فرشاد گلزاری
بحران نیجر که از دو هفته پیش تاکنون به وجود آمده به نوعی در حال پوست انداختن و تغییر وضعیت از حیث ماهوی و شکلی است. این بحران که از یک کودتا توسط نظامیان نیجر شروع شد و در ادامه حبس و بازداشت «محمد بازوم»، رئیس‌جمهور قانونی این کشور را رقم زد، حالا به جایی رسیده که به زعم بسیاری از تحلیلگران بوی باروت را در آسمان نیجر بیش از پیش پراکنده کرده است. آنچه این روزها به محل اختلاف در مورد کودتای نیجر تبدیل شده و به نوعی تشدید تقابل قدرت‌های شرقی و غربی در این کشور را به وجود آورده، دخالت یا عدم دخالت روسیه در این واقعه سیاسی- نظامی است. حدود سه روز پیش رسانه‌های روسیه اعلام کردند که دفتر واگنر در نیجر به صورت رسمی افتتاح شده و در این میان یوگنی پریگوژین، رئیس پیشین گروه واگنر که بسیاری معتقدند او همچنان هدایت کننده اصلی این جریان در سراسر جهان است، اعلام کرد که کودتای نیجر به دلیل دخالت فرانسه و شرکای غربی آن در این کشور روی داده است. این اظهارات پریگوژین به خوبی بیانگر آن است که هر چه در این کشور آفریقایی و البته به شدت فقیر رخ داده خروجی سیاست‌های پاریس و سایر دولت‌های غربی به خصوص بریتانیا و ایالات متحده در آن است که در نهایت باعث شد ارتش و نظامیان آن علیه رئیس جمهوری که از سمت فرانسه حمایت می‌شد قیام کنند. به هر ترتیب دنیا در حال تماشای واقعه‌ای است که یک سر آن در پرونده اوکراین و سوی دیگر آن در رقابت‌های پیدا و پنهان روسیه با کشورهای غربی در آفریقا قرار دارد. اگر فرض را بر این بگذاریم که روسیه در کودتای نیجر نقش داشته و یا حداقل به کودتاچیان مشاوره داده، در نهایت خروجی این اقدام مسکو را باید ضربه زدن به منافع غرب در آفریقا دانست. مساله اینجاست که غرب از نیجر مقادیر زیادی اورانیوم دریافت می‌کرد و مشخص نیست که در ازای آن چه چیزی به این کشور جهان سومی ارائه می‌داد اما بدون شک قصد کرملین در اینجا به چالش کشیدن فرانسه و همچنین سرایت دادن بحران نیجر به سایر کشورهای آفریقایی است که دولت‌های غربی به هر ترتیب در آنجا منافعی برای خود مشخص کرده‌اند.
احتمال حمله نظامی به نیامی
فارغ از تمامی مسائلی که ذکر شد باید به این نکته اشاره شود که حالا وضعیت نیجر با گذشت ضرب‌الاجل تعیین شده از سوی اعضای اکوواس (جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا) مبنی بر کنار گذاشتن سلاح توسط کودتاچیان، در حال تبدیل شدن به یک بحران منطقه‌ای است؛ چراکه هر لحظه امکان دارد دست دو طرف روی ماشه برود. در این خصوص روز گذشته (سه‌شنبه) رادیو بین‌المللی فرانسه مدعی شد چند کشور آفریقایی که همگی از اعضای «اکوواس» هستند، قصد دارند با ۲۵ هزار سرباز به نیجر حمله کنند. به گفته این کشورها، نیجریه می‌تواند نیمی از این سربازان را فراهم کند. سنگال، بنین و ساحل عاج هم می‌توانند سربازانشان را اعزام کنند. این کشورها همگی از اعضای اکوواس هستند؛ نهادی که پیش‌تر ضرب‌الاجلی را برای حاکمان نظامی جدید نیجر تعیین کرده و خواستار آزادی محمد بازوم، رئیس‌جمهوری برکنارشده این کشور تا نیمه‌شب یکشنبه شد. این بلوک آفریقایی تهدید کرده که در صورت برآورده‌نشدن خواسته‌هایش، حاکمان نظامی نیجر باید آماده مداخله نظامی اکوواس باشند، اما با وجود منقضی شدن ضرب‌الاجل تعیین‌شده، اکوواس واکنشی به برآورده‌نشدن درخواست‌هایش نشان نداده است. همچنین اعضای اکوواس، سازمان ملل و اتحادیه آفریقا قصد دارند در پایتخت «نیجر» با یکدیگر دیدار کرده و دو روز پس از پایان مهلت اعطاشده به رهبران نظامی نیجر، آخرین تلاش‌های خود را برای حل‌وفصل این بحران با راه‌های مسالمت‌آمیز انجام دهند. رویترز به موازات این تحولات اعلام کرده که اعضای اکوواس همچنین قرار است در روز پنجشنبه مجدداً در ابوجا، پایتخت «نیجریه» تشکیل جلسه دهند؛ چراکه به گفته این خبرگزاری آن‌ها برای متقاعد کردن متحدان خود برای اجرایی کردن تهدید مداخله نظامی، فرصت زیادی ندارند. در این میان در نیجریه مخالفت‌هایی درباره احتمال مداخله نظامی از سوی اکوواس در پی کودتای اخیر در نیجر و برکناری رئیس‌جمهوری این کشور آفریقایی به وجود آمده؛ چراکه نیجریه بزرگترین قدرت اقتصادی بلوک غرب آفریقا (اکوواس) در حال حاضر با مشکلات داخلی شدیدی از جمله تورم بالا و مبارزه مداوم علیه تروریسم مواجه است و نمی‌تواند با این شرایط کشورهای مذکور را در حمله احتمالی به نیجر همراهی کند. حال باید دید که شمارش معکوس برای مداخله سخت علیه این کشور چه زمانی شروع خواهد شد؟