خبرگزاری علم و فناوری آنا، ونوس بهنود - انتشارات علمی و فرهنگی که سابقه فعالیت آن به ۱۳۳۲ باز می‌گردد، با بررسی نیاز بازار نشر به اولویت‌هایی دست یافته که به نظر می‌رسد در معرفی فرامرزی آثار ایرانی یک ضرورت قطعی بدون فرصت‌سوزی است.

انتشارات علمی و فرهنگی از ادغام دو مؤسسۀ انتشاراتی پیشگام و سرآمد نشر در ایران به نام‌های «بنگاه ترجمه و نشر کتاب» و «مؤسسه انتشارات فرانکلین» پدید آمده است. مؤسسه خصوصی «بنگاه ترجمه و نشر کتاب» در ۱۳۳۲ تأسیس شد و با مدیرعاملی احسان یارشاطر و معاونت شخصیت‌هایی مثل عبدالحسین زرین‌کوب و ایرج افشار ادامۀ حیات داد. از گونه آثار ماندگار بنگاه ترجمه و نشر کتاب مجموعه‌ای با نام «میراث ایران» بود که آثار معروف ادب فارسی را به زبان‌های دیگر ترجمه می‌کرد. دیگر اثر شناخته شده بنگاه ترجمه و نشر، انتشار دایرةالمعارفی با نام دانشنامه ایران و اسلام بود که تا ۱۳۶۰ تعداد ۱۰ جلد از آن منتشر شد. ترجمه تاریخ طبری و نیز شروع انتشار دانشنامه ایرانیکا به پیشنهاد احسان یارشاطر از دیگر آثار ماندگار بنگاه چاپ و نشر است.  

پس از پیروزی انقلاب اسلامی بنگاه ترجمه و نشر کتاب در اواخر ۱۳۶۰ به شرکت انتشارت علمی و فرهنگی تبدیل شد. مؤسسه فرانکلین نیز که در ۱۳۵۶ «سازمان آموزشی نومرز» نام گرفته بود، ابتدا به «شرکت انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی» تغییر نام داد و سپس در ۱۳۷۲ در شرکت انتشارات علمی و فرهنگی ادغام شد. انتشارات علمی و فرهنگی از ۱۳۸۰ با هدف توسعه و گسترش فعالیت‌های اجرایی سه شرکت مجزا و وابسته را به نام‌های «شرکت چاپ و نشر کتیبه»، «شرکت بازرگانی کتاب‌گستر» و «شرکت فرهنگ‌فیلم تهران» را در زیرمجموعه خود تعریف کرد.

قاسم صفایی‌نژاد، مدیرعامل شرکت انتشارات علمی و فرهنگی معتقد است ما در وضعیتی هستیم که نباید صرفاً به ترجمه و تألیف اکتفا کرد و این مجموعه مطابق با نیاز‌های بازار نشر اولویت‌های خود را تغییر داده است. در گفتگو با خبرگزاری آنا، سیاست‌های جدید این مجموعه را می‌خوانیم.

رویکرد محتوایی انتشارات علمی‌و فرهنگی طی سال‌های اخیر چه تغییری داشته و به عنوان مثال در حوزه ترجمه آثار نویسندگان ایرانی پیرو تأکیدات رهبر معظم انقلاب اقدامی آغاز شده است؟

رویکرد اصلی در انتشارات علمی و فرهنگی از بدو تأسیس یک رویکرد ترجمه محور مبتنی بر ترجمه آثار آمریکایی و اروپایی بوده است. دایره ترجمه آثار در دهه‌های بعد از تأسیس گسترش یافته و متوجه ادبیات و آثار شرق نیز شده است. در کنار این و بعد از پیروزی انقلاب سهم قابل توجهی از آثار و خروجی‌های انتشارات شامل آثار تألیفی فاخر بوده که کماکان این آثار تألیفی بعد از دهه‌ها از انتشار آن، در زمره آثار پرمخاطب بازار نشر ایران هستند. اما ناظر به پرسش شما و با توجه به اقتضائات فکری امروز به نظر می‌رسد که اکنون نمی‌بایست صرفاً به ترجمه و تألیف اکتفا کرد. مطابق با تأکیدات پرشمار رهبر معظم انقلاب و بر اساس برنامه ریزی صورت گرفته در دوره جدید مدیریتی انتشارات علمی‌و فرهنگی، ترجمه معکوس به عنوان یکی از رویکرد‌های مهم محتوایی مدنظر قرار گرفته است و دست کم در دو حوزه موضوعی زبان فارسی و مواجهه تمدنی و غرب شناسی ترجمه آثار فارسی به زبان‌های دیگر در دستور کار قرار گرفته است.

به اعتقاد شما ناشران ایرانی چقدر تعاملات فرامرزی موفقی با ناشران کشور‌های دیگر دارند؟ اگر در این راستا برنامه و چشم‌اندازی ترسیم کرده‌اید، بفرمایید.

در انتشارات علمی و فرهنگی، سه رویکرد کلی وجود دارد: توجه ویژه به نشر دیجیتال، پررنگ شدن حضور مردم در تولید و توزیع محتوا و همچنین توجه به عرصه بین الملل؛ بنابراین حتماً برنامه‌های ویژه‌ای در این خصوص طراحی و تدوین خواهد شد.

اما یکی از موانع مهم حضور ناشران ایرانی در عرصه بین المللی مسائل مربوط به قوانین کپی‌رایت و دشواری خرید و فروش امتیاز آثار است که این مسئله به شکل متقابلی ناشران ایرانی و خارجی را نسبت به یکدیگر دلسرد می‌کند. اما مع‌الوصف با همه محدودیت‌ها می‌شود در این عرصه به فعالیت پرداخت و متناسب با شرایط، بازیگر خوبی بود. امروزه اگر شرایط مالی بنگاه‌های انتشاراتی حضور در رویداد‌های بین المللی را کم رنگ کرده است و سطح مراودات بین المللی را پایین آورده است، اما از طرفی با پاگیری و رشد آژانس‌های ادبی می‌توان تحرکات خوبی در زمینه فروش رایت آثار داشت. به طور مثال در انتشارات علمی و فرهنگی با امضای قرارداد با یک آژانس ادبی ایرانی مسئولیت رایزنی و فروش آثار تألیفی برند پرنده آبی (کتب کودک و نوجوان) به عهده این آژانس گذاشته شد و اخیراً هم در نمایشگاه کتاب مسکو آثار «پرنده آبی» از سوی این آژانس عرضه شد. در حوزه بزرگسال هم در نظر داریم با همکاری این آژانس‌های ادبی فروش رایت آثار را در دست اقدام قرار دهیم. از سوی دیگر برخی ناشران خارجی خاصه در کشور‌های مسلمان و فارسی زبان همسایه خود به دنبال تهیه رایت آثار هستند که باب مذاکره و توافق با این ناشران نیز باز است و امیدواریم در آینده به تفاهمات خوبی دست یابیم.

تولیدات محتوایی جانبی مانند انیمیشن، کتب صوتی، کتب بریل و نمونه‌های دیگر چه سهمی از تولیدات مجموعه شما را شامل می‌شود.

در طی سالیان گذشته در انتشارات علمی و فرهنگی به طور پراکنده، بعضاً اقداماتی در این خصوص انجام شده است، اما برنامه جامع و مستمری وجود نداشته است. مثلاً چند سال قبل انیمیشن‌های دوبعدی ۴ دقیقه‌ای از ۳۰ کتاب پرنده آبی تهیه شد، ولی انتشار و توزیع آن انجام نشده است.

همانطور که عرض کردم در دوره جدید، حتما توجه ویژه به قالب‌های جدید محتوایی مورد پسند مردم خواهد شد. البته که ما نبرد اصلی را بین محتوای عمیق و محتوای سطحی می‌دانیم و اگر فعالیتی در قالب‌های جدید محتوایی انجام می‌دهیم حتماً با راهبرد توسعه محتوای عمیق و اضافه شدن این نوع محتوا در سبد مصرفی مردم است.

به طور مثال در همین مدت کوتاه، ۲۰ کتاب صوتی از مجموعه کتاب «خونه‌ات کجاست تو باغچه» تولید شده است که به زودی به همراه خروجی صوتی ۳۰ انیمیشن مورد اشاره، رونمایی و منتشر خواهد شد.

شرکت فرهنگ فیلم ان شالله با یک جهش محسوس قرار است تبدیل به یک شرکت معتبر در حوزه چند رسانه‌ای شود که به مرور از آن بیشتر خواهید شنید. همچنین شرکت «کتاب گستر» که قبلاً در زمین بازرگانی و پخش کتاب کار می‌کرد و چند سالی تعطیل بود، مجدداً در حال راه‌اندازی است تا با مأموریت توزیع محتوا بتواند قدم‌های جدی در این حوزه بردارد.

چند درصد تولیدات مجموعه شما تألیف و چند درصد ترجمه است و آیا نویسندگان پیشکسوت یا تازه نفس را به بازار نشر معرفی کرده اید؟

این که بخواهیم تفکیک عدد و رقمی و درصدی میان و تألیف و ترجمه در علمی و فرهنگی برقرار کنیم اولا ً شاید با توجه به کثرت آثار به عدد و رقم دقیقی نرسیم و در ثانی این تفکیک درصدی شاید کمکی به ما از حیث برآورد کیفیت آثار احتمالی نکند. در انتشارات علمی و فرهنگی در ادوار مدیریتی خود تلاش برای جذب بهترین آثار از سوی بهترین نویسندگان و مترجمان بوده است. حال ممکن است در بعضی مقاطع این سیاست با لغزش‌هایی مواجه شده باشد، اما در مجموع اصل توجه به بهترین‌ها همواره به عنوان یک اصل موضوعه در انتشارات مورد توجه بوده است و در سایه این سیاست انتشارات علمی و فرهنگی به نوعی مجمع و محفلی برای حضور جوانان و پیشکسوتان عرصه علم و فرهنگ مبدل شده است که بهترین کیفیت آثار خود را به ناشر عرضه می‌دارند.  

تا پایان امسال اولویت‌های کاری مجموعه خود را اعلام بفرمایید؟ در زمینه تولید، توزیع، آموزش و فرهنگ سازی

در زمینه نشر آثار و با خرید محموله مورد نیاز کاغذ انتشارات علمی‌و فرهنگی بنا دارد تا پایان سال ۱۵۰ اثر مهم خود را تجدید چاپ کند. از طرفی ما تعداد زیادی قرارداد از پیش بسته شده داریم که دربرگیرنده آثار قابل اعتنایی است. به شرط ایجاد فرصت مقتضی جهت آماده سازی این آثار برای انتشار، تا پایان سال ۴۰-۵۰ عنوان چاپ اول کودک، نوجوان و بزرگسال از سوی ما به بازار نشر عرضه خواهد شد. حدود ۱۰ قرارداد جدید آثار چاپ اول که در دوره جدید کاری منعقد شده است که شامل آثار بزرگانی نظیر پروفسور حمید مولانا، پروفسور فرهنگی و چندین ترجمه خوب از آثار مهم جهانی است نیز در برنامه کاری تا پایان سال قرار دارد. همچنین احیا و آماده سازی برخی آثار مهجور گنجینه انتشارات علمی‌فرهنگی که دهه‌ها از انتشار آخرین چاپ آن می‌گذرد نیز می‌تواند خدمت مهمی‌به مخاطبان فرهنگ و نشر ایران قلمداد شود که امیدواریم بتوانیم طی یک سال و نیم آینده حدود ۱۰۰ عنوان از این آثار را احیا و آماده چاپ و منتشر نماییم.

همچنین با حضور بزرگان در شورای سیاستگذاری محتوایی، میز‌های تخصصی برای تصمیم‌گیری مناسب در جهت اثرگذاری فرهنگی راه اندازی خواهد شد و همه تلاش‌مان را برای جهش انتشارات علمی‌و فرهنگی خواهیم کرد. دو موضوع «زبان فارسی» و «مواجهه تمدنی» با نگاه ویژه انتشارات و هم‌افزایی شرکت‌های تابعه همراه خواهند بود تا بتوانیم اتفاقات بهتری رقم بزنیم. برنامه‌های دیگری هم طراحی شده‌اند که پس از قطعی شدن به مرور در موردشان صحبت خواهیم کرد.