[شهروند] هر یک از اعضا و شرکت‌کنندگان در نشست سران گروه بریکس در آفریقای‌جنوبی دلایلی برای اهمیت نشست این گروه دارند و تصمیمات آنها تعیین‌کننده آینده این بلوک متشکل از کشورهای موسوم به جنوب جهانی است. بریکس، گروهی به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور با عضویت کشورهایی چون برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است. پانزدهمین نشست سران قدرت‌های نوظهور اقتصادی 22 تا 24 آگوست در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار می‌شود. تشدید تنش‌های جهانی ناشی از جنگ اوکراین و رقابت فزاینده پکن با ایالات‌متحده، چین و روسیه را به دنبال تقویت بلوک بریکس سوق داده است.
ایده ایجاد گروه بریکس با نزدیکی چهار قدرت اقتصادی در حال ظهور جهان شامل برزیل، روسیه، چین و هند در دوران اوج یکجانبه‌گرایی آمریکا در اواسط دهه ۱۹۹۰ میلادی شکل گرفت. سابقه شکل‌گیری این گروه به حضور چهار عضو موسس، به سال ۲۰۰۱ باز می‌گردد و نهایتا «گروه بریک» در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۹ رسما تاسیس شد. آفریقای جنوبی نیز در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۰ به این گروه اضافه شد و نام آن پس از پیوستن این کشور از «بریک» به «بریکس» تغییر یافت.
تقاضای 40 کشور از جمله ایران برای عضویت در بریکس
طبق اعلام آفریقای جنوبی که ریاست نشست 2023 بریکس را برعهده دارد، تاکنون بیش از 40 کشور از جمله ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، آرژانتین، الجزایر، بولیوی، اندونزی، مصر، اتیوپی، کوبا، جمهوری دموکراتیک کنگو، کومور، گابون و قزاقستان تمایل خود را برای پیوستن به جمع کشورهای عضو بریکس ابراز کرده‌اند. از میان کشورها، نزدیک به 22 کشور رسما درخواست پذیرش داده‌اند و انتظار می‌رود که هیأت‌هایی را به ژوهانسبورگ بفرستند. این کشورها بریکس را به عنوان جایگزینی برای نهادهای بین‌المللی تحت سلطه قدرت‌های غربی می‌دانند و امیدوارند با عضویت در آن بتوانند از مزایایی چون توسعه اقتصادی و افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری بهره‌مند شوند.
بریکس قرار است با جی 7 رقابت کند؟
با این حال، لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهوری برزیل گفت که هدف بلوک کشورهای بریکس سازماندهی جنوب جهانی در حال توسعه است و قرار نیست با ایالات متحده و اقتصادهای ثروتمند گروه هفت (G7) رقابت کند. ایران که حدود یک‌چهارم ذخایر نفت خاورمیانه را در اختیار دارد، امیدوار است که تصمیم‌گیری درمورد سازوکار پیوستنش به جمع کشورهای عضو بریکس در اولین فرصت به نتیجه برسد. عربستان سعودی، غول نفتی که در چارچوب کشورهای دوست بریکس در ماه ژوئن در نشست کیپ‌تاون شرکت کرد، حمایت روسیه و برزیل را برای پیوستن به این گروه دارد. آرژانتین هم در ژوئیه 2022 اعلام کرد که چین برای عضویت در بریکس از این کشور حمایت می‌کند. اتیوپی که یکی از اقتصادهای آفریقایی با سریع‌ترین رشد است، در ماه ژوئن درخواست خود مبنی بر عضویت در بریکس را اعلام کرد. لوئیس آرسه، رئیس‌جمهوری بولیوی، علاقه این کشور برای پیوستن به بریکس را اعلام کرد. دولت او در ماه ژوئیه اعلام کرد که می‌خواهد با روی آوردن به یوآن چین به عنوان ارز مورد استفاده در دادوستد‌های بین‌المللی از وابستگی اقتصادش به دلار آمریکا بکاهد. این نگرش با هدف بریکس مبنی بر کاهش وابستگی اعضا به دلار آمریکا همسو است.
تقویت استفاده از ارزهای محلی کشورهای عضو
فراتر از بحث گسترش گروه بریکس، تقویت استفاده از ارزهای محلی کشورهای عضو نیز در دستور کار نشست سران قرار دارد. با این حال، مدیران این نشست می‌گویند که هیچ بحثی در مورد ارز بریکس وجود نخواهد داشت. ایده‌ای که برزیل اوایل امسال به عنوان جایگزینی برای وابستگی به دلار مطرح کرد. رئیس‌جمهوری برزیل گفت: «ما نمی‌خواهیم نقطه مقابل G7، G20 یا ایالات متحده باشیم. ما فقط می‌خواهیم خودمان را سازماندهی کنیم. رئیس‌جمهوری چین که برای شرکت در نشست بریکس به آفریقای جنوبی سفر کرده، گفت: «مطمئن هستم که نشست آتی نقطه عطف مهمی در توسعه بریکس خواهد بود.»
حضور رئیسی در اجلاس بریکس
در حالی که گسترش احتمالی بریکس هنوز قطعی نیست، تعهد این گروه برای تبدیل‌شدن به یک قهرمان جهان در حال توسعه و ارائه جایگزینی برای نظم جهانی تحت سلطه کشورهای ثروتمند غربی در حال حاضر طنین‌انداز شده است. بر همین اساس، سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران به منظور شرکت در پانزدهمین نشست سران «بریکس» به دعوت رسمی «سیریل رامافوزا»، رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی، چهارشنبه عازم شهر ژوهانسبورگ محل برگزاری این اجلاس شد. رئیس‌جمهوری در این سفر علاوه‌بر شرکت و سخنرانی در نشست «بریکس پلاس» که سران ۷۰ کشور جهان به آن دعوت شده‌اند، با شماری از سران کشورهای حاضر نیز دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد.
غیبت غیرمنتظره «شی» در نشست «بریکس»
«سی‌ان‌ان» گزارش داد که به‌رغم حضور شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین، در آفریقای‌جنوبی برای نشست بریکس، وزیر بازرگانی او در نشست سران سخنرانی کرد؛ غیبتی که به اعتقاد کارشناسان غربی، شاید به دلیل بیماری یا یک موضوع مرتبط با امنیت ملی چین بوده باشد. در شرایطی که میزبانی ژوهانسبورگ از نشست سران گروه بریکس و همچنین گروه دوستان بریکس از روز سه‌شنبه در حال انجام شدن است، شبکه سی‌ان‌ان از غیبت سوال‌برانگیز رئیس‌جمهوری چین برای ایراد سخنرانی در نشست سران خبر داد.
طبق گزارش این رسانه آمریکایی، شی جین پینگ «در اقدامی غیرمنتظره در یک جلسه مهم نشست بریکس غایب بود و هیچ کسی توضیحی درباره چرایی غیبت او نداده است.» به روایت سی‌ان‌ان، شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین، «وزیر بازرگانی خود را فرستاد تا یک سخنرانی آتشین به نام او ایراد کند؛ سخنرانی که هژمونی آمریکا را محکوم کرد.»
رئیس‌جمهوری چین روز دوشنبه برای نشست سالیانه گروه بریکس وارد ژوهانسبورگ شد و قرار بود بعدازظهر روز سه‌شنبه در کنار رهبران هند، برزیل و آفریقای جنوبی سخنرانی ایراد کند. در متنی که وزیر بازرگانی چین به نمایندگی از رئیس‌جمهوری این کشور ایراد کرد، او خواستار اجتناب از حرکت به سمت «یک جنگ سرد جدید» در جهان شد و بدون نام بردن از آمریکا گفت: «برخی که وسواس زیادی برای حفظ هژمونی دارند، برای فلج‌کردن بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه، بسیار تلاش کرده‌اند.»
او افزود: «هر کس (کشوری) به سرعت در حال رشد است، هدف مهار او می‌شود. هر که جلو بیفتد، هدف مانع او می‌شود، اما این اقدامات بیهوده است.»
تلاش برای پایان دادن به سلطه دلار و بررسی راه‌های صلح در اوکراین
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه که به‌صورت مجازی در نشست سران بریکس شرکت کرده بود، گفت: «استفاده از ارزهای محلی را گسترش خواهیم داد و در راستای تقویت همکاری میان نهادهای مالی کشورهای عضو بریکس گام برخواهیم داشت.» وی خاطرنشان کرد که برخی کشورها برای تحمیل سلطه و سیاست استعماری جدید خود تلاش می‌کنند. پوتین در ادامه گفت: «در نشست بعدی سران بریکس که روسیه ریاست آن را برعهده دارد، برای تسهیل اجرای تصمیمات مربوط به گسترش بریکس تلاش خواهیم کرد.»
وی تأکید کرد که برای پایان دادن به سلطه دلار آمریکا بر مبادلات تجاری جهانی و استفاده از ارزهای محلی تلاش خواهیم کرد. پوتین در ادامه اظهار داشت: «گروه بریکس خواهان برپایی نظام جهانی منصفانه مبتنی بر قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل است.» وی تأکید کرد تلاش برای حفظ سیطره بر جهان منجر به بحران در اوکراین با کمک کشورهای غربی شده است. لولا داسیلوا در نشست سران بریکس گفت: «اعضای بریکس 41درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند.» لولا داسیلوا رئیس‌جمهوری برزیل در نشست سران بریکس گفت هنگامی که تصمیم پیوستن آفریقای جنوبی به بریکس را گرفتم، توانستیم نمایندگی جهان را برعهده بگیریم، چراکه ما(بریکس)، 41درصد ساکنان جهان را تشکیل می‌دهیم. وی افزود: «جنگ اوکراین ناتوانی در حل مشکلات در سطح شورای امنیت را اثبات کرد. بریکس میدان و صحنه‌ای است که امکان بررسی امنیت و صلح در آن وجود دارد.» داسیلوا اظهار داشت که بحران سیاسی امروز در اوکراین پیامدهای جهانی دارد. برزیل به اصول سازمان ملل احترام می‌گذارد و معتقد به همکاری میان کشورهای عضو بریکس با مسکو و کی‌یف به اندازه هستیم.