«تمرد يوناني پاشنه آشيل سلطه جهاني» عنوان يادداشت روز روزنامه وطن امروز به قلم شروين طاهري است که مي‌توانيد آن را در ادامه بخوانيد:
دولت آتن که قرن‌ها پيش نخستين الگوي دموکراسي را به جهان معرفي کرده بود حالا در قرن بيست و يکم مدل جديدي از حکومت‌داري را براساس نافرماني از نهادهاي بين‌المللي با اهرم مردمسالاري – همه‌پرسي براي نپرداختن بدهي‌هاي خارجي- ارائه مي‌دهد که بعيد نيست به همان اندازه دموکراسي يوناني بازتعريف شده در غرب مورد استقبال ملت‌هاي جهان سوم قرار بگيرد و نظام بين‌المللي موجود را بي‌اعتبار کند. کارشناسان اقتصادي غرب مي‌گويند رفتار اخير يونان همان الگويي است که هر کشور در حال توسعه يا جهان سومي آرزويش را دارد؛ تمرد از نظامات سختگيرانه بين‌المللي. هماني که توسط منتقدان غرب، «نظام سلطه» خوانده مي‌شود. تمرد يوناني مي‌تواند پاشنه آشيلي براي سلطه جهاني نهادها و سرمايه‌داران اروپايي و آمريکايي باشد بويژه آنکه اين بدعت از سوي يوناني‌ها به عنوان ميراث‌داران تمدن هلني و نگهبانان دروازه تاريخي تمدن غرب صورت گرفته است. در واقع مهم‌ترين گناه يونان از نگاه آمريکايي‌ها و اتحاديه اروپا، فراموش کردن قرض‌هاي سنگينش نيست بلکه به قول نخست‌وزير چين «به فراموشي سپردن غربي بودنش» است. طي هفته اخير، اين ضرب‌المثل چيني از آن بدعت تاريخي يوناني در رسانه‌هاي غربي بازتاب عجيبي داشته است. آنها با پرداختن به اين موضوع نگران‌کننده، برزخ مالي يونان را در حقيقت مقدمه برزخي جهاني خواندند که طي آن اقتدار تمرکز يافته در غرب به‌خاطر بي‌اعتبار شدنش دچار تعليق مي‌شود. فراموش نکنيم يونان نخستين کشور توسعه يافته‌اي است که از خير «توسعه يافته» به حساب آمدن توسط نهادهاي غربي گذشت و براي اينکه بتواند نفس بکشد از پرداخت بدهي‌اش به صندوق بين‌المللي پول طفره رفت. امروز دولت آتن پيشنهادات نهادهاي غربي براي بازپرداخت بدهي‌هايش را «اخاذي» توصيف و رهبران اروپا را با رفراندوم عليه عضويت در منطقه يورو تهديد مي‌کند.
آن هم در حالي که در همين ايران خودمان بسيارند سياستمداراني وابسته که حاضرند فرش زيرپاي ملت را هم براي به دست آوردن مجوز «توسعه يافتگي» بفروشند.
ضرب‌شست به ضرب‌الاجل
در هر حال همان طور که پيش‌بيني مي‌شد دولت يونان ضرب‌الاجل نيمه شب سه‌شنبه (9 تير) را براي بازپرداخت بدهي 6/1 ميليارد يورويي (79/1 ميليارد دلاري) خود به صندوق بين‌المللي پول ناديده گرفت و رسما اعلام کرد تا همه‌پرسي يکشنبه آينده از مردم اين کشور، اين قسط از بدهي خود را به صندوق مربوط نمي‌پردازد. در اين همه‌پرسي – که از ابتداي هفته اعلان برگزاري آن توسط «آلکسيس تسيپراس» نخست‌وزير چپگراي يونان، بازارها و فعالان مالي جهان را شوکه کرده است - از مردم يونان پرسيده مي‌شود ادامه سياست‌هاي رياضتي تحميل شده توسط اتحاديه اروپا را انتخاب مي‌کنند يا بررسي دوباره ميزان و نحوه پرداخت بدهي‌ها؟ اولين گزينه، سند «اصلاحات براي اتمام برنامه فعلي و فراتر از آن» نام دارد و گزينه دوم، سند «تحليل اوليه پايداري بدهي». انتخاب سند يا گزينه نخست به معناي باقي ماندن يونان در اتحاديه اروپاست و پاسخ آري به گزينه دوم، براي اتحاديه و آتن چاره‌اي باقي نمي‌گذارد جز آن که از هم طلاق بگيرند، چرا که طبق مصوبه دولت و مجلس يونان، اين کشور عملا هر وقت دلش خواست و به هر ميزان که خودش برآورد کرد، بدهي‌هايش را به نهادهاي مالي و بانک‌هاي بين‌المللي مي‌پردازد. البته در واپسين ساعات پيش از پايان ضرب‌الاجل نيمه‌شب سه‌شنبه پيشنهادات دقيقه نودي متقابلي از سوي آتن و بروکسل(کميسيون اروپا) مطرح شده بود که هر دو بي‌جواب ماند. ابتدا يونان به وام‌دهندگان بين‌المللي پيشنهاد کرده بود در ازاي لغو همه‌پرسي آتي در مورد بحران بدهي‌هايش، مهلت بازپرداخت وام را تمديد کنند که اين موضوع از طرف طلبکاران به مشخص شدن نتيجه همه‌پرسي يعني شامگاه دوشنبه موکول شد. وام‌دهندگان بين‌المللي يونان شامل بانک مرکزي اروپا، کميسيون اروپا و صندوق بين‌المللي پول هفته پيش (26 ژوئن) پيشنهاد کرده بودند در ازاي موافقت آتن با فهرستي از اصلاحات رياضتي بر مبناي توافق جديد ميان دو طرف، با پرداخت 12 ميليارد يورو، طرح نجات مالي فعلي را تمديد کنند که تسيپراس زير بار آن نرفته بود. اما در مقابل پيشنهاد آتن، ژان کلود يانکر، رئيس کميسيون اروپا درست پيش از پايان مهلت يونان، از بروکسل پيشنهادي جديد مطرح کرده بود. به گفته يک منبع اتحاديه اروپا، يانکر به نخست‌وزير يونان گفته بود اين توافق، پذيرش پيشنهادهاي اصلاحاتي مطرح شده توسط اتحاديه اروپا و صندوق بين‌المللي پول در آخر هفته گذشته (26 ژوئن) از يونان و همچنين پشتيباني از راي «مثبت» در همه‌پرسي روز يکشنبه را شامل مي‌شود. يانکر چنين درخواستي را مطرح کرده بود:«تسيپراس بايد نامه‌اي به يانکر، يرون ديجسلسلوم (رئيس هيأت وزراي دارايي اتحاديه اروپا)، مرکل و اولاند به منظور پذيرش پيشنهاد تروئيکاي وام‌دهندگان در روز شنبه ارسال کند» و بر اين اساس به کمپين حمايت از اين پيشنهاد متعهد شود. او گفت موافقت تسيپراس با اين پيشنهاد مي‌تواند راه را براي برگزاري نشستي ديگر به منظور نهايي کردن توافق هموار کند. اما تا پايان ضرب‌الاجل پاسخي از آتن دريافت نشد.
بحران يونان به آمريکا رسيد
از 2 روز پيش در پي هجوم مردم براي برداشتن پول از بانک‌ها در يونان، دولت اين کشور بانک‌هاي خود را تعطيل کرد. همچنين با تمرد يونان از بازپرداخت سررسيد بدهي‌هايش نه‌تنها شاخص سهام در بازارهاي بورس اروپا و آسيا بلکه اين بار در بازارهاي آمريکا هم دچار سقوط شديد شد. شاخص سهام داوجونز ۳۵۰ واحد معادل 95/1 درصد، شاخص سهام استاندارد اند پورز ۴۳ واحد معادل 09/2 درصد و سهام نزدک ۱۲۲ واحد معادل 4/2 درصد سقوط کرد. استاندارد اند پورز نيز رتبه اعتباري يونان را به مرز صفر رساند و اعلام کرد: احتمال خروج اين کشور از منطقه يورو ۵۰-۵۰ است.
يونان پس از بحران بدهي سال 2009 در سا‌ل‌هاي 2010 و 2012 در ازاي اجراي تدابير رياضتي، 2 بسته کمک مالي به ارزش کلي 240 ميليارد يورو (272 ميليارد دلار) از وام‌دهندگان خود دريافت کرد که تا سال گذشته به 300 ميليارد يورو بالغ شد. حال عدم پرداخت اين بدهي‌ها عواقب پيش‌بيني نشده‌اي براي پروژه واحد پولي اتحاديه اروپا (يورو) و اقتصاد جهان (دلار) خواهد داشت و احتمالا سبب خروج اين کشور از منطقه يورو مي‌شود. در همين حال شبکه سي‌ان‌ان در گزارشي آورده است آلمان، آمريکا و انگليس در معرض بيشترين خطر ناشي از بحران و تمرد مالي يونان هستند، چرا که بانک‌هاي وام‌دهنده آلماني حدود 13 ميليارد و 200 ميليون دلار و بانک‌هاي آمريکايي و انگليسي نيز حدود 12 ميليارد دلار از دولت آتن طلب دارند. در مراتب بعدي با فاصله‌اي بسيار بيشتر، فرانسه و هلند قرار دارند. البته اثر وضعي تمرد يونان از نظام مالي بين‌المللي نسبت به بازپرداخت بدهي‌هايش بسيار بيشتر از ضرري است که مستقيما به کشورهاي طلبکار وارد مي‌آورد، به همين دليل چين و روسيه که به دنبال ايجاد قطبي اقتصادي و سياسي در مقابل غرب هستند، به‌رغم اينکه به اندازه خودشان از بحران مالي يونان ضرر کرده‌اند، واکنشي متفاوت از آمريکا، اروپا و شرکايشان در مواجهه با تمرد دولت تسيپراس بروز داده‌اند. از يک طرف به قول بي‌بي‌سي چيني‌ها با صبر آميخته با نگراني به بحران يونان چشم دوخته‌اند و از طرف ديگر روس‌ها به يونان به چشم يک اوکراين ديگر نگاه مي‌کنند؛ خانه‌اي بي‌ثبات از صفحه شطرنج غرب که نه‌تنها مسکو مي‌تواند از آن به حريف کيش دهد بلکه مي‌تواند از دروازه يونان وارد بخشي از قلمروي سنتي غرب شود.
∎
دولت آتن که قرن‌ها پيش نخستين الگوي دموکراسي را به جهان معرفي کرده بود حالا در قرن بيست و يکم مدل جديدي از حکومت‌داري را براساس نافرماني از نهادهاي بين‌المللي با اهرم مردمسالاري – همه‌پرسي براي نپرداختن بدهي‌هاي خارجي- ارائه مي‌دهد که بعيد نيست به همان اندازه دموکراسي يوناني بازتعريف شده در غرب مورد استقبال ملت‌هاي جهان سوم قرار بگيرد و نظام بين‌المللي موجود را بي‌اعتبار کند. کارشناسان اقتصادي غرب مي‌گويند رفتار اخير يونان همان الگويي است که هر کشور در حال توسعه يا جهان سومي آرزويش را دارد؛ تمرد از نظامات سختگيرانه بين‌المللي. هماني که توسط منتقدان غرب، «نظام سلطه» خوانده مي‌شود. تمرد يوناني مي‌تواند پاشنه آشيلي براي سلطه جهاني نهادها و سرمايه‌داران اروپايي و آمريکايي باشد بويژه آنکه اين بدعت از سوي يوناني‌ها به عنوان ميراث‌داران تمدن هلني و نگهبانان دروازه تاريخي تمدن غرب صورت گرفته است. در واقع مهم‌ترين گناه يونان از نگاه آمريکايي‌ها و اتحاديه اروپا، فراموش کردن قرض‌هاي سنگينش نيست بلکه به قول نخست‌وزير چين «به فراموشي سپردن غربي بودنش» است. طي هفته اخير، اين ضرب‌المثل چيني از آن بدعت تاريخي يوناني در رسانه‌هاي غربي بازتاب عجيبي داشته است. آنها با پرداختن به اين موضوع نگران‌کننده، برزخ مالي يونان را در حقيقت مقدمه برزخي جهاني خواندند که طي آن اقتدار تمرکز يافته در غرب به‌خاطر بي‌اعتبار شدنش دچار تعليق مي‌شود. فراموش نکنيم يونان نخستين کشور توسعه يافته‌اي است که از خير «توسعه يافته» به حساب آمدن توسط نهادهاي غربي گذشت و براي اينکه بتواند نفس بکشد از پرداخت بدهي‌اش به صندوق بين‌المللي پول طفره رفت. امروز دولت آتن پيشنهادات نهادهاي غربي براي بازپرداخت بدهي‌هايش را «اخاذي» توصيف و رهبران اروپا را با رفراندوم عليه عضويت در منطقه يورو تهديد مي‌کند.
آن هم در حالي که در همين ايران خودمان بسيارند سياستمداراني وابسته که حاضرند فرش زيرپاي ملت را هم براي به دست آوردن مجوز «توسعه يافتگي» بفروشند.
ضرب‌شست به ضرب‌الاجل
در هر حال همان طور که پيش‌بيني مي‌شد دولت يونان ضرب‌الاجل نيمه شب سه‌شنبه (9 تير) را براي بازپرداخت بدهي 6/1 ميليارد يورويي (79/1 ميليارد دلاري) خود به صندوق بين‌المللي پول ناديده گرفت و رسما اعلام کرد تا همه‌پرسي يکشنبه آينده از مردم اين کشور، اين قسط از بدهي خود را به صندوق مربوط نمي‌پردازد. در اين همه‌پرسي – که از ابتداي هفته اعلان برگزاري آن توسط «آلکسيس تسيپراس» نخست‌وزير چپگراي يونان، بازارها و فعالان مالي جهان را شوکه کرده است - از مردم يونان پرسيده مي‌شود ادامه سياست‌هاي رياضتي تحميل شده توسط اتحاديه اروپا را انتخاب مي‌کنند يا بررسي دوباره ميزان و نحوه پرداخت بدهي‌ها؟ اولين گزينه، سند «اصلاحات براي اتمام برنامه فعلي و فراتر از آن» نام دارد و گزينه دوم، سند «تحليل اوليه پايداري بدهي». انتخاب سند يا گزينه نخست به معناي باقي ماندن يونان در اتحاديه اروپاست و پاسخ آري به گزينه دوم، براي اتحاديه و آتن چاره‌اي باقي نمي‌گذارد جز آن که از هم طلاق بگيرند، چرا که طبق مصوبه دولت و مجلس يونان، اين کشور عملا هر وقت دلش خواست و به هر ميزان که خودش برآورد کرد، بدهي‌هايش را به نهادهاي مالي و بانک‌هاي بين‌المللي مي‌پردازد. البته در واپسين ساعات پيش از پايان ضرب‌الاجل نيمه‌شب سه‌شنبه پيشنهادات دقيقه نودي متقابلي از سوي آتن و بروکسل(کميسيون اروپا) مطرح شده بود که هر دو بي‌جواب ماند. ابتدا يونان به وام‌دهندگان بين‌المللي پيشنهاد کرده بود در ازاي لغو همه‌پرسي آتي در مورد بحران بدهي‌هايش، مهلت بازپرداخت وام را تمديد کنند که اين موضوع از طرف طلبکاران به مشخص شدن نتيجه همه‌پرسي يعني شامگاه دوشنبه موکول شد. وام‌دهندگان بين‌المللي يونان شامل بانک مرکزي اروپا، کميسيون اروپا و صندوق بين‌المللي پول هفته پيش (26 ژوئن) پيشنهاد کرده بودند در ازاي موافقت آتن با فهرستي از اصلاحات رياضتي بر مبناي توافق جديد ميان دو طرف، با پرداخت 12 ميليارد يورو، طرح نجات مالي فعلي را تمديد کنند که تسيپراس زير بار آن نرفته بود. اما در مقابل پيشنهاد آتن، ژان کلود يانکر، رئيس کميسيون اروپا درست پيش از پايان مهلت يونان، از بروکسل پيشنهادي جديد مطرح کرده بود. به گفته يک منبع اتحاديه اروپا، يانکر به نخست‌وزير يونان گفته بود اين توافق، پذيرش پيشنهادهاي اصلاحاتي مطرح شده توسط اتحاديه اروپا و صندوق بين‌المللي پول در آخر هفته گذشته (26 ژوئن) از يونان و همچنين پشتيباني از راي «مثبت» در همه‌پرسي روز يکشنبه را شامل مي‌شود. يانکر چنين درخواستي را مطرح کرده بود:«تسيپراس بايد نامه‌اي به يانکر، يرون ديجسلسلوم (رئيس هيأت وزراي دارايي اتحاديه اروپا)، مرکل و اولاند به منظور پذيرش پيشنهاد تروئيکاي وام‌دهندگان در روز شنبه ارسال کند» و بر اين اساس به کمپين حمايت از اين پيشنهاد متعهد شود. او گفت موافقت تسيپراس با اين پيشنهاد مي‌تواند راه را براي برگزاري نشستي ديگر به منظور نهايي کردن توافق هموار کند. اما تا پايان ضرب‌الاجل پاسخي از آتن دريافت نشد.
بحران يونان به آمريکا رسيد
از 2 روز پيش در پي هجوم مردم براي برداشتن پول از بانک‌ها در يونان، دولت اين کشور بانک‌هاي خود را تعطيل کرد. همچنين با تمرد يونان از بازپرداخت سررسيد بدهي‌هايش نه‌تنها شاخص سهام در بازارهاي بورس اروپا و آسيا بلکه اين بار در بازارهاي آمريکا هم دچار سقوط شديد شد. شاخص سهام داوجونز ۳۵۰ واحد معادل 95/1 درصد، شاخص سهام استاندارد اند پورز ۴۳ واحد معادل 09/2 درصد و سهام نزدک ۱۲۲ واحد معادل 4/2 درصد سقوط کرد. استاندارد اند پورز نيز رتبه اعتباري يونان را به مرز صفر رساند و اعلام کرد: احتمال خروج اين کشور از منطقه يورو ۵۰-۵۰ است.
يونان پس از بحران بدهي سال 2009 در سا‌ل‌هاي 2010 و 2012 در ازاي اجراي تدابير رياضتي، 2 بسته کمک مالي به ارزش کلي 240 ميليارد يورو (272 ميليارد دلار) از وام‌دهندگان خود دريافت کرد که تا سال گذشته به 300 ميليارد يورو بالغ شد. حال عدم پرداخت اين بدهي‌ها عواقب پيش‌بيني نشده‌اي براي پروژه واحد پولي اتحاديه اروپا (يورو) و اقتصاد جهان (دلار) خواهد داشت و احتمالا سبب خروج اين کشور از منطقه يورو مي‌شود. در همين حال شبکه سي‌ان‌ان در گزارشي آورده است آلمان، آمريکا و انگليس در معرض بيشترين خطر ناشي از بحران و تمرد مالي يونان هستند، چرا که بانک‌هاي وام‌دهنده آلماني حدود 13 ميليارد و 200 ميليون دلار و بانک‌هاي آمريکايي و انگليسي نيز حدود 12 ميليارد دلار از دولت آتن طلب دارند. در مراتب بعدي با فاصله‌اي بسيار بيشتر، فرانسه و هلند قرار دارند. البته اثر وضعي تمرد يونان از نظام مالي بين‌المللي نسبت به بازپرداخت بدهي‌هايش بسيار بيشتر از ضرري است که مستقيما به کشورهاي طلبکار وارد مي‌آورد، به همين دليل چين و روسيه که به دنبال ايجاد قطبي اقتصادي و سياسي در مقابل غرب هستند، به‌رغم اينکه به اندازه خودشان از بحران مالي يونان ضرر کرده‌اند، واکنشي متفاوت از آمريکا، اروپا و شرکايشان در مواجهه با تمرد دولت تسيپراس بروز داده‌اند. از يک طرف به قول بي‌بي‌سي چيني‌ها با صبر آميخته با نگراني به بحران يونان چشم دوخته‌اند و از طرف ديگر روس‌ها به يونان به چشم يک اوکراين ديگر نگاه مي‌کنند؛ خانه‌اي بي‌ثبات از صفحه شطرنج غرب که نه‌تنها مسکو مي‌تواند از آن به حريف کيش دهد بلکه مي‌تواند از دروازه يونان وارد بخشي از قلمروي سنتي غرب شود.