ادامه از صفحه اول
مساله‌اي كه ظاهرا به دليل ماهيت امنيتي‌اي كه پيدا كرده و بحث درخواست براي بازديد از مراكز نظامي در ايران كه با مخالفت شديد تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي ايران روبه‌رو شده است بايد به‌گونه ديگري و از كانال ديگري حل شود. پيش از اين آژانس بين‌المللي انرژي اتمي براي مختومه اعلام كردن اين پرونده، طرحي را دال بر درخواست مصاحبه با چند مقام و دانشمند ايراني و همچنين دسترسي به چند مكان نظامي به ايران داده بود كه با مخالفت ايران روبه‌رو شد. اين‌بار ايران براي برون‌برد پرونده پي‌ام دي از بن‌بست راهكارهاي جايگزيني را پيشنهاد كرده است كه آمانو در جريان سفر خود به تهران اين راهكارها را از زبان رييس‌جمهور ايران و همچنين دبير شوراي عالي امنيت ملي خواهد شنيد. پيش‌بيني مي‌شود كه ورود نيروهاي تازه‌نفس به اين مبحث مي‌تواند راه را براي حل و فصل هرچه سريع‌تر آن و مختومه اعلام شدن پرونده باز كند. گفته مي‌شود كه آمانو مي‌تواند در اين سفر درخواست‌هاي احتمالي خود براي برخي دسترسي‌ها را هم با برخي مقام‌هاي ارشد ايران مستقيما مطرح كند. جمهوري اسلامي ايران كه از پايه و اساس با ادعاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درخصوص ابعاد نظامي احتمالي برنامه هسته‌اي خود مشكل داشته و آن را قبول ندارد تاكيد دارد كه حل مساله پي‌ام‌دي بدون دسترسي و از طريق راهكارهاي جايگزين ممكن است. در مدت‌زماني كه يوكيا آمانو به دعوت ايران در تهران به سر مي‌برد، مذاكرات درخصوص ديگر مسائل فني باقي مانده و گره‌هاي سياسي به خصوص در حوزه همزماني لغو تحريم‌ها و انجام تعهدهاي ايران در وين ادامه پيدا خواهد كرد. پيش‌بيني مي‌شود كه سفر آمانو مي‌تواند ماهيت روشنگرانه‌اي داشته باشد. مساله‌اي كه بايد در اين خصوص به آن توجه داشت اين است كه توافق جامع هسته‌اي منوط به حل مساله پي‌ام دي نيست اما اجرا شدن توافق به حل اين گره وابسته است. در اين مرحله ايران و 1+5 بايد اعلام كنند كه پي‌ام دي چه زماني و با چه راهكاري حل و فصل خواهد شد. در نتيجه مي‌توان اينگونه نتيجه‌گيري كرد كه نتيجه سفر آمانو و دستاورد آن درتوافق جامع منعكس خواهد شد. جمهوري اسلامي ايران قصد دارد قبل از روز اجرا شدن توافق كه در يك بازه زماني دو تا سه‌ماهه پس از روز حصول به توافق خواهد بود، پرونده پي‌ام دي را بسته‌شده اعلام كند. در شرايطي كه آمانو در ديدارهاي خود در تهران بتواند گره از اين بحث بگشايد عنواني كه از نوامبر 2011 رسما در گزارش‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي جا خوش كرده بود، حذف خواهد شد. با توجه به نزديك شدن به زمان توافق جامع هسته‌اي، تمام تلاش‌ها براي تبديل پي‌ام دي ازيك قضاوت كيفي به قضاوت كمي انجام گرفته است. روزهاي در اختيار ايران و 1+5 براي رسيدن به توافق تا 9 جولاي كمتر از انگشتان دو دست است و بر همين اساس بايد توجه داشت كه برخلاف فضاسازي‌هاي رسانه‌اي مساله پي‌ام دي جزو چك ليست‌هايي نيست كه رسيدن به توافق منوط به آن باشد. اما ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كه در اين سال‌ها خط و مشي آن بيشتر سياسي بوده است به دنبال حل كردن مساله پي‌ام دي در كوتاه‌ترين زمان ممكن هستند. به هرحال مساله پي‌ام دي به برجام گره خورده است و طولاني‌تر شدن قضيه به ضرر كل توافق است. در دولت يازدهم براي حل اختلاف‌هاي باقيمانده ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي چارچوب همكاري تعيين شد. بر اين اساس در مرحله نخست همكاري‌ها ميان ايران و آژانس 18 موضوع در سه گام داشتيم كه در 16 موضوع آژانس اعلام كرد كه اطلاعات ايران را دريافت كرده و متقاعد شده است. در دو موضوع كه مربوط به گام سوم است مسائل باقي مانده كه اين دو موضوع مسائل بسيار ساده‌اي هستند و از نظر ايران امكان حل و فصل آنها حتي در يك روز هم وجود داشت. يكي از اين موضوعات پرسش‌هايي است كه درخصوص يك مقاله در رابطه با ترابرد نوترون و مدل‌سازي و محاسبه‌هاي مربوطه است. كارشناسان آژانس ادعا مي‌كنند كه يكي از كاربردهاي اين مقاله مي‌تواند تحقيق در خصوص كاربرد آن در سلاح هسته‌اي باشد. پيش از اين بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي ايران در گفت‌وگو با «اعتماد» در اين خصوص گفته بود: ما اعتقاد داريم كه ادعاي مطرح‌شده درست نيست و آنچه در مقاله هم ذكر شده است استفاده‌اي غير از سلاح هسته‌اي دارد و ضمن اينكه صرف انتشار اين مقاله گوياي نيت خاصي نيست و اگر نيت خاصي هم وجود داشت طبيعتا نبايد علني و منتشر مي‌شد. يكي ديگر از اين دو مورد باقيمانده مربوط به انفجارات قوي در مريوان است. مساله اينجاست كه آژانس درخصوص انفجارهاي قوي‌اي كه ادعا مي‌كند در منطقه مريوان صورت گرفته سوالاتي دارد. آژانس ادعا مي‌كند كه اين انفجارها در نتيجه شبيه‌سازي براي آزمايش سلاح هسته‌اي است. مساله ايران با آژانس اين است كه آنها اطلاعات را در اختيار ايران قرار نمي‌دهند و تنها ادعاي شفاهي است كه مدارك آن در اختيار تهران قرار نمي‌گيرد. حرف ايران اين است كه اصالت اين ادعاها را قبول ندارد. حل مساله پي‌ام دي اصلي‌ترين هدف از سفر آمانو به تهران اما تنهاترين انگيزه او نيست. آمانو در اين سفر با مقام‌هاي ارشد ايران از جمله علي شمخاني در خصوص راستي‌آزمايي توافق هم گفت‌وگو خواهد كرد. ايران در چند سال گذشته از قضاوت‌هاي يوكيا آمانو در پرونده هسته‌اي خود خاطره خوبي ندارد و پيش‌بيني مي‌شود در تهران از آقاي مديركل خواسته شود به ايران اطمينان دهد كه آژانس به عنوان نهاد تاييد‌كننده وفاي به عهد ايران به تعهدات جامع هسته‌اي، از مسير انصاف و عدالت منحرف نخواهد شد.
ديپلماسي ادامه دارد اما...
مذاكره‌كنندگان ايران و 1+5 مي‌گويند حاضرند تا روزي كه لازم باشد در وين مانده و كار را تمام كنند. اين موضع‌گيري به معناي شانس بيشتر بخشيدن به ديپلماسي است اما آيا مي‌توان باب اين استراتژي براي پايان دادن به اختلاف ميان ايران و طرف مقابل را همواره باز نگه داشت؟ در پيچيدگي پرونده هسته‌اي ايران، جزييات فني، موانع حقوقي و اما و اگرهاي سياسي هيچ شكي وجود ندارد اما محمد‌جواد ظريف زماني كه سكان دستگاه ديپلماسي ايران را در دولت يازدهم برعهده گرفت تاكيد كرد كه ايران و 1+5 در صورت وجود اراده سياسي مي‌توانند اين پرونده را در دو سال بسته اعلام كنند. هومان مجد در اين خصوص به «اعتماد» مي‌گويد: اين مذاكرات بايد هرچه سريع‌تر تمام شود. گروه‌هاي طرفدار اسراييل دايما به قانونگذاران امريكايي فشار مي‌آورند كه بايد مانع از اين توافق شوند. اگر دو طرف بتوانند تا تاريخ 9 جولاي كه برجام بايد به كنگره امريكا تحويل داده شود به توافق برسند، خطر كمتري از سوي تندروها ذات اين توافق را تهديد مي‌كند. اما اگر دو طرف نتوانند تا شامگاه نهم جولاي برجام را به كنگره برسانند قطعا در 60 روز فرصتي كه به كنگره و تندروها داده مي‌شود، نبض توافق هم دايما گرفتار موج‌هاي مثبت و منفي خواهد شد. اين روزنامه‌نگار ايراني مقيم امريكا با توجه به مخالفاني كه در كنگره ايالات متحده و در آيپك در كمين توافق جامع هسته‌اي با ايران نشسته‌اند، مي‌گويد: تيم مذاكره‌كننده امريكا به دنبال اين است كه تمام فضاها را براي هرگونه تعبيري ببندد. به خصوص در حوزه فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران، مذاكره‌كنندگان امريكا مي‌خواهند امكان هرگونه تعبير منفي از داده‌ها و ستانده‌ها در اين توافق را از مخالفان بگيرند. در حقيقت كاخ سفيد مي‌خواهد زماني برجام را به كنگره ببرد كه براي هر انتقاد محتملي يك پاسخ داشته باشد. همه در انتظار تصميم سياسي سختي هستند كه بايد در وقت اضافه گل توافق را به دروازه بنشاند. به نظر مي‌رسد توافق در چند روز آتي به ضرورتي براي همه بدل شده است؛ توافقي كه البته بايد براي هركدام از اين دو طرف معناي خوب و متوازن را عينيت ببخشد. علي واعظ، تحليلگر ارشد گروه بين‌المللي بحران در اين خصوص به المانيتور مي‌گويد: حس من اين است كه هيچ كس نمي‌خواهد وين را بدون توافق ترك كند. آنچه دو طرف در 10 روز حضور مداوم مي‌توانند در وين به آن برسند در دو ماه رفت‌و‌آمد پراكنده هم قابل دسترسي نيست.در حال حاضر موضوعات باقيمانده روي ميز مذاكره‌كنندگان ايران و 1+5 به مساله تعيين راهكاري براي حل پي‌ام‌دي، تحريم‌هاي تسليحاتي و اشاعه‌اي ايران و همچنين همزماني اقدام‌هاي ايران و طرف مقابل محدود مي‌شود. پيش از اين اعلام شده بود كه پس از رسيدن دو طرف به تفاهم كلي، سه روز در تقويم برنامه‌هاي ايران و 1+5 تعريف خواهد شد: روز توافق، روز عمليات و روز اجرا. اين چارچوب همچنان هم پابرجاست اما آنچه محل اختلاف است اين است كه در هركدام از اين مرحله‌ها چه اتفاق‌هايي رخ دهد. در حال حاضر بناي ايران و 1+5 اين است كه پس از رسيدن به توافق، قطعنامه شوراي امنيت كه اين توافق را تاييد مي‌كند در فاصله زماني كمي صادر شود. با توجه به آنكه گام‌هاي ايران و 1+5 در برداشتن تحريم‌ها و انجام تعهدات فني بايد همزمان باشد، دو طرف در حال تهيه چك‌ليستي هستند كه بر اساس آن پس از انجام تمام موارد موجود در ليست، رسما روند لغو تحريم‌هاي ايران از كانال شوراي امنيت، اتحاديه اروپا و كنگره شكل بگيرد. اين چك‌ليست در نهايت مورد توافق ايران و شش كشور مقابل آن قرار مي‌گيرد و امكان اضافه كردن مورد جديد به آن و كارشكني وجود نخواهد داشت. تيم‌هاي فني و سياسي ايران در حال حاضر به دنبال بستن تمام درزهاي حقوقي و فني هستند.
كري: در حال پيشرفتيم
جان كري، وزير خارجه امريكا دگرگوني در روابط واشنگتن - هاوانا را الگوي خوبي براي تغيير در موضوعات مورد مناقشه دانست و نتيجه گرفت كه وضعيت در مورد ايران هم مي‌تواند تغيير كند. وي روز چهارشنبه در نشستي خبري در وين گفت: رهبران امريكا و كوبا معتقدند نبايد در گذشته ماند و بايد به آينده چشم دوخت. تغيير در روابط با كوبا سياست شخصي اوباما بود كه به تغيير سياستي ناكارآمد انجاميد. وزير خارجه امريكا اظهارداشت: با نگاه به مذاكرات وين هم مي‌توانند نتيجه گرفت كه وضعيت مي‌تواند تغيير كند. كري درباره روند مذاكرات در وين هم گفت: سخت در حال كار هستيم. هنوز موضوعات پيچيده‌اي پيش‌رو داريم ولي معتقديم در حال پيشرفتيم. وزير خارجه امريكا در بخش نخست نشست خبري خود گفت: رسما اعلام مي‌كنيم رابطه ديپلماتيك امريكا و كوبا از سر گرفته مي‌شود و ما در اين تابستان سفارتخانه‌ها را بازگشايي خواهيم كرد. كري گفت: شخصا در تابستان براي بازگشايي سفارت امريكا به كوبا سفر خواهم كرد و اين نخستين سفر وزير خارجه امريكا به كوبا از سال 1945 به اين سو خواهد بود. وي تاكيد كرد: برقراري رابطه ديپلماتيك قدم مهمي است هرچند ما همچنان اختلاف نظرهاي شديدي با كوبا بر سرمساله حقوق بشر، دموكراسي و مسائلي از اين قبيل داريم.
∎