فشرده و حساس خویش ادامه می‌دهند. دیدارهای تعیین‌کننده وزیر امور خارجه کشورمان با وزیران امریکا، چین، انگلیس، فرانسه و روسیه که دیروز انجام شد و امروز هم تداوم می یابد، ناظر به تلاشی شتابان برای بستن پرونده اختلافات و اعلام توافق تا تاریخ «نهم جولای» است. زیرا براساس مصوبه کنگره امریکا، اگر طرفین تا این زمان به توافق دست یابند، کنگره «یک ماه» فرصت بازبینی توافق و اعلام نظر به کاخ سفید را خواهد داشت اما اگر اعلام توافق به حتی فردای این مهلت کشیده شود، آنگاه فرصت کنگره به دو ماه افزایش خواهد یافت و این موضوع، خوشایند «کاخ سفید» نیست. براین اساس، برخی کارشناسان و رسانه‌های غربی، ایران را متهم کردند که برای کسب امتیاز بیشتر از امریکا، می‌خواهد مذاکره را تا دقیقه نود 8 جولای بکشاند تا «کری» و تیم او برای در امان ماندن از گزند یک ماه مهلت اضافه کنگره، امتیازهایی به ظریف و تیمش بدهند تا توافق تا واپسین دقایق 8 جولای به دست آید. اما منابع آگاه مذاکره‌کنندگان ایرانی تأکید دارند که علت نیاز احتمالی به ادامه مذاکره آن است که تهران، توافق خوب را فدای مهلت و ضرب‌الاجل نمی‌کند و برای صیانت از منافع ملی خود، حتی فراتر از 8 جولای هم پشت میز مذاکره می‌ماند و چنانچه توافق خوبی در کار نباشد دیپلمات های ایرانی ترجیح می‌دهند بدون توافق به پایتخت خود بازگردند.
مقام ایرانی: هیچ ضرب‌الاجلی
را قطعی نمی‌بینیم
با وجود این تلاش‌ها و در حالی که مقام‌های امریکایی تلاش می‌کنند هفتم جولای پرونده هسته‌ای ایران را خاتمه یافته اعلام نموده و فرصت کافی تا 9 جولای (زمان تحویل توافق به کنگره) برای خود فراهم کنند، یک مقام ایرانی با بیان اینکه هیچ ضرب‌الاجلی را قطعی نمی‌بینیم، گفت: «برخی ملاحظات از سوی دولت امریکا وجود دارد اما این بدین معنی نیست که همه پذیرفته‌اند که یک ضرب‌الاجل وجود دارد. حتی با در نظر گرفتن موضع امریکا در مورد این ضرب‌الاجل اگر ما نهم جولای را از دست بدهیم پایان جهان نخواهد بود و مدت زمان جدیدی برای ادامه کار تعیین خواهد شد.» وی تصریح کرد: «ما نیازمند توافقی هستیم که شامل یک تغییر اساسی در رویکرد شورای امنیت سازمان ملل در قبال ایران باشد. این مسأله از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و پایان مذاکرات باید منجر به یک دگرگونی اساسی در رویکرد شورای امنیت شود.»
حل مانع «پی‌ام دی»
این اختلاف و «جنگ دقیقه‌ها» در مذاکرات «وین»، در حالی است که منابع آگاه از حل و فصل اکثر موضوعات مهم و اساسی در واپسین لحظات خبر می‌دهند و دیدارهای دقیقه 90 وزیران را به منظور تصمیم‌گیری درباره اختلافاتی دانسته که نیازمند اراده سیاسی قوی برای برداشتن گام آخر است.
مانع پرونده ابعاد احتمالی نظامی (پی‌ام دی)، از نمونه‌های بارز چالش‌های «مزمن» است که در سایه اراده سیاسی طرفین برای توافق، از مسیر مذاکره کنار گذاشته شد و بنا بر گزارش‌های رسیده؛ قرار شده این موضوع با ابتکارهای صورت گرفته و همکاری دوباره تهران، از دستور کار نشست‌های سیاسی، حذف و در سطح فنی به آن پاسخ داده شود. سفر معاونان مدیر کل آژانس که بلافاصله پس از حضور ناگهانی آمانو در تهران انجام می‌شود در ادامه همین همکاری‌های تازه ایران و آژانس است. یک منبع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده درباره این سفر به خبرنگاران گفت: «هرچند که آژانس تاکنون نتوانسته برای اثبات ادعاهای خود در این زمینه مستنداتی قابل اتکا و موثق ارائه کند ولی چون ایران می‌خواهد مسأله را حل کند آمادگی خود را اعلام کرد تا کمک کند آژانس در چارچوب ملاحظاتش این مسأله را هم حل نماید.» پیش از این یک منبع آگاه دیگر به «ایران» گفته بود که موضوع «پی‌ام دی» باید تا روز اجرای توافق هسته‌ای حل و فصل شده باشد. به این ترتیب، مشخص شد که راستی آزمایی ایران توسط «آژانس» پیش نیاز اعلام توافق نیست و در واقع طرفین پذیرفته‌اند در مرحله پس از دستیابی به توافق، اختلافات باقی مانده پیرامون مسأله مطالعات ادعایی (پی‌ام دی) را حل کنند. زمان اعلام شده توسط «آمانو» در این‌باره «تا پایان سال میلادی» است که منطبق با زمان پیش‌بینی شده برای اجرای توافق است.
ظریف: مردم دعا کنند
آنچه صلاح است مقدر شود
به موازات شنیده شدن خبرهای امید بخش از پیشرفت مذاکرات، وزیران خارجه 1+5 به محض ورود به هتل کوبورگ، دیدارها و رایزنی‌های خود را آغاز کردند. دیروز (دوشنبه) جان کری در پیامی توییتری اعلام کرد که گفت‌و‌گو با همتایان خود در گروه 1+5 و همچنین مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا را آغاز کرده است. این سو هم ظریف در ملاقات‌هایی جداگانه با موگرینی و همتایان امریکایی، روسی و همچنین وزیران خارجه انگلیس و فرانسه دیدار کرد. وزیران خارجه 1+5 هم از صبح دیروز در جلسه‌ای داخلی به تبادل نظر درباره آخرین راه حل‌های رد و بدل شده با مقام‌های ایرانی پرداختند. ظریف که یکشنبه شب در مراسم شب احیا در مرکز اسلامی امام علی «وین» شرکت کرده بود در گپ و گفتی کوتاه با خبرنگاران به موضوعات باقی مانده اشاره داشت و گفت: «برخی اختلافات باقی است و نتیجه کار هنوز معلوم نیست اما داریم تلاش می‌کنیم.» وزیر خارجه کشورمان از ایرانیان خواست که دعا کنند تا آنچه صلاح است مقدر شود.
اشتان مایر: یا همه می‌بریم
یا همه می‌بازیم
وزیران خارجه آلمان و فرانسه در حالی به وین بازگشتند که با نگاهی خوشبینانه فرصت پیش‌رو در ساعات پایانی مذاکرات را اتفاقی تکرار نشدنی برای حل موضوع هسته‌ای ایران دانستند. فرانک والتر اشتان مایر، وزیر خارجه آلمان پیش از ورودش به هتل محل گفت‌و‌گوها گفت که «در فرصتی استثنایی برای دستیابی به توافق روبه‌رو هستیم تا بعد از 12 سال این مناقشه را حل کنیم. وزیر خارجه آلمان با اشاره به اینکه در هفته گذشته چارچوب توافق شفاف‌تر شده است، افزود: «فرصتی عالی پیش‌رو داریم که بعد از 12 سال طولانی این مناقشه را حل کنیم که این مستلزم شجاعت و آمادگی برای یک مصالحه است بویژه از طرف تهران.» اشتاین مایر اظهار داشت: «دو گزینه در مورد این مناقشه پیش رو داریم؛ یا می‌بریم که همه ما می‌بریم ویا ناکام خواهیم ماند که یعنی هیچ کس برنده نیست.»پیش از اشتاین مایر، وزیر خارجه فرانسه و فدریکا موگرینی هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا خود را به وین رسانده بودند. لوران فابیوس نیز در بدو ورود به محل مذاکره گفت «همانطور که از قبل خودم را متعهد می‌دانستم برای مرحله‌ای از مذاکرات که باید آخرین باشد به وین آمده‌ام. این مذاکرات 12 سال است شروع شده و باید در 72 ساعت پایان یابد.» وانگ یی، وزیر خارجه چین هم در گفت‌و‌گو با خبرنگاران خوشبینانه اظهار کرد که «توافق جامع در دسترس است. ایران و امریکا باید تصمیمات سخت را بگیرند.»
پیشرفت همگام با خط و نشان
بنا بر گفته یک مقام آگاه قریب به 90 درصد اختلافات فنی در ضمیمه‌های توافق و بیش از 70 درصد متن اصلی حل و فصل شده است. حل موضوعاتی که از سطح کارشناسان و معاونان خارج شده است به وزیران خارجه سپرده شده تا آنها درباره آن تصمیم‌گیری کنند. اگرچه لبخند و اظهارات امیدبخش دیپلمات‌ها که البته با خط و نشان‌هایی هم برای طرف مقابل همراه است، نوید بخش پایان مذاکرات هسته‌ای است اما بنابر شنیده‌ها لحن گفت‌و‌گوهای طرفین، به موازات سخت‌تر شدن تصمیمات آخر، تند‌تر شده و فضای تندتری را پشت درهای بسته مذاکره رقم زده است. اتفاقی که گویای آخرین تلاش‌ها برای گرفتن بیشترین امتیازها از دور نهایی مذاکرات است.