وزیر ارتباطات دولت رئیسی بالاخره برای توضیح راجع به کیفیت پایین اینترنت در کشور و مشکلات ناشی از فیلترینگ و دردسرهای استفاده از فیلترشکن‌ها در بهارستان حاضر شد و در‌نهایت خود نیز به جرگه منتقدان وضع موجود پیوست. «فیلترینگ» و مصائبش ماه‌هاست کاربران را عصبی کرده و ظاهرا اراده‌ای در دولت سیزدهم برای رفع محدودیت‌ها وجود ندارد و گاهی وزیر ارتباطات در پاسخ به نقدها مدعی شرایط مساعد اینترنت می‌شود، حتی دیروز هم گفت «دو برابر نیاز کشور ظرفیت اینترنت وجود دارد»؛ سخنی که با آنچه مردم از کیفیت و سرعت اینترنت در عمل با آن مواجه هستند، فاصله دارد.
دیروز هم‌زمان با اینکه گزارش کمیسیون صنایع مجلس درباره «بررسی کیفیت اینترنت و شاخص‌های مرتبط با آن با رویکرد چالش‌های ایجادشده برای شهروندان و کسب‌وکارهای مجازی» منتشر شد و زارع‌پور نیز از پاستور خود را به بهارستان رساند تا در جلسه نظارتی مجلس، به دفاع از دولت و خود در این زمینه بپردازد.
در روزی که فیلترینگ و چالش‌های استفاده از اینترنت بی‌کیفیت، نمایندگان مجلس عاصی را به نقد تند واداشته بود، محمدباقر قالیباف در جریان جلسه علنی دیروز، در بررسی گزارش صنایع درباره بررسی کیفیت اینترنت و شاخص‌های مرتبط با آن با رویکرد چالش‌های ایجادشده برای شهروندان و کسب‌وکارهای مجازی گفت: موضوع فناوری اطلاعات در کشور یکی از موضوعات اساسی است. وی ادامه داد: یکی از نکاتی که در آغاز به کار وزیر ارتباطات قول دادند، موضوع راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات بود که مجلس شورای اسلامی و دولت هم عزم خود را جزم کردند که در همین دولت و در طول این چهار سال این کار به پایان برسد. با گزارش‌هایی که بنده دیدم، در این زمینه سرعت خوبی وجود دارد و بنده تشکر می‌کنم. در حوزه خدمات دولت الکترونیک و سکوهای ارائه خدمات به مردم باید به نحوی گام برداشت که اقتصاد دیجیتال در حوزه کسب‌و‌کارها توسعه پیدا کند. او همچنین گفت: همان‌طور‌که در مجلس شورای اسلامی گفته شد، در جلسه شورای عالی فضای مجازی نیز بحث شده و گزارشی در این زمینه نیز تهیه شده؛ مردم در جاهایی به دلیل قطعی و عدم دسترسی دلخور هستند و این موضوع خساراتی را برای کسب‌و‌کارها در پی داشته است. در کنار اینکه باید اقداماتی صورت گیرد که این اشکالات در شبکه برطرف شود، باید جلوی وارد‌شدن هزینه و خسارت به مردم نیز گرفته شود.
انتقادهای نمایندگان
نمایندگان هم در این جلسه از مشکلات پیش‌آمده برای کسب‌و‌کارها و مردم به‌خاطر کیفیت پایین اینترنت، فیلترینگ، اختلالات اینترنتی، دردسرهای استفاده مکرر از فیلترشکن‌ها و... روایت کردند و نسبت به تعدد نهادهای تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز در این حوزه انتقاد جدی داشتند. عزت‌الله اکبری تالار‌پشتی، رئیس کمیسیون صنایع و معادن یکی از نمایندگانی بود که عین انتقاد از وضعیت موجود، از نقش نهادهای دیگری که در فیلترینگ نقش اساسی دارند، سخن گفت و تأکید کرد: «باید دقت لازم و برنامه‌ای درست‌و‌‌حسابی برای این حوزه داشته باشیم و رضایت و اعتماد مردم را به شبکه‌های داخلی جلب کنیم. الان در این حوزه با تعدد مراجع مواجه هستیم؛ یک طرف وزیر ارتباطات قرار دارد که پاسخ‌گوی مجلس است و از طرف دیگر حداقل هفت مرجع دیگر وجود دارند که در حال تصمیم‌گیری و باز و مسدودکردن هستند که نشان‌دهنده آشفتگی در صحنه تصمیم‌گیری است که موجب نگرانی مردم شده است».
او همچنین گفت: «۲۰ میلیون خانوار را باید از تکنولوژی‌های روز دنیا نظیر فیبر نوری برخوردار کنیم، درحالی‌که الان در مرز ۳.۵ میلیون هستیم. در حوزه الکترونیک و میکروالکترونیک از رئیس‌جمهوری درخواست داریم که موضوع را جدی بگیرند. بحث میکروالکترونیک و چیپ‌ست‌ها در آینده یکی از موضوعات جدی خواهد بود».
رضا تقی‌پور، عضو کمیسیون صنایع مجلس نیز به مسئله «ویپیان»ها ورود کرد و با تأکید بر لزوم ساماندهی «ویپیان»ها گفت:« امروز صاحبان اصلی شبکه‌های ویپیان و فیلترشکن از این ابزارها به‌عنوان بدافزار استفاده می‌کنند و با تولید پهنای باند مزاحم، موجب اشباع‌شدن شبکه در ساعات اوج استفاده و اشغال پهنای غیرواقعی می‌شوند. در این زمینه نیز باید تدبیری اندیشیده شود تا با سرمایه‌گذاری مناسب در حوزه امنیت که بیشتر توسط دولت باید صورت بگیرد، امیدواریم این مشکلات برطرف شود». او همچنین گفت: «اصلی‌ترین دلیل مشکلات موجود در دسترسی شهروندان به شبکه اینترنت، استهلاک زیرساخت‌های موجود و عدم سرمایه‌گذاری کافی در ۱۰ سال گذشته در این حوزه است. از آنجایی که برابر آمارها روز‌به‌روز نیاز به پهنای باند در حال افزایش است، متأسفانه ظرفیت شبکه‌ها به اندازه کافی افزایش پیدا نکرده است و به تعبیری همان مشکلی که در برق داریم و به‌خوبی مشهود است، در این حوزه نیز به‌صورت نامشهود داریم».
مصطفی طاهری، دیگر نماینده مجلس، در ادامه بر نقش نهادهای موازی ناظر بر اینترنت در فیلترینگ اشاره کرد و گفت: «درباره موضوع پالایش، تصمیم‌گیران متعددی در این بخش وجود دارند؛ به‌طوری‌که طبق گزارش ارائه‌شده حداقل هشت جای مختلف تأثیر می‌گذارند. این عدم یکنواختی و نبود مدیریت یکپارچه باعث اختلالات می‌شود که باید فکری جدی به‌خصوص از سوی شورای عالی فضای مجازی شود. عدم یکنواختی و استفاده زیاد از فیلترشکن‌ها باعث حملات سایبری زیادی شده که در چند ماه اخیر رشد بسیار زیاد حملات سایبری به سایت‌های مختلف را شاهد بودیم. در‌واقع استفاده از فیلترشکن‌ها محلی شده که نظارت و تنظیم‌گری و حکمرانی در شبکه مجازی به‌شدت کاهش پیدا کند که نیاز به بهینه‌سازی در شبکه داریم».
لطف‌الله سیاهکلی، دیگر عضو کمیسیون صنایع و معادن نیز با ورود به عدم ضرورت ادامه فیلترینگ و با انتقاد از مسدود‌شدن دسترسی به برخی سایت‌های اینترنتی گفت: «در ابتدا که اینترنت آمد، بسیاری از سایت‌ها را بستیم و فیلتر کردیم اما امروز باید در این اقدام بازنگری صورت بگیرد؛ چراکه الان فیلتر برخی از این سکوها نظیر گوگل‌پلی، توییتر و یوتیوب دیگر موضوعیت ندارد. یوتیوب یک سایت مهارت‌محور است که نسبت به بسیاری از سایت‌هایی که الان در دسترس هستند، پاک‌تر است». او در ادامه تأکید کرد: «وقتی استفاده از ویپیان موجب کاهش پهنای باند و سرعت می‌شود، باید برای ساماندهی این حوزه اقدام کنیم».
دفاعیات زارع‌پور
با ادامه انتقادهای نمایندگان مجلس، در‌نهایت نوبت به زارع‌پور رسید تا در بهارستان به دفاع از عملکرد وزارتخانه خود بپردازد که البته وزیر ارتباطات هم ضمن پذیرش برخی انتقادها درباره تعدد نهادهای تصمیم‌گیر در موضوع اینترنت، پای برخی نهادها را در بحث فیلترینگ به میان آورد و تلاش کرد با ارائه برخی آمار، عملکرد وزارت متبوع و دولت در حوزه ارتباطات را مطلوب نشان دهد. او در سخنان خود تأکید کرد: «ما در وزارت ارتباطات آمادگی داریم تا با مرکز ملی فضای مجازی همکاری کنیم و فهرستی را از سرویس‌هایی که حاکمیت ملی ما را خدشه‌دار نمی‌کنند، تهیه کنیم و اسامی که دوستان از این سرویس‌ها آوردند (یوتیوب، توییتر و گوگل‌پلی) در فهرست ما هست که بتوانیم آنها را باز کنیم».
او همچنین گفت: «چالش‌های پیش‌روی ما زیاد است و یکی از آنها تعدد مراکز تصمیم‌گیر است که باعث بار در شبکه شده است و ما در تلاشیم به شکل متوازن رشد داشته باشیم. بعضا انتظار می‌رود با ابزارهای فنی انتظارات را برآورده کنیم. به‌عنوان مثال در همین بحث قطعی اینترنت در جریان کنکور سراسری، انتظاراتی وجود دارد که با مقاومتی که انجام شد این اتفاق انجام نشد، اما در سال‌های گذشته این اتفاق افتاد. باید موضوعات مشخصی در حوزه فنی تصمیم‌گیری کند». او ادامه داد: «ما معتقدیم تا جایی که ممکن است باید از ابزارهای غیرفنی برای مدیریت شبکه استفاده کرد. موضوع ساماندهی فیلترشکن‌ها و مواجه‌شدن با سوداگری فیلترینگ نیز از‌جمله همین موضوعات است که معتقدیم راهکار جمع‌آوری آن صرفا فنی نیست. مدیریت این موضوع نیازمند یک قانون مشخص است که من آن را به هیئت‌رئیسه مجلس تقدیم خواهم کرد». زارع‌پور حتی مدعی توانایی جمع‌آوری فیلترشکن‌ها شد و گفت: «بنده معتقد هستم می‌توانیم بساط فیلترشکن‌فروشی را جمع کنیم. البته آرزو می‌کنم هیچ ایرانی برای هیچ نیازی سراغ فیلترشکن نرود و برنامه خود را برای این موضوع عرض خواهم کرد».
حمله آذری‌جهرمی
این سخنان وزیر فعلی و فضای روز گذشته مجلس سبب واکنش وزیر ارتباطات دولت سابق شد. آذری‌جهرمی در این رابطه تأکید کرد: «گزارش مجلس درباره کیفیت اینترنت حاوی گزاره مهمی است: میزان ترافیک ناشناس [ترافیکی که سیستم فیلترینگ قادر به تشخیص پروتکل آن نیست] از پنج درصد به ۲۵ درصد رسیده است. این یعنی ناکارآمدی و شکست برای فیلترینگ. این یعنی ناآگاهی از نوع بخش بزرگی از ارتباطات بین‌الملل و افزایش تهدیدات سایبری علیه منافع ملی». وزیر سابق ارتباطات افزود: «می‌گفتند می‌خواهند با تصویب و اجرای طرح صیانت، قدرت ایران را افزایش دهند؛ چه افزایشی دادند؟...».